Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.2000, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2000
FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2000
Utgáfufólag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyrí: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Ari styrkti Grétar
Grétar Þorsteinsson, endurkjörinn forseti Alþýðusam-
bands íslands, hefur styrkt stöðu sína innan sambandsins.
Svo er Ara Skúlasyni, framkvæmdastjóra sama sambands,
fyrir að þakka. Ari bauð sig fram gegn sitjandi forseta og
talið var að tvísýnt væri um úrslit. Þegar niðurstaða for-
setakjörsins lá fyrir kom hins vegar i ljós að sigur Grét-
ars var afgerandi. Alls kusu 484 þingfulltrúar. Grétar fékk
325 atkvæði eða tvo þriðju greiddra atkvæða.
Þótt um hríð hafi legið í loftinu að Ari byði sig fram
gegn Grétari var það ekki fyrr en á þingi samtakanna sem
hann tilkynnti mótframboð sitt. Margir hafa talið Grétar
of litlausan forseta Alþýðusambandsins og Ari nýtti sér
þau rök sem stuðning fyrir framboði sínu. Hann vildi gera
forsetann, og Alþýðusambandið um leið, meira áberandi
og kröftugra. Það liggur nú fyrir að Ari og helstu stuðn-
ingsmenn hans hafa vanmetið styrk Grétars í forsetaemb-
ættinu en um leið gert honum kleift að mála stöðu sína
sterkari litum.
Til lengri tíma litið er það samt hagur Alþýðusam-
bandsins að til uppgjörs milli Ara og Grétars kom. Ný lög
sambandsins voru samþykkt á þinginu og miklar breyt-
ingar á starfsemi þess. Vegna þessa töldu ýmsir heppi-
legra að ekki kæmi til forsetakosninga, að Grétar fengi
ekki mótframboð. Þeir töldu betra að þingið sýndi einingu
hinna fjömennu samtaka launafólks um leið og gengið
yrði frá grundvallarbreytingum á skipulagi þeira. Ólga
bjó þó undir og kom fram með framboði Ara. Hann og
stuðningsmenn komu sínum sjónarmiðum á framfæri og
um leið mælingu á styrk þegar kom að kosningunum. Nið-
urstaðan var afgerandi, Grétari í hag.
Það er eðlilegt í lýðræðislegum samtökum að tekist sé á
um menn og málefni og niðurstaða fengin með kosning-
um. Ari Skúlason tók ákveðna áhættu með framboði sínu
en þá áhættu verða þeir að taka sem leitast eftir auknum
áhrifum og völdum. Ari gegnir stöðu framkvæmdastjóra
Alþýðusambandsins og augljóst má vera að á ýmsan hátt
er örðugra fyrir hann að gegna þeirri stöðu en áður. Þá
framtið hljóta Ari og Grétar að gera upp enda hefur Ari
sagt að hann muni hugsa sitt mál þótt hann gangi ekki út
af skrifstofu sinni strax eftir helgina.
Kjörnefnd klofnaði í afstöðu sinni til forsetaefnanna.
Meirihluti kjörnefndar mælti með Ara Skúlasyni sem for-
setaefni en minnihlutinn með Grétari. Kjörnefndin var
undir forystu Halldórs Björnssonar, formanns hins ný-
stofnaða Starfsgreinasambands. Niðurstöðu forsetakosn-
inganna má túlka sem áfail fyrir meirihluta nefndarinnar.
Hið sama gildir um svokallað Flóabandalag en forystu-
meim þess, sem eru valdamiklir í verkalýðshreyfingunni,
voru taldir í stuðningshópi Ara, líkt og formaður Rafiðn-
aðarsambandsins.
Hins vegar má líta á kosningu varaformanns Alþýðu-
sambandsins í gær sem tilraun til sátta og einingar innan
þess. Halldór Björnsson var sjálíkjörinn. Það er samband-
inu og hinum fjölmörgu aðildarsamtökum þess mikilvægt
að innri átök skaði það ekki.
Verkalýðshreyfingin stendur að mörgu leyti á tímamót-
um. Þjóðfélagsaðstæður hafa breyst ört og hreyfingin
verður að taka tillit til þess. Leita verður nýrra leiða til
þess að bæta kjör launafólks. Gamlar baráttuaðferðir voru
vopn sem bitu í allt annarri þjóðfélagsgerð en eru úreltar
núna. Vonlítið verkfall framhaldsskólakennara, sem nú
hefur staðið á aðra viku og fráleitt sér fyrir endann á, er
hryggilegt dæmi um slíkt.
Jónas Haraldsson
Skoðun
Gagnkvæmur ósigur
Úrslitin í bandarísku
kosningunum verða ekki
formleg fyrr en í janúar,
þegar atkvæði kjörmanna
verða opinberlega talin á
þingi. Kjörmenn hafa ekki
einu sinni lagaskyldu til að
kjósa þá sem þeir voru vald-
ir fyrir. Þeir Bush og Gore
börðust í nærri tvö ár og
veitti hvorugum betur en
báðum verr. Ástæðan fyrir
niðurstöðuleysi kosning-
anna er maður sem ekki
var í framboði: Bill Clinton.
Menn vilja bæði halda og sleppa.
Annars vegar hefur sú dæmalausa
velmegun sem ríkt hefur í stjómar-
tíð hans leitt til þess að almenningur
lítur á góðærið sem eðlilegt ástand
og hefur gleymt þeirri óáran sem
Reagan og Bush eldri leiddu yfir
þjóðina. Hins vegar er hluti almenn-
ings sem fyrirlítur Clinton persónu-
lega og viÚ annan mann enda þótt
stefna hans njóti almennra vinsælda
og tekur út gremju sína á Gore.
Kosningarnar eru ósigur allra. Þær
gefa engum skýrt umboð. Forseti og
þing verða óhjákvæmilega í slíkri
sjálfheldu að hvorki framkvæmda-
Gunnar
Eyþórsson
blaöamaöur
valdið né löggjafarvaldið fá
hrært legg eða lið.
„Skugginn"
Bush hæddist að Gore í
kosningabaráttunni og kall-
aði hann Clinton-“skugg-
ann“ sem Gore gæti ekki
hlaupið frá. Gore streittist
svo mjög við að skilja milli
sín og Clintons vegna
Móníkufársins og tilheyr-
andi að hann minntist varla
á mesta afrek sitt sem er að
" hafa ásamt Clinton lagt
grunn að þeim mesta uppgangi í
efnahagslifinu og þjóðlífmu öllu sem
um getur í sögu Bandarikjanna. Þess
í stað talaöi hann svo mikið um
framtíðina að góðærið kom varla til
tals. Svo ákafir voru kosningastjórar
Gores að halda Clinton í fjarlægð að
Gore varð að athlægi og auðveldur
skotspónn Bush því að allir vissu
hvað klukkan sló og hvað leyndist í
skugganum.
Ekki kom heldur til tals sú óáran
sem Bush eldri stóð fyrir með gifur-
legri skuldasöfnum og allt að 10% at-
vinnuleysi. Gore sagðist ekki vilja
gerast persónulegur og átti þar við
Bush eldri en Bush W. komst
upp með hvað sem var. Hann
komst upp með ótrúlegar rang-
færslur, almennt snakk og
marklaust þvaður vegna þess
að Gore vildi ekki nota sín
sterkustu vopn af ótta við
„skuggann". Vegna þess að fjöl-
miðlar gerðu ekki sömu kröfur
til beggja frambjóðenda slapp
Bush ótrúlega létt.
Clinton er ennþá geysivin-
sæll, þrátt fyrir allt, og hann
heföi líklega sigrað ef lög leyfðu
að hann færi fréun í þriðja sinn.
Baráttan hefði meö réttu átt að
vera eins konar þjóðaratkvæða-
greiðsla um stjórnartíma Clint-
ons en hræðslan viö „skugg-
ann“ mun trúlega kosta Gore
embættið. Mikill er máttur
Móníku.
Lömun og klofningur
Eftir situr bandaríska þjóðin
klofin í herðar niður. Enda þótt
menn segist í skoðanakönnun-
um sætta sig við hvorn sem er
er raunveruleikinn annar. Sú
staðreynd að Gore fékk meiri-
hluta atkvæða þjóðarinnar leið-
„Clinton er ennþá geysivinsœll,
þrátt fyrir allt, og hann hefði lík-
lega sigrað ef lög leyfðu að hann
fœri fram í þriðja sinn. Baráttan
hefði með réttu átt að vera eins kon-
ar þjóðaratkvœðagreiðsla um stjórn-
artíma Clintons...“
ir til þess að jafnvel þótt Bush
nái kjöri eftir allt stappið í Flór-
ida efast helmingur kjósenda um
lögmæti hans. Sárin eftir réttar-
höldin yfir Clinton í þinginu í
fyrra eru ekki gróin og mikill
hiti í mönnum enn.
í fulltrúadeildinni verður
meirihluti repúblíkana svo
naumur að hann verður tæplega
starfhæfur og í öldungadeildinni
stefnir í eins sætis meirihluta
eða þá 50 gegn 50 sem mundi
þýða að varaforsetinn, sem er
formlegur forseti öldungadeild-
arinnar, mundi verða aö greiða
oddaatkvæði.
Sú staða að forseti með minni-
hluta atkvæða er kjörinn kom
tvisvar upp á 19. öld en þeir for-
setar, John Quincy Adams (sem
var forsetasonur eins og W, kjör-
inn 1824) og Rutherford B. Hayes
(1888), hrökkluðust frá eftir eitt
kjörtímabil og eru lágt skrifaðir
í sögunni. Bush W. sest á bekk
með þeim verði hann forseti.
Hann er fluguviktarmaður sem á
ekki heima innan um þungavigt-
armenn.
Gunnar Eyþórsson
Kreddur og kristniboðar
Ummæli
Fyrr á öldum gerðu kristnir Evr-
ópumenn víðreist í aðra heimshluta
tU aö boða heiðnum þjóðum fagnað-
arerindið. Þeim þótti mikilvægt að
„Ferðir trúboðanna voru hins
vegar oft farnar í skjóli pólitískra
valdhafa sem höfðu önnur mark-
mið. Þeir vildu ná yfirráðum yfir
þjóðum sem ekki stóðu þeim
jafnfœtis hvað varðaði hernaðar-
mátt og nýta auðlindir þeirra í
eigin þágu. “ - Krossfari
í fullum skrúða.
Meö og á móti
Aðeins fyrsta skrefið
bjarga sálum fólksins þar frá hinni
eilífu glötun sem biöi hvers manns
sem ekki meðtæki kenningar Krists.
Ferðir trúboðanna voru hins vegar
oft farnar í skjóli pólitískra
valdhafa sem höfðu önnur
markmið. Þeir vildu ná yfirráð-
um yflr þjóðum sem ekki stóðu
þeim jafnfætis hvað varðaði
hernaðarmátt og nýta auðlindir
þeirra í eigin þágu.
Fyrir kom aö trúboðamir
mótmæltu ofbeldisverkum sem
slikir valdhafar framkvæmdu á
fólki sem var minni máttar. En
það var sjaldgæft. Fáir guðs-
menn gerðu athugasemdir við
þrælkun Afríkumanna sem
voru fluttir eins og búfénaður
yfir Atlantshafið. í leiðinni var
nefnilega hægt að frelsa sálir
þeirra með því að snúa þeim til
kristinnar trúar.
Enn finnast trúboðar
Kristniboð af þessu tagi hef-
ur ekki fengið góðan dóm sög-
unnar. Það er ekki vegna þess
að við höfum misst trúna á
kærleiksboðskap Krists. Nú ef-
ast menn hins vegar um að öll
meðul séu leyfð til breiða út
fagnaðarerindið. Enginn til-
gangur helgar þau meðul sem
beitt var í krossferðum miðalda
eða í Ameríku, Afríku og Asíu
á 16.-19. öld.
Þegar Genfarsáttmálarnir
voru gerðir 1864-1949 var það
viðhorf orðið ríkjandi að setja
þyrfti stríðsrekstri skorður,
að enginn málstaður væri
svo göfugur að mönnum
leyfðist að brjóta tilteknar
reglur. Með samþykkt
þeirra tók mannkynið mik-
ilvæg skref í átt til sið-
menningar.
Enn finnast trúboðar
meðal vor, meim sem
predika ný fagnaðarerindi
eins og lýðræði, mannrétt-
indi og alþjóðahyggju. Allur
sá boðskapur er mikilvæg-
ur, ekki síður en boðskapur
kristni áður. Mér finnst hann þó
ekki í eðli sínu göfugri en kærleiks-
boðskapur Krists og því mikilvægt
að þeir sem boða hið nýja fagnaðar-
erindi læri af mistökum kristniboða
fyrri tíma.
Óþægilegur sannleikur
Þetta varð tilefni greinar sem ég
ritaði í DV í tilefni af ályktunum
ungra jafnaðarmanna um Atlants-
hafsbandalagið sem mér fannst bera
flest einkenni oftrúar á eigin mál-
stað. Ég benti á nokkrar staðreyndir
sem sanna að mínu viti að afstaða
Atlantshafsbandaiagins til þjóðemis-
hreinsana einkennist af tvöfeldni og
bandalagið sé ekki sá merkisberi á
því sviði að það verðskuldi slíkan
lofsöng. Loftárásir bandalagsins i
fyrra voru ekki einungis brot á Gen-
farsáttmálum heldur einnig mann-
réttindabrot, ef marka má Amnesty
International. Þar að auki má efast
um nauðsyn þeirra og hefur verið
Sverrir
Jakobsson
M.A.
gert, nú seinast af vamar-
málanefnd breska þingsins.
Óþægilegur sannleikur
kemur alitaf við kaunin á
einhverjum, ekki síst trú-
boðum sem vilja ekki vera
truflaðir af siðferðilegum
bakþönkum. Einn slíkur
trúboði, Eiríkur Bergmann
Einarsson, birtir grein í DV
sem á að vera „svar“ við
grein minni frá 31. október.
Þegar upphrópunum
sleppir og komið er að stað-
reyndum er Eiríkur hins
vegcir ekki eins sterkur á svellinu,
hann endurtekur lygar Natósinna
um að hernaðarbandalagið hafi haft
umboö fyrir ofbeldisverkum sínum
og bætir svo um betur með því að
tala um Atlantshafsbandalagið sem
„alþjóðasamfélagið". Það felst svo
viss kaldhæðni í því að maður sem
er svo etnósentrískur í hugsun sinni
að hann lítur á 19 ríki sem alþjóða-
samfélagið reynir síðan að rökstyðja
hemaðardýrkun sína með tilvísun í
alþjóðahyggju verkalýösins. í henni
fólst raunar að koma skyldi í veg fyr-
ir strið en ekki að lofsyngja þau.
Ég ætla hins vegar að halda fast
við þá sannfæringu mína að enginn
málstaður sé svo göfugur aö hann
réttlæti hvaða meðul sem er og trú-
boðar sem kenna sig við lýðræði og
mannréttindi ættu að minnast krist-
inna fyrirrennara sinna áður en þeir
snúast til varnar fyrir hvaða ofbeld-
isverk sem er.
Sverrir Jakobsson
hœtta búin?
j „Ég verð því
ÆL. miður að svara
I þessari spurningu
■BHBb játandi. Ástæður
þess eru eftirfar-
andi: Þegar ákveðið var að
bjóða út rekstur Herjólfs var
stigið afdrifarikt skref í þá átt
að meta grundvallarsamgöng-
ur milli Lands og Eyja á vogar-
skálum hinna hörðu mark-
aðslögmála í stað samfélags-
þjónustu. Þannig var þjóðveg-
urinn orðinn eins og hver önnur sölu-
vara. Þetta eitt og sér nægir í raun til
þess óttast um framhaldið. Um leið og
forræði Herjólfs hefur verið tekið úr
höndum heimamanna minnka, án
nokkurs vafa, likur á því að sjónarmið
okkar vegna rekstursins verði höfð að
leiðarljósi. Þeir sem standa íjær meta
Meiri og öruggari þjónusta
Ragnar
Óskarsson
bæjarfulltrúi í
Vestmannaeyjum
þarfimar út frá öðrum forsend-
um. Ég er ekki viss um að við
fmnum þessar breytingar strax
en að því mun koma.
Okkur Vestmannaeyinga
skortir öfluga talsmenn fyrir
því sjónarmiði að halda rekstr-
inum hér heima. Það hafa at-
burðir undanfarinna mánaða
sýnt okkur. Einhvern veginn á
ég ekki von á því að þar á verði
ekki breyting á næstunni.
Síðast en ekki síst vil ég
ekki útiloka þann möguleika að breyt-
ing á rekstri Herjólfs nú sé aðeins
fyrsta skref núverandi ríkisstjórnar í
þá átt að fella niður farþegaflutninga
með skipum til þess að „liðka fyrir“ á
öðrum sviðum. - Af þessum ástæðum
tel ég m.a. að áframhaldandi rekstri
Herjólfs sé hætta búin.“
„Útboð Vegagerðar-
| innar á rekstri Herj-
ólfs milli lands og
r Eyja byggist á samn-
ingi sem tryggir meiri
þjónustu en verið hefur áður í ferju-
siglingum milli lands og Eyja.
íjöldi ferða er tryggður og þeim hef-
ur verið Qölgað samkvæmt útboð-
inu. Þótt deilur hafl staðið um út-
boðið í heild og þá sérstaklega
kostnaðaráætlun Vegagerðarinnar sem hefur
skapað mikla tortryggni og úlfúð vegna
óraunsæis kostnaðaráætlunarinnar þá eiga
Samskip að hafa alla burði til að standa vel
að verki. Verksamningurinn gildir í 3 ár og
það er sjálfsagt að láta reyna á nýjan rekstr-
araðila og það hlj’tur að vera metnaðarmál
hjá Samskipum að vinna verkið Heijólfur er
fyrst og fremst farþegaskip sem tlytur um 80
þúsund farþega á ári, 23 þúsund bíla og 3000
Arni Johnsen
alþingismaöur
gáma, sé miðað við sl. ár, og þessir
flutningar hafa farið jafnt og þétt
vaxandi. Það hefur verið aðals-
merki stjómar Herjólfs um langt
árabil að láta eftirspurn farþega og
bíla sitja fyrir og til þess er leikur-
inn gerður.
Til að mynda hafa nánast aldrei
verið fluttir gámar um helgar og á
þeim dögum sem flest fólk vill ferð-
ast með Herjólfí. Stjórnun Herjólfs
hefur því verið mjög farsæl. Reynslan er
ólygnust og hún hefur leitt í Ijós að stjómun
slíkra mála heiman að er hyggilegust og ör-
uggust með tilliti til þjónustunnar, en nú
reynir á nýjan aðila. Grandvallaratriðið er
þó, að samningurinn á að tryggja öragga
þjónustu og meiri en fram til þessa.Til að
mynda gefur hann færi á að fjölga ferðum á
annatíma sumarsins úr einni í tvær, aflt að
flmm daga vikunnar í stað þriggja.“ -gra
Undanfariö hefur íslenskum farþegaferjum og flóabátum fækkaö hér vlö land. Detlt hefur veriö um rekstrarfé til Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs. Sumir
ganga svo langt aö spá því aö Herjólfur veröi ekki mlklu lengur í siglingum milli lands og Eyja, þá verði farþegum beint í flugiö og fragtinnl til Samskipa.
m.'.
Sjálfstæði Seðlabankans
„Um tíma var
ástandð þannig að
ríkissjóður gat nánast
að vild gengið í sjóði
Seðlabankans til þess
að fjármagn útgjöld
sín en því hefur verið
komð í fastar skorð-
ur. Áður fyrr má segja að sjálfstæði
Seðlabankans hafi verið nánast ekki
neitt. Ákvarðanir um gengisfellingar
voru t.a.m. aðeins teknar af Seðla-
bankanum aö nafninu til en voru í
raun teknar af ríkisstjórninni. Þróun-
in er hægfara í rétta átt þótt við
séum ekki komin jafn langt á veg og
þau ríki sem komin eru lengst.“
Gylfi Magnússon dósent I Viöskipta-
blaöinu 15. nóvember.
Kjaranefnd og fræðirit
„íslenskur prófess-
or, sem vill einbeita
sér að ritun fræði-
bóka að fyrirmynd
erlendra starfs-
bræðra, þarf nú að
rita 13-75 fræðibækur
á starfsævi sinni til
að komast í efsta launaflokk prófess-
ora í Háskóla íslands. Sé gert ráð
fyrir því, að starfsaldur prófessora i
skólanum sé 32-35 ár og þeir hafl
gefið út doktorsritgerð og þrjár
fræðigreinar, þegar þeir hefja störf,
þurfa þeir nú að setja saman fræðirit
á u.þ.b. tveggja og hálfs til þriggja
ára fresti hið minnsta, en rösklega
tvær bækur á ári hið mesta til að
komast í efsta launaflokk meðfram
fullri kennslu. Óhætt er að fullyrða,
að enginn prófessor Háskóla Islands,
lífs eða liðinn, hefur náð því marki
að skrifa svo margar bækur þeirrar
gerðar, sem felst í skilgreiningu
kjaranefndar á fræðiriti."
Þór Whitehead, prófessor í Háskóla ís-
lands, i Mbl. 16. nóv.
r i
' 'Má.l á ‘aífc' 1
Rökin fyrir RÚV bresta
„Verslunarvæðing
Rikisútvarpsins er nú
gengin svo langt að
enginn kemst hjá þvl
lengur að spyrja sig
alvarlegra spurninga
um forsendur og tO-
ganginn með rekstri
þessarar stofnunar í núverandi
mynd...Þessi verslunarvæðing stofn-
unarinnar hefur nokkum veginn
haldist í hendur við víðfræga flokk-
svæðingu hennar sem m.a. hefur
leitt tfl útbreiddrar óánægju innan-
húss. Það er því kannski ekki skrýt-
ið þótt ýmsir úr hinu sjálfskipaða
vinafélagi RÚV telji sig þessa dagana
sjá „samsærið mikla gegn stofnun-
inni“ vera að ganga upp.“
Birgir Guömundsson I ritstjórnargrein
Dags 16. nóvember.
Bananaríki Norð-
ur-Ameríku
Kjallari
Það er í senn fyrirsjáan-
legt og hálfdapurlegt að
fylgjast með viðbrögðum Is-
lendinga, og svosum ann-
arra þjóða líka, við þeim
sögulegu forsetakosningum
sem fram fóru í Bandaríkj-
unum í síðustu viku.
Flestir eru náttúrlega
undrandi - enda margt að
vera undrandi yfir - vegna
OlskOjanlegra frétta af
skringOegum kjörseðlum,
kærum og gagnkærum sem
virðast eiga lítið skylt við
kosningar eins og við þekkjum þær.
En aðrir skipuðu sér í klapplið með
öðrum hvorum frambjóðandanum
löngu fyrir kosningar - svo harkalega
að meira að segja sæmilega menntaö-
ir prófessorar í stjómmálafræði við
Háskóla íslands kusu að gera sig end-
anlega að flflum með óvenjuilla sam-
ansúrruðu buUi - og hafa nú skoðan-
ir hverjir um aðra þvera á tflteknum
framkvæmdaatriðum í kosningum í
þessari og hinni sýslunni í Flórida.
Og herstöðvaandstæðingar láta
eins og þeir hafi loksins fundið skot-
helda ástæðu tU að losna við herinn: í
Bandaríkjunum er platlýðræði, auð-
menn kaupa kosningaúrslit og al-
mennOegt fólk er svipt kosningarétti
með valdi eða vélum. - Æ, gott að þeir
fundu loksins nothæfa röksemd. Megi
hún lengi duga.
Klúður, ekki svindl
I fréttamergðinni er hoflt
að hafa nokkur lykilatriði í
huga:
Enginn hefur haldið því
fram með haldbærum rök-
um að svindl hafi átt sér
stað í þessum kosningum.
Það er ástæða tU að árétta
þetta því að bæði Jónas
Kristjánsson og Hallgrímur
Helgason hafa látið að því
liggja í þessu blaði að
bræðralag kunni að valda
vandanum í Flórida, sumsé
sú staðreynd að fylkisstjór-
inn þar er litli bróðir George
Bush.
í þessum kosningum virð-
ist það eitt hafa breyst frá
fyrri kosningum í Flórida að
kjörseðiU í einni sýslu er
með öðru sniði en áður. Vel
meinandi embættismaður
kjörstjómar í Palm Beach,
sem er raunar demókrati,
ákvað að stækka letrið á
Karl Th.
Birgisson
blaöamaöur
kjörseðlinum svo að eldri
borgarar ættu auðveldara
með að lesa hann en með því
varð hún að breyta honum
úr einni blaðsíðu yfir í heUa
opnu sem oUi misskilningi
viö atkvæðagreiðsluna.
Þetta hefur að líkindum
kostað Gore þúsundir at-
kvæða og var hugsanlega
líka ólöglegt skv. ströngustu
lagatúlkun, sem er ein af
spurningunum sem dómstól-
ar i Flórida fást nú við.
........ Annað hefur ekki gerst,
svo vitað sé. Nema hvað í ljós hefur
komið einu sinni enn hversu óná-
kvæmar og meingallaðar vélarnar eru
sem notaðar eru tU að greiða atkvæði
með og telja þau. Það hafa þær verið
árum saman en það hefur ekki skipt
máli hingað tU því að kosningaúrslit
hafa verið mjög afgerandi nánast alla
öldina. í nýlegum dæmum um naum
úrslit, 1960 og 1976, hefði endurtalning
hjálpað en varla getað ráðið úrslitum
nema kannske árið 1960. Það kemur
kosningum árið 2000 afskaplega lítið
við.
Kosninganna árið 2000 verður því
minnst fyrir klúður í framkvæmd á
afmörkuðum svæðum en ekki svindl.
Hinn raunverulegi sigurvegari
En á meðan við hlustum á fréttir af
„Hvemig gat það gerst í fyrirmyndarlýðrœð-
isriki í Norður-Atlantshafi árið 1999 að á
Vestfjörðum fékk einn flokkur fylgi sem hefði
ekki mcelst í Reykjavík en nœgði til að skola
þar á land þingmanni og öðrum til uppbótar
í öðru kjördæmi. - Það er margt kosninga-
kerfið. “ - Tveir sigurvegarar: Al Gore og
Guðjón Á. Kristjánsson alþm.
par hundruðum atkvæða í smásýslum
í Flórida gleymist stóra myndin. Al-
bert Gore yngri er sigurvegari kosn-
inganna. Hann fékk fleiri atkvæði en
George Bush yngri, hvað sem líður
talningum og endurtalningum í sól-
skinsríkinu.
Þegar þetta er skrifað hefur Gore
fengið um 200 þúsund atkvæði umfram
Bush. Líkur eru hins vegar á að George
Bush verði næsti forseti af því að hann
hefur meiri hluta kjörmanna sam-
kvæmt kosningakerfi þar í landi, að því
gefnu að hann hafi sigur í Flórida. Þetta
veldur líka eðlilegum heflabrotum:
Hvernig má það gerast að sá sem fær
flest atkvæði skuli ekki verða forseti?
Svarið liggur í ríflega tvö hundruð
ára gamalli sögu. Bandaríkin urðu
ekki tU sem heUsteypt þjóðríki heldur
bandalag þrettán ríkja sem hvert um
sig hafði og hefur töluvert sjálfræði.
Upphaflega voru það fylkisþingin en
ekki kjósendur (þeir voru fundnir upp
seinna) sem völdu kjörmenn tU að
kjósa forseta, eins konar fram-
kvæmdastjóra bandalagsins.
Með almennum kosningarétti
seinni tíma urðu til möguleikar á
skekkjum sem líklega eiga sér besta
hliðstæðu í kosningakerfi Breta, ein-
menningskjörsdæmunum. Þekkt er
dæmið frá því snemma á sjötta ára-
tugnum þegar Verkamannaflokkur-
inn fékk flest atkvæði en íhaldsflokk-
urinn flesta þingmenn
og þar með völdin. í
Bandaríkjunum hafa
álika úrslit orðið
þrisvar, öU á nítjándu
öld, þótt ólík væru í eðli
sínu.
Nægir þetta til þess að
dæma lýðræði í Banda-
ríkjunum og Bretlandi
úr leik sem marklaust?
Einhver kynni að svara
því játandi.
En sá hinn sami
mætti þá útskýra í leið-
inni hvernig það gat
gerst, í fyrirmyndarlýð-
ræðisríki í Norður-Atl-
antshafi árið 1999 að á
Vestfjörðum fékk einn
flokkur fylgi sem hefði
ekki mælst I Reykjavík
en nægði tU að skola þar
á land þingmanni og
öðrum tU uppbótar í
öðru kjördæmi.
Það er margt kosn-
ingakerfið.
Karl Th. Birgisson