Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.2000, Side 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000
E>V
■
Útgáfufélag: Frjáls fjölmi&lun hf.
Stjornarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjölfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, síml: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerö: isafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk„ Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
giaids. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viötöl viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Versnandi veðurspá
Vísindasamfélagið í heiminum er orðið nokkurn veg-
inn sammála um, að jörðin sé að hitna af mannavöldum
og að afleiðingarnar verði illviðráðanlegri en hingað til
hefur verið talið. Þetta kemur fram í þúsund blaðsíðna
milliríkjaskýrslu Alþjóðlegu veðurstofunnar.
Mikill íjöldi vísindamanna hefur lagt efni til skýrsl-
unnar, sem verður lögð fram á alþjóðlegum fundi i Haag
siðar í þessum mánuði, framhaldsfundi hinnar frægu
Kyoto-ráðstefnu árið 1997. Vísindaleg andmæli við hinar
svartsýnu niðurstöður eru orðin hverfandi.
Þetta er þveröfugt við það, sem Bjorn Lomborg telur í
bók sinni: „Hið sanna ástand heimsins“, sem hefur verið
gefin út af hagsmunaðilum mengunar í nokkrum lönd-
um, þar á meðal íslandi. Hann taldi Kyoto-samkomulagið
hafa gengið of langt í dýrkeyptum gagnaðgerðum.
Með hliðsjón af nýjum gögnum, sem hafa bætzt við á
allra síðustu árum, hafa loftsslagsfræðingar komizt að
raun um, að ástandið hafi stórversnað síðan málin voru
skoðuð árin 1990 og 1995 og að breytingarnar stafi af
mannavöldum, en séu ekki eðlilegar sveiflur.
Skýrslan gerir ráð fyrir, að tímamót hafi orðið á þessu
sviði um 1980. Fram að þeim tíma hafi verið hægt að lita
á hækkun hitastigs sem sveiflu í tiðarfari, en siðan hafi
ferlið verið með þeim hætti, að maðurinn einn hafi getað
verið orsakavaldur og geti einn lagað stöðuna aftur.
Vandamálið felst mest í óbeinum áhrifum hækkunar
hitastigs, einkum þeim, að sjór er farinn að ganga á land
og mun stefna byggðum við sjávarsíðuna í hættu. Enn-
fremur mun breytingin færa til fiskistofna, þannig að
þorskur flytur sig frá íslandi norðar í höf.
Reiknað er með, að stormar og flóð verði tíðari en áð-
ur, svo sem menn hafa þegar tekið eftir. Þetta er einkum
alvarlegt fyrir stormasvæði eins og ísland. Þannig má bú-
ast við margvíslegum vandræðum á íslandi, þótt hækkun
hitastigs ein út af fyrir sig geti verið notaleg.
Því er nú slegið föstu, að hækkun hitastigs stafi af los-
un lofttegunda af völdum mannsins, einkum brennslu á
kolum og olium, en einnig af ýmiss konar stóriðju, svo
sem áliðnaði. Þvi er Kyoto-fundurinn ekki lengur talinn
hafa gengið of langt, heldur fremur of skammt.
Frá siðustu ísöld hefur hitinn á jörðinni ekki hækkað
um meira en 5 stig alls á Celcius. Skýrslan fyrir Haag-
fundinum gerir ráð fyrir, að á nýrri öld muni hitinn geta
hækkað um 6 stig á Celcius. Þá verður enginn Vatnajök-
ull lengur til að gefa orku í Kárahnjúkavirkjun.
Ástæða er að vekja athygli á, að málið er ekki lengur
þess eðlis, að hægt sé að afgreiða það út af borðinu sem
enn eina heimsendaspána. Vísindasamfélagið er i stórum
dráttum sammála um stöðuna og mun beita ríki heims-
ins miklum þrýstingi til samræmdra gagnaðgerða.
Skýrslan og fundurinn í Haag munu leiða til aukinna
krafna um, að ríki heimsins staðfesti skömmtunarkerfi
loftmengunar, sem samþykkt var í Kyoto og fari að leggja
drög að enn harðari mengunarskömmtun, sem miðist við
nýjustu niðurstöður vísindalegra rannsókna.
Þetta ferli mun minnka svigrúm ósvífinna stjórnmála-
manna til að komast undan Kyoto-reglunum og búa til
sjónhverfingar til að verja álver á Reyðarfirði. Stækkun
Norðuráls ein út af fyrir sig fer langt út fyrir þá mengun-
aramma, sem okkur voru settir í Kyoto árið 1997.
Núverandi stefna stórvirkjana og stóriðju á íslandi
verður vafalaust endurskoðuð, þegar menn átta sig á, að
þeir hafa ekki fritt spil, þegar hætta steðjar að.
Jónas Kristjánsson
Fífl í forsetastól?
Það er merkilegt þegar helstu stór-
blöðum vestanhafs er flett núna
nokkrum dögum fyrir forsetakosning-
amar í Bandaríkjunum, hvert álit
flestra greina- og dálkahöfunda á öðr-
um forsetaframbjóðendanna virðist
vera. Þótt George W. Bush sé talinn
heldur sigurstranglegri en A1 Gore, þá
er samt ekki annað að sjá en að það sé
viðtekin skoðun að maðurinn sé ekk-
ert annað en fífl, svo ekki sé nú kveð-
ið sterkar að orði.
Svo eindregin og almenn fordæm-
ing á manni sem hæglega gæti orðið
næsti forseti Bandaríkjanna og þar
með valdamesti maður í heiminum
hlýtur að vera einsdæmi. Hvernig get-
ur það gengið að þessi mikla lýðræð-
isþjóð, Bandaríkjamenn, séu í þann
veginn að kjósa flfl til forseta næstu
fjögur ár? Væri það ekki einhvers
konar afskræming á lýðræðinu, sönn-
un þess hve brotakennt það stjórnar-
form er?
Mismæli og öfugmæli
Bush hefur misstigið sig víða, en þó
líklega hvergi jafn hrapallega og í
notkun móðurmálsins. Hann hefur
einstakt lag ekki bara á mismælum
heldur líka á því að setja saman setn-
ingar sem eru í besta falli merkingar-
lausar. Hvað ætli menn mundu segja
um það hér á landi ef sitjandi ráðherr-
ar fullyrtu til dæmis að „stöðugt
meira af innflutningi landsmanna
komi frá útlöndum“ eða að „vænting-
ar séu komnar fram úr því sem vænst
er“ eða létu út úr sér setningu á borð
við „að segjast ætla að gera eitthvað
og gera það svo ekki það er að vera
traustsins verður". Allt þetta og
margt fleira hefur komið út úr for-
setaframbjóðandanum án þess að fólk
hafi kippt sér svo mjög upp við það.
Eins og sálfræðingurinn og málvís-
indamaðurinn Steven Pinker bendir á
í nýlegri grein í New York Times þá
er það nú svo að þrátt fyrir klaufalegt
orðalag átti fólk sig nú oftast á því
hvað Bush sé að fara og það sé látið
duga. Flestir geti skilið að í því anna-
sama fyrirtæki sem kosningabarátta í
Bandaríkjunum er geti manni vafíst
tunga um tönn og ekki sé hægt að ætl-
ast til að allt komi út úr mönnum í
slípuðum frösum.
En skiptir meðferð tungumálsins
þá ekki máli í meðferð valds, að ekki
sé talað um önnur eins völd og þau
sem forseti Bandaríkjanna hefur
heima fyrir sem erlendis? Pinker
bendir á að maður sem þarf að reiða
sig á velvilja áheyrenda sinna til að
það skiljist sem hann segir sé nú
kannski ekki heppilegasti maður í for-
setaembættið. En á hinn bógirrn má
líka hugsa sér að maður sem hefur af-
burðavald á tungunni og beitir hár-
togunum um merkingu orða jafn mis-
kunnarlaust I eigin þágu og Bill Clin-
What me worry? er viökvæöiö hjá aöalhetju myndablaösins MAD. Banda-
ríska vikublaöiö The Nation gerir sér mat úr því þema á forsíöu sinni þessa
vlku.
ton hefur gert í hneykslismálum sín-
um kunni að vera dæmi um hinar
öfgarnar og síst skárri.
Er Clinton fyrirmynd Bush?
Það er raunar ýmislegt fleira en
málglöp sem andstæðingum Bush
stendur ógn af. Eitt er hin ótrúlega fá-
fræði um menn og málefni sem hann
gerir sig hvað eftir annað beran að,
annað tengsl hans við stórfyrirtæki
og vægast sagt óljós málflutningur um
flest stórmál dagsins, allt frá fóstur-
eyðingum til ástandsins í Miðaustur-
löndum.
Jón Ólafsson
heimspekingur
En hvað er það þá sem almenning-
ur sér við hann? Hvers vegna eru svo
margir tilbúnir til að taka hann fram
yfir Gore jafnvel þó að menn viður-
kenni yfirburði Gores í flestu sem lýt-
ur að málflutningi?
Það er erfitt að benda á eitthvað
eitt, en kannski tengsl Bandarikja-
manna við forseta sinn séu ein skýr-
ingin í málinu. Það er að sumu leyti
eins og fólk sé að gera það upp við sig
hvern það geti elskað heitar fremur
en hvor frambjóðendanna hafi meira
til síns máls. Það er oft sagt að fólk
telji Bill Clinton góðan forseta og
mundi jafnvel vilja kjósa hann eina
ferðina enn, jafnvel þó að það hafi
mestu skömm á hvernig Clinton hefur
komið fram í einkalífi sínu. En þetta
er ekki öll sagan: Vinsældir Clintons
byggjast ekki síst á því hve sterkt
hann höfðar til fólks og hve auðvelt
mönnum reynist að fyrirgefa honum
brestina.
Kannski lykillinn að velgengni
Bush sé einmitt að hann höfðar til
fólks á svipaðan hátt. í samanburði
við keppinaut sinn er hann mjúkur og
þægilegur, jafnvel hógvær og lítillát-
ur. Auðvitað hefur hann bresti, en
það er hægt að fyrirgefa þá, ekki síst
nú þegar fólk er farið að venjast hug-
myndinni um að forsetinn sé breysk-
ur og brotakenndur. Kannski Bush sé
að þessu leyti miklu líkari Clinton
heldur en Gore þó að svo eigi að heita
að Gore sé arftaki Clintons. Gallarnir
eru að vísu dálítið aðrir, en þannig að
það má horfa fram hjá þeim.
Lýðræði í hættu?
Líklega er fulllangt gengið að telja
að lýðræðinu sjálfu sé hætta búin ef
menn eins og Bush eru gjaldgengir í
forsetastól í Bandaríkjunum. En það
hlýtur samt að vera áhyggjuefni fyrir
afganginn af heimsbyggðinni á hvaða
forsendum menn komast til æðstu
metoröa þar í landi. Fólk furðar sig á
hinni hræsnisfullu fullkomnunar-
kröfu sem Bandaríkjamenn hafa
hneigst til að gera til frambjóðenda,
einkum forsetaframbjóðenda. En á
sama hátt er erfitt að skilja hvað þeir
eru tilbúnir til að fyrirgefa þegar á
reynir. Það væri vissulega skemmti-
legt ef í ljós kæmi að menn geti fyrir-
gefið Bush heimsku, fáfræði og
málglöp en höfnuðu honum syo fyrir
að hafa keyrt fullur fyrir 25 árum.
Þessar kosningar eru
um þœr góðu stundir
sem við höfum átt.