Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.2000, Blaðsíða 44

52
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________X>V
Heimsmeistaraeinvígið í London:
Kasparov nálægt sigri
Setið yfir skáborðinu
Garrí Kasparov og Vladimir Kramnik tefia um heimsmeistaratitilinn.
1 fyrradag var tefld þriðja einvíg-
isskákin í heimsmeistaraeinvíginu í
London þar sem Garri Kasparov og
Vladimir Kramnik tefla um heims-
meistaratitilinn. Upp á teningnum
varð sama byrjun og í fyrstu skák-
inni, Berlinar-afbrigðið í spánska
leiknum. Kasparov bætti tafl-
mennsku sína og um tíma virtist
sem Kramnik gæti sig hvergi
hreyft. En hann lék djörfum peðs-
leikjum og staðan varð nokkuð flók-
in. Eftir talsverðar sviptingar vann
Kaspaov peð en það dugði honum
ekki til sigurs.
Hvitt: Garrí Kasparov (2849) -
Svart Vladimir Kramnik (2770)
Spænski leikurinn, Berlinaraf-
brigðið. London, 12.10. 2000
1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 Rf6 4.
0-0 Rxe4 5. d4 Rd6 6. Bxc6 dxc6 7.
dxe5 Rf5.
Þetta er hið margfræga Berlín-
arafbrigði sem tryggir hvítum ör-
uggt frumkvæði. Lasker gamli
heimsmeistari tefldi svona oft en
það þarf hugaða menn til að gefa
Kasparov svona frumkvæði. En liðs-
afli er jafn. Svona til gamans má
geta þess að til er afbrigði i þessari
stöðu, 7. Re4, og var teflt á alþjóða-
skákmótinu á Húsavík 1985 af séra
Lombardy og skákgárungamir köfl-
uðu Húsavíkurruslið.
8. Dxd8+ Kxd8 9. Rc3 Bd7 10.
b3 h6 11. Bb2 Kc8 12. Hadl b6 13.
Re2 c5 14. c4 Bc6 15. Rf4 Kb7 16.
Rd5 Re7 17. Hfel Hg8 18. Rf4 g5.
Djarfur peðsleikur sem gefur
svörtum færi á að losa um sig á
kostnað peðastöðu sinnar. Skák-
skýrendur í London voru hneyksl-
aðir á þessu og töldu að það yrði
brátt um Kramnik. Það hefur
örrugglega farið vel í taugamar á
Kaspa að geta ekki knúið fram sig-
ur úr þessari stöðu. En spumingin
er hvort Kramnik leggur afbrigðið á
hilluna. 2 jafntefli með þessari byrj-
un er ágætt og tími kominn á að
skipta um byrjun?! 19. Rh5 Hg6 20.
Rf6 Bg7 21. Hd3 Bxf3 22. Hxf3
Bxf6 23. exf6 Rc6 24. Hd3 Hf8 25.
He4 Kc8 Hér var 26. h4 e.t.v.
betra framhald. 26. f4 gxf4 27.
Hxf4 He8 28. Bc3 He2 29. Hf2 He4
30. Hh3 a5 31. Hh5 a4 32. bxa4
Hxc4 33. Bd2 Hxa4 34. Hxh6 Hg8
35. Hh7 Hxa2 36. Hxf7 Re5 37.
Hg7 HflB.
Hér hefði 38. h4 gefið betri vinn-
ingsmöguleika. En staðan er við-
kvæm og Kaspi hefur ekki viljað
leggja of mikið á stöðuna; tap i þess-
ari skák hefði fengið flesta skák-
menn til að glotta að honum! 38. h3
c4 39. He7 Rd3 40. Í7 Rxfl2 41.
He8+ Kd7 42. HxflB Ke7 43. Hc8
Kxf7 44. Hxc7+ Ke6 45. Be3 Rdl
46. Bxb6 c3 47. h4 Ha6 48. Bd4
Ha4 49. Bxc3 Rxc3 50. Hxc3 Hxh4
51. Hf3 Hh5 52. Kf2 Hg5 53. HflB
Ke5 0,5-0,5. Staðan er fræðilegt
jafntefli.
Það verður teflt 1 dag og á
morgun, sunnudag. í DV á mánu-
dag verður fjallað um skákirnar.
Er tími Kasparovs að líða sem
sterkasta skákmanns heims?
Haustmót TR
Haustmótið er eitt af skemmti-
legri mótum ársins og í A-riðli hef-
ur Kristján Eðvarðsson (2275) tekið
forystuna með 3,5 v. af 4 möguleg-
um. Stefán Kristjánsson (2405) kem-
ur svo næstur með 3 v. 3.-5. Páll
Agnar Þórarinsson, 2240, Sævar
Bjarnason, 2350, og Arnar E. Gunn-
arsson, 2305, 2,5, 6.-7. Sigurður Daði
Sigfússon, 2260, 2, Davíð Kjartans-
son, 2150, 2 v.
Margar skákir hef ég birt á síðum
DV með þessu afbrigði. Líklega les
Davíð ekki DV því fljótlega fer hann
út úr fræðunum og tapar skjótt.
Hvítt: Davíð Kjartansson -
Svart: Kristján Eðvarðsson
Sikileyjarvöm. Haustmót TR.
1. e4 c5 2. Rf3 e6 3. d4 cxd4 4.
Rxd4 Rf6 5. Rc3 d6 6. Be3 a6 7. g4
e5 8. Rf5 g6 9. g5 gxf5 10. exf5. d5
Þetta er flækjuafbrigðið, og ég
endurtek, sem Guðmundur Sigur-
jónsson og Helgi Ólafsson gerðu
frægt á alþjóðaskákmótinu i Nes-
kaupstað 1985. Skákinni lauk með
jafntefli. Undanfarin misseri hefur
það komist í tísku aftur og margir
reynt að bæta taflmennsku þeirra
félaga og hafa skákir ýmist unnist á
hvítt eða svart. Ég hef verið dugleg-
ur að birta þær skákir en þessi skák
er gott dæmi um að hættulegt er að
fóma manni í byrjun og hafa ekki
kynnt sér fræðin. Venjulega er leik-
ið hérll. Df3 d4 12. 0-0-0 Rbd7 og 1
skákinni Alexei Shirov-Peter
Svidler 17.08. 2000, á minningarmóti
Rubinsteins í Póllandi, var leikið 13.
Bd2 Dc7 14. Bd3 Rc5 15. gxfB dxc3 16.
Bxc3 Dc6 með flóknu tafli. En Davíð
veliu: skrýtið framhald og verður
einfaldlega manni undir.
11. gxf6 d4 12. Bc4 Dc7 13. De2
dxc3 14. 0-0-0 Bxf5 15. Hhgl Rd7
16. Hg5 Bg6 17. Hxd7 Dxd7 18.
Bf4 Bh6 0-1.
Hverafugla þarf aö „sjóða“ í köldu
- sumar heimildir segja að þeir hafi horfið við jarðskjálftann 1734
vatni
Náttúrufræðistofnun Islands hélt
um daginn blaðamannafund þar sem
hún kynnti nýjan válista fyrir íslenska
fúgla. Listinn er hinn glæsilegasti,
fróðlegur, faflegur og fræðandi. í hon-
um er gerð grein fyrir stofnstærð, bú-
setusvæði og lífsháttum 31 fuglateg-
undar sem er i hættu og einnar sem er
útdauð, þ.e. geirfuglsins.
Undirritaður er mikill áhugamaður
um rómantíska náttúruff æði og fannst
því vanta tilfinnanlega umfjöllun um
eina tegund á listanum og það var
hverafúglinn. Hverafuglar voru fyrr á
öldum eitt helst framlag íslendinga til
fuglafræðinnar þó að þeir séu flestum
gleymdir nú á tímum og að öllum lík-
indum útdauðir.
Þjóðsögur, sagnir og gamlar nátt-
úrufr æðibækur geyma sögur og lýsing-
ar á hverafuglum og ýmsir merkir
menn hafa ekki treyst sér til að neita
tilveru þeirra.
Séra Snorri á Húsafelli segir frá
hverafuglum í bæklingi sem hann rit-
aði um íslenska náttúrufræði og Egg-
ert Ólafsson neitar ekki tilveru þeirra
í ferðabók sinni.
Stinga sér í sjóðandi vatn
Sögur um hverafugla eru nær ein-
göngu þekktar úr Ámes- og Rangár-
vallasýslum, enda mest um hveri á því
svæði. Þeirra varð helst vart í Ámes-
sýslu og mest bar á þeim i kringum
aldamótin 1700 og fram á átjándu öld.
En sumar heimildir segja að þeir hafi
horfiö við jarðskjálflann 1734.
Hverafuglum er lýst sem litlum,
dökkum sundfuglum með langan háls
og líka öndum. Sumir segja að þeir séu
mógráir, ljósari á bringunni og með
hvítan hring í kringum augun. Gogg-
urinn er sagður frammjór og vængim-
ir litlir. Fuglamir hcilda sig í og við
heita hveri og hafa menn séð þá stinga
sér niður í sjóðandi vatnið.
Séra Snorri Bjömsson á Húsafeili
segir að hverafuglar séu mjög algengir
en styggir. Hann segir að menn hafi
stundum skotið hverafugla til matar
en að það sé ekki hægt að sjóða þá í
heitu vatni eins og annan mat. Hvera-
fúgla þarf að „sjóða“ í köldu vatni og
tekur um eina og hálfa klukkustund að
matreiða þá. Þeir þykja þokkalegir á
bragðið en „nokkurt kuldabragð er af
þeim“.
Jón Ólafsson Grunnvíkingur var á
sínum tima engan veginn sannfærður
um tilvist hverafugla og sagðist ekki
mundu trúa á slíka fugla nema vegna
þess að „trúverðugir, ráðvandir og
jafnvel lærðir menn segðust hafa séð
til þeirra". Jón sagði einnig vita til
þess að einfaldir menn teldu þá vera
sálir fordæmdra en lagði lítinn trúnað
á slíkt. Hann hefúr þó vaðið fyrir neð-
an sig og viðurkennir að „eflaust sé
margt í náttúrunni sem við skiljum
ekki og ekki sé alltaf rétt að neita ein-
hveiju af því menn hafl ekki séð það
sjálfir".
Brynjúlfúr Jónsson frá Minna-Núpi
segir frá því í bók sinni, Dulrænar
smásögur, að einu sinni hafi Vigfús
Þorvarðarson, bóndi í Flóa, verið á leið
yfir Hellisheiði. Hann var orðinn
nokkuð svangur þegar hann kom til
Hveragerðis og ákvað þvi að sjóða sér
grásleppu í hver rétt við veginn. Þegar
hann kom að hvemum sá hann að mó-
brúnn fugl á stærð við spóa var að
synda í honum. Þegar Vigfús kom nær
sá hann fuglinn stinga sér í hverinn og
hverfa. Vigfús, sem var sannorður
maður, sagðist hafa séð bólumar er
komu upp af fuglinum.
Furöuleg nýjung í náttúru-
fræðinni
Talsvert er fjallað um hverafugla í
ferðabók þeirra Eggerts Ólafssonar og
Bjama Pálssonar. Þeir félagar segjast
ekki hafa séð þá og telja hverafugla
vera eitt af undrum náttúrunnar þar
sem þeir syndi í sjóðandi vatni. Eggert
og Bjami fóm nokkrar ferðir út að
Akrahver í Hveragerði og biðu það
tímunum saman en urðu fúglanna
ekki varir. Niðurstaða þeirra er sú að
langflestir íslendingar trúi því að hér
sé um raunverulega fugla að ræða.
Sumir halda þó að þeir séu ímyndun
eða missýning sem komi ffarn í hvera-
guflmni en aðrir telja þá drauga
eða sálir ffamliðinna.
Eggert og Bjami segjast
ekki vilja blanda sér í deil-
una mn það hvort hvera-
fúglar séu raunverulegir
eða ekki. Það veldur þeim þó
miklum heilabrotum hvemig
fúglamir geti lifað í sjóðandi
heitu vatni.
„En ef við hins vegar ætlum að telja
þetta náttúrulega fugla þá veldur það
allmiklum vandræðum, jafnvel þótt
fúglamir haldi sig ekki í sjóðandi
vatni heldur syndi aðeins skamma
stimd tfr þess að skríða niður í holur á
jörðinni, líkt og keldusvínið. Fiður
þeirra og hin harða húð á nefi þeirra
og fótum gæti ef tO vifr þolað hitann og
jafhvel haldið vatninu ffá líkama
þeirra. En hvað á að segja um augun?
Þau hlytu að vera með aOt öðrum
hætti en augu annarra dýra, er menn
þekkja, ef þau ættu að þola þennan
hita.“
Þeir velta einnig fyrir sé hvemig
blóðið í fuglum sé og hvemig þeir fari
að því að kafa vegna þess að blóðið í
fúglum sé yfirleitt létt. „Ef menn hins
vegar vOja gera skriðdýr úr hverafugl-
um þá er ef tO vOl auðveldara að skýra
tOveru þeirra. En ef þetta era venjuleg-
ir fúglar þá era þeir í sannleika mikO
og furðuleg nýjung í náttúrufræðinni."
Fuglar sem halda síg við
volgrar
Ólafúr Nielsen, fuglaffæðingur hjá
Náttúruffæðistofhun, segir að menn
hafi oftast túlkað sögumar um hvera-
fugla út frá því að þetta séu fuglar sem
haldi sig við volgrur og kaldavermsl á
vetuma. „Þetta em aðafrega
hrossagaukar og keldusvín en
það er fráleitt að þeir syndi í
sjóðandi hverum. Keldusvín-
ið er mjög felugjam fugl og
það er einna helst að menn
sjái hann skjótast og skríða
inn í holur."
Séu hverafuglar og keldusvín
einn og sami fúglinn kann það að vera
skýringin á fækkun hverafugla á und-
anfómum áratugum. Keldusvíni hefur
fækkað mjög hér á landi og ekki er vit-
að tO þess að það hafl verpt hér síðan
1963 og óttast menn að íslenski varp-
stofninn sé liðnm undir lok. -Kip