Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.2000, Qupperneq 32

32
LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________H>'V
Birgir Sigurðsson, rithöfundur og leikskáld, skrifar um Ljósið í vatninu:
Skáldskapurinn
leitar fólk uppi
„Ljósið í vatninu er merkilegt.
Það lýsir og gefur verum vatnsins
líf; kallar þær til sín. Og þegar
ljósið dvín færast lifverur vatns-
ins nær botninum. Svo er einnig
annað ljós; ljósið sem Kristur
bauð konunni við brunninn."
Birgir Sigurðsson gaf nýverið
út bókina Ljósið í vatninu sem er
önnur skáldsaga höfundar en
hann gaf áður út Hengiflugið árið
1993. Auk þessara tveggja skáld-
sagna hefur Birgir skrifað ljóð,
smásögur, unnið að heimildar-
myndum, fræðiritum og þýðing-
um. Þá er ótalinn sá hluti höfund-
arferils Birgis sem þekktastur er
en hann er eitt helsta leikskáld
Islendinga.
Ljósið í vatninu er mjög per-
sónuleg bók. Hún lýsir alvarleg-
um veikindum og stefnuleysi á
dramatískan hátt. Aðalsöguhetj-
an, Arnar, berst við krabbamein
og eru lýsingar á meðferðinni og
átökunum við sjúkdóminn mjög
raunsæjar og persónulegar. Birg-
ir tekur undir persónulega þátt-
inn.
„Veikindi Arnars eru að sumu
leyti lýsing á eigin reynslu og til-
finningum. Árið 1983 fékk ég
krabbamein en það tókst að kom-
ast fyrir það. Að öðru leyti er
þessi aðalpersóna bókarinnar
ekki byggð á mínu eigin lífi.“
„Veikindi Arnars eru að
sumu leyti lýsing á eigin
reynslu og tilfinningum.
Árið 1983 fékk ég krabba-
mein en það tókst að
komast fyrir það. Að öðru
leyti er þessi aðalpersóna
bókarinnar ekki byggð á
mínu eigin lifi. “
Skorið burt neikvætt æxli
Birgir segir að veikindi Arnars
opni honum nýjan heim; hann
vakni til nýs lífs og nýrrar skynj-
unar eftir andlegt reiðileysi. Oft
þurfi slíkt til að vekja fólk til um-
hugsunar.
„Stundum geta menn sokkið
djúpt í lífsneikvæðni og þá þarf
mikið til að breyta rétt. Segja má
að ég hafi „endurfæðst" þegar ég
var 23 ára. Það var á miklu tóm-
hyggjuskeiði og ég var upp á kant
við lífið eins og þá var i tísku. Þá
gerðist það að maginn í mér
sprakk og ég lagðist inn á sjúkra-
hús. Áður en skurðaðgerðin hófst
sagði ég við lækninn: þú rympar
þetta kannski saman aftur. Mér
var I raun alveg sama hvernig
færi.
Þegar ég vaknaði var öll nei-
kvæðni gjörsamlega horfin og líf-
ið breytt. Það var eins og það
hefði verið skorið burt æxli. Ég
hef aldrei fundið fyrir þessari líf-
sneikvæðni síðan. Þetta var end-
urfæðing."
Get ekki lífað án náttúr-
unnar
Af skáldsögunni og störfum
Birgis undanfarið má sjá að þar
fer maður sem ber mikla virðingu
fyrir náttúrunni og landinu. Nátt-
úrulýsingar í Ljósinu í vatninu
eru ljóðrænar og fallegar. Birgir
Dómsdagur skáldsins dvmynd hilmar þór
Petta er starfsem tekur á, því maöur leggur sjálfan sig að veöi. Gamli maöurinn Henrik Ibsen sagöi einhvern tímann aö þaö aö skrifa væri aö halda dóms-
dag yfir sjálfum sér. Meö einni setningu veröur ekki komist nær sannleikanum, “ segir Birgir Sigurösson rithöfundur.
býr hins vegar nærri miðbæ
Reykjavíkur, nánar tiltekið í Þing-
holtunum, þar sem bókin er skrif-
uð í bakherbergi, fjarri þúfum,
fossum og hlíðum.
„Ég er Reykvíkingur í húð og
hár. Ég var svo lánsamur að kom-
ast sumarstrákur í Korpúlfsstaði.
Þar komst ég í nána snertingu við
náttúruna og sú upplifun hefur
aldrei yfirgefið mig. Ég er sam-
bland af hvoru tveggja; ég get ekki
lifað án snertingar við náttúruna.
Það er mér ómögulegt.
Ég bjó tæpan áratug í sveit sem
skólastjóri og þar komst ég í enn
meiri tengsl viö náttúruna og hún
er mér dýrmæt tilfinningaleg og
vitsmunaleg uppspretta. Mér er
það mikilvægt að fólk skilji sam-
band náttúru og manns, við erum
samhangandi heild. Engan áróður
fyrir náttúruvernd er að finna i
bókinni en ég reyni að skapa lif-
andi tengsl við náttúruna í gegn-
um persónur bókarinnar."
Kaldhamraður tómleiki
Tíðarandinn síðustu ár hefur
ekki verið jákvæður í garð tilfinn-
inga; kuldinn er í tísku. Sérstak-
lega hafa tilfinningarök þótt hall-
ærisleg. Birgir vonar að þetta sé
að breytast.
„Hugtakið „listin fyrir
listina“ er ekki annað en
vel orðuð ósannindi.
Skáldskapur leitar fólks.
Á því nœrist hann. Að
öðrum kosti er hann eða
verður sjálfdauður og á
það skilið. “
„Ef lífið einkennist af kald-
hömruðum tómleika rekur okkur
upp á sker. Þeim samfélögum sem
hafa ekki í senn manninn sem til-
finningaveru og vitsmunaveru að
leiðarljósi farnast ekki vel. Ein-
staklingur sem gefur sig á vald
tómleika er haldinn ákveðinni teg-
und sjálfseyðingarhvatar. Öll mín
verk hafa fyrst og fremst beinst að
tilfinningaveröld mannsins. Eng-
inn maður er heill nema tilfinn-
ingar fái notið sín.
Undanfarið hefur komið fram
hugtakið tilfinningagreind. Til eru
ákveðnar gáfur sem eingöngu
verða til fyrir tilfinningalega
reynslu. Ef við sinnum ekki til-
finningum okkar verðum við af
þessari reynslu og þeim mun fá-
tækara verður líf okkar. Um leið
og þjóðfélagið gerir meiri sérhæf-
ingarkröfur afneitar það tilfinn-
ingaþættinum í mannlegri tilveru;
felur hann; þegir yfir honum; læt-
ur sem hann sé ekki til. Það verð-
ur til þess aö menn geta ekki not-
ið lífsins til fulls.“
Stutt milli leikrits og
skáldsögu
Birgir var ekki i neinum vafa
um hvort þessi saga ætti að rata í
form skáldsögu eða leikrits.
„Maður veit ekki hvað verður
til þess að söguefni tekur á sig eitt
form fremur en annað. Það er ekk-
ert annað að gera en láta efnið
ráða forminu og reyna að komast
klakklaust frá því.
Ég vinn mjög svipað, hvort held-
ur er um að ræða skáldsögu eða
leikrit. Menn hafa í raun sett of
skörp skil milli skáldsögu og leik-
rits. Þeir sem eru til að mynda vel
að sér í íslendingasögum skynja
að þær eru mjög nálægt því að
vera leikrit. Það er stutt á milli
drama íslendingasagnanna og
grísku harmleikjanna. Það er ein-
ungis formmismunur, eðlið er það
sama. Eins er það með Ljósið í
vatninu; þótt sagan sé skáldsaga
þá er hún dramatísk."
Mikiö líf fylgir raunveru-
legum skaldskap
Birgir hefur þýtt fjölmörg verk,
bæði leikrit og skáldsögur. Hann
segir að þegar hann þýði reyni
hann að setja sig að fullu í spor
þess er skrifaði, ekki ólíkt því
sem hann geri þegar hann býr til
persónu í eigin verkum.
„Þetta fólk verður til með ein-
um eða öðrum hætti þegar ég sit
inni í herberginu og skrifa. Fyrir
mér er það alveg jafn raunveru-
legt og lifandi fólk, jafnvel raun-
verulegra því ég þekki það betur
en marga. Þótt þetta fólk verði til
í hugarheimi mínum lifir það
sjálfstæðu lífi. Ég kynnist því
náið en síðan hverfur það í fortíð-
ina en það er í raun stórfurðulegt
hversu fjölmennt er á hugarþingi
rithöfunda. Ef vel tekst til fylgir
skáldskap mikið líf, bæði í hugar-
heimi skálds og lesenda.“
í upphafi skai endinn
skoða
Sumar persónur koma til Birg-
is í gegnum textann en aðrar
skapar hann áður.
„Ég get ekki greint á milli; ég
skapa þær, þær skapa sig sjálfar
og hver aðra. Ég get ekki sagt