Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.2000, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
Helgarblað________________________________________________________________________________________________DV
Innlegg til góð-
mennskunnar
Engin jón og gunna
í bokinni
Ótal nöfn eru nefnd í sög-
unni, nöfn þekktra persóna, og
þá helst listamanna: Jökull ”
Jakobsson, Maria Callas,
Tchaikovskí og fleiri. Ég sakn-
aði eins nafns sérstaklega. Bókin
er um gamla konu, ömmu sem tal-
ar ekki við neinn nema barna-
bam sitt. Hún treður sínum skoð-
unum í barnið - ýmsum mjög
öfgakenndum. Það sem mér datt í
hug var Þórbergur og Lilla Hegga.
Eiginlega Þórbergur from hell.
„Þú ert önnur manneskjan sem
segir þetta við mig,“ segir Vigdís
og hlær ofsalega. En það er rétt,
Þórbergur var hinn góði lærifað-
ir. Amman í sögunni er kannski
alger andstæða hans.“
En af hverju aliir þessir frægu?
„Vopn þeirra sem eru handan
hinna svokölluðu marka er að
samsama sig frægu fólki, fólki
DV-MYND HILMAR ÞÓR
Vigdís Grímsdóttir rithöfundur
Einu sinni spuröi mig kona hvaréggeymdi alla peningana mína. Ég sagöi aö ég hefði fjárfest í fullt af sumarbústööum á Þing-
völlum og leigði þá út til þess aö græöa enn meira. En auövitað var ég aö Ijúga því. “
sem hefur sigrað heiminn, á góð-
an eða vondan máta. Þess vegna
eru engin jón og gunna í bókinni.
Jón og gunna falla ekki inn I
heimsmynd þessa fólks.“
Þú heldur þá ekki að allir
Hitlerarnir og Napóleonarnir séu
bara mýta?
„Mýtan hrynur andspænis
sannleikanum. Ég held að þetta sé
miklu algengara en menn vilja
vera láta. Ef þú ert t.d. skitsófren
þá veistu ekki hvað er satt og
hvaö er logið nema þú vitir það
einmitt miklu betur en allir aðrir.
En oftast fáum við aldrei að vita
svörin."
Endalok rauöa tímabilsins
„Ég var fjögur ár að skrifa bókina
og það er allt of langur timi. Kannski
á ég ekki einu sinni að segja frá því,“
viðurkennir Vigdís sem iðulega lætur
sér nægja tvö ár í bók. „Ég hef aldrei
lagt svo mikið á mig í heimildavinnu
og njósnum. Ég las mér til dæmis til
um samsetningu á mat og lækninga-
mátt jurta og svo las ég auðvitað allt
sem ég náði í um Tchaikovskí og öll
bréfin sem hann skrifaði. Ég varð að
setja mig inn í allt, alla þessa heima,
og ég lagði allt í sölurnar."
Ertu ekki sjálf á mörkum geðveik-
innar þegar þú ert svona lengi að
skrifa sögu sem er alveg á mörkun-
um?
„Tvisvar á þessum ijórum
árum kom það fyrir að ég var
ekki viss um að ég væri alveg í
lagi, ekki oftar. En ég vinn svona
og ég ætla ekki að breyta því.“
Er þá ekki erfitt að vera nálægt
þér þegar þú ert að vinna?
„Ja, sonur minn býr í New
York og dóttir mín i Japan svo þú
getur dregið þinar ályktanir,"
segir Vigdís og hlær. „En mér
lyndir ágætlega við sjálfa mig. Ég
er með Þögninni að loka ákveðnu
skeiði sem ég kalla rauða tímabil-
iö. Það er fínt að loka rauða tíma-
bilinu með gulri kápu því hún
táknar ljósið fram á við.“
Að fara illa með
guðsgjafir
„Einu sinni sagði góð frænka
mín, sem nú er dáin, við mig:
„Dísa mín, afhverju skrifarðu
ekki bara um það sem er fallegt?
Afhverju ferðu svona illa með það
sem guð gaf þér?“ segir Vigdís og
leikur gamla frænku. „I fyrsta lagi
trúi ég lítið á guðsgjafir en svo trúi ég
því að það sem er ekki fallegt geti ver-
ið hróp á það sem er fallegt. Þessi bók
er það.“
Þú skrifar oft um fólk sem drottnar
yfir öðru fólki og er vont við það.
„Já, ég er heltekin af valdinu sem
fólk er beitt. Fólk hefur sagt við mig:
„Ósköp hlýtur þú að hafa átt erfiða
æsku. Enginn getur skrifað svona
nema hann hafi átt ömurlega æsku.“
Og ég sem átti þessa yndislegu æsku!
Þetta er ekki bók sem segir: „Þú
færð lungnakrabba ef þú reykir!" -
hún er ekki predikanabók - en hún er
mitt innlegg til góðmennskunnar."
-þhs
Vigdís Grímsdóttir hefur ný-
lega sent frá sér skáldsögu
sem er sú sjöunda í röðinni.
Bókin heitir Þögnin. Hún íjall-
ar um Lindu Þorsteinsdóttur
og ömmu hennar sem ber
sama nafn. Amman talar ekki
við neinn nema Lindu, en tal-
ar margt og predikar meðal
annars fyrir dótturdóttur
sinni gildi þagnarinnar. „Það
kemur allt í ljós sem þarf að
koma í ljós ef maður þegir,“
segir hún. Þegar ég spyr Vig-
disi um þetta tekur hún undir
með ömmunni: „Þagnir skipta
öllu.
Þagnir i músík eru mikil-
vægastar og þögnin meðan þú
ert að skrifa niður það sem ég
segi er ekki síður áhrifamikil.
Þagnirnar gefa sem sagt lífinu
aukið vægi og óvænt og oft
undarlegt gildi.“
Tchaikovskí er ein aðalper-
sóna bókarinnar og þær Lind-
ur eru helteknar af honum.
Tónlist hans er helsta hreyfi-
afl bókarinnar. Af hverju
hann frekar en önnur tón-
skáld?
„Af því að Tchaikovskí er
tónskáld tilfinninganna fyrst
og fremst. Þegar maður hlust-
ar á tónverk eftir hann þá
spannar það oftast allan til-
finningaskalann, frá dýpstu
sorg til mestu gleði. Hann
kann sér engin takmörk. Það
er því engin tilviljun að hann
varð fyrir valinu.“
Þú minnist á takmarkanir.
Ég held að aldrei hafirðu áður
gengið lengra í að afmá öll
mörk úr skáldverki. Þá er ég
að tala um mörkin milli nútíð-
ar og þátíðar, milli lifs og
dauða og heilbrigði og geð-
veiki. Skipta þessi mörk þig
kannski ekki máli?
„Ég er jarðbundin að eðlis-
fari en mörk skipta mig samt
engu máli. Bókin er þó auðvit-
að alls ekki ævisaga min held-
ur saga tveggja kvenna sem
nálgast þaö að vera það sem
sumir kalla klofnir eða geggj-
aðir persónuleikar, að
minnsta kosti léttgeggjaðir.
Fyrir þá sem eru klofnir að
einhverju leyti skipta mörkin
engu máli þó að þau geri þaö
kannski fyrir aöra. Einu
mörkin sem skipta mig máli
eru þegar íslendingar eru að
keppa við Dani í boltanum."
Sumarbústaðirnir á
Þingvöllum
Það segja mér fróðir menning-
arvitíir að þú sért ógeðslega vin-
sæl í Finnlandi og Svíþjóð og selj-
ir þar grimmt. Ertu ekki orðin
rík?
„Ég er að slá í gegn eins og all-
ir hinir íslendingarnir," segir
Vigdís og hlær. „Nei, nei, ég á les-
endur þar sem ég hef verið þýdd,
en ég er ekki rík. Einu sinni
spurði mig kona hvar ég geymdi
alla peningana mína. Ég sagði að
ég hefði fjárfest í fuOt af sumarbú-
stöðum á ÞingvöOum og leigði þá
út tO þess að græða enn meira. En
auðvitað var ég að ljúga því. Ég
hefði aldrei getað skrifað allar
þessar bækur nema með stuðn-
ingi frá Rithöfundasjóði. Ég er „á
jötunni" eins og það er oft kaOað
á neikvæðan máta. Annars finnst
mér það ekki réttmæt gagnrýni
að þeir eldri og reyndari séu að
„taka frá“ hinum yngri sem þurfa
peninga til þess að koma sér af
stað. Ég vil því ekki láta taka frá
þeim sem nú eru á launum held-
ur bæta hinum yngri við, fjölga
laununum ríflega og það hið
snarasta. Ég hugsa að menningar-
þjóðin yrði lika stolt af því þegar
tO lengri tíma er litið. Þar væri
hún raunverulega að „fjárfesta" í
framtíðinni. Bestu bækurnar eru
nefnOega ekki endOega skrifaðar
af dauðveiku fólki, skjálfandi af
kulda og vosbúð. Og þó að það
hafi svo sem gerst þá er nú af því
dálítið söguleg skömm.“
í framhaldi af þessu ræðum við
heilmargt óprenthæft um stjórn-
mál og því er eðlilegt að spyrja
hvort Vigdísi hafi aldrei langað
tO að skrifa beina þjóðfélagsá-
deOu fremur en ádeOu á tilfinn-
ingar, eins og við ræddum fyrr.
„TiO'inningarnar hafa aldrei
borið mig ofurliði. í öOum bókun-
um mínum er þjóðfélagsádeila þó
að hún sé missýnOeg. Það getur
verið að hún týnist sums staðar
og það er ekki gott,“ segir Vigdís
grimm á svip og um leið koma
mér í hug ótal atriði úr bókum
hennar þar sem gagnrýni á þjóð-
félagsástand beinlínis æpir á
mann. Ég dauðskammast mín fyr-
ir að hafa ekki munað þetta. Til
dæmis þegar pabbi ísbjargar piss-
aði í vaskana hjá fína fólkinu sem
hann keyrði sápu tO. Þögul upp-
reisn hinna vinnandi stétta gegn
auðvaldinu.