Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.2001, Side 14

14
Menning____________
Spámaður án
heimalands
Odd Nerdrum: Flakkari hermir eftir skýi. 1990.
Löngun í andlega fullvissu einkennir helstu myndir hans.
í tæpan aldarfjórðung hefur Odd Nerdrum
ögrað og skapraunað löndum sínum með mál-
verkum sínum, hátterni og djarflegum ummæl-
um um myndlist og menningarpólitík. Árið
1996 sá eitt stærsta síðdegisblað Norðmanna,
Dagbladet, meira að segja ástæðu til að vara
við áhrifum hans í ritstjórnargrein sem hlýtur
að vera einsdæmi í vestrænu menningarsamfé-
lagi á síðustu árum 20. aldar. Orsök þessarar
geðshræringar Norðmanna er kannski sú að
þeir hafa lengi verið meiri bókstafstrúarmenn í
myndlist en nágrannaþjóðir þeirra. Þeir skírð-
ust seint til módemisma og nú, þegar sótt er að
þeim átrúnaði úr öllum áttum, bregðast þeir
við eins og páfadómur við trúvillingum forð-
um. Synd Nerdrums er að afneita forsendum
módernismans; hugmyndinni um hið sundraða
sjálf, upplausn félagslegrar heildar, skörun
kynhlutverkanna og ofurvægi hins samtima-
lega í allri tjáningu. Þar með er hann að senda
langt nef gjörvallri myndlistinni frá Cézanne til
nútíðar.
í staðinn hefur Nerdrum skapað sér mynd-
veröld á skjön við myndlistarheiminn og notar
til þess aðferðir Rembrandts, Caravaggios og
stórsnillinga rómantíkur á 19. öld.
í leit aö nýrri trú
Þessar aðferðir, að-
allega dramatíska ljós-
og frásagnartækni, not-
ar Nerdrum ýmist til
að sviðsetja atburði úr
einkalífi sínu, deila á
viðtekin þjóðfélagsvið-
horf frá sjónarhorni
stjórnleysingjans eða
spá fyrir um framtíðar-
horfur vestrænnar
menningar. Iðulega
skarast þetta þrennt í
málverkum hans.
í augum Nerdrums
er maður framtíðar
tragísk vera, ekki
ósvipaður Fíloktetes
þeim sem Sófókles
fjallar um í einu leik-
rita sinna, hatursfull-
ur og þjáður af illþefj-
andi fótameini en svo
snjall bogmaður að
ekki reyndist unnt að
vinna Trójuborg án
hans.
Fyrir gagnkvæmt
hatur slikra manna og
meðfylgjandi heims-
styrjöld hefur vestræn
siðmenning breyst í
rjúkandi rústir þar
sem hrærast brjóstum-
kennanlegar mannver-
ur, skaddaðar á líkama og sál. Þær eru iklædd-
ar daunillum dýrshúðum, kannski með höfuð-
föt fallinna flugmanna eða skriðdrekaforingja,
en vopnaðar nýjustu hríðskotarifflum. I þessu
eyðilandi þarf maðurinn bæði
að byggja upp nýtt samfélag
og verða sér úti um nýja trú.
Það er ekki síst löngunin í
andlega fullvissu sem ein-
kennir helstu myndir Ner-
drums, sjá ítrekaðar tilraunir
sögupersóna hans til að
fremja frumstæða seiði,
áhuga þeirra á undarlegum
skýjamyndunum og eins kon-
ar bænastundir úti í náttúr-
unni.
Ohugnanlegur sannleikur
Af þessum myndum virð-
ist ljóst að Nerdrum hafnar
bæði kristinni trú og viðtek-
inni rökhyggju, sem hann
telur á góðri leið með að
steypa heiminum í glötun,
en upphefur þess í stað trúna
á náttúruna, kannski vegna
þess að hún er hvorki góð eða
vond heldur fullkomlega hlutlaus og eilíf.
Vitaskuld má deila á ýmislegt í niðurstöðum
Nerdrums, ekki sist náttúruhyggju hans, en
fáránlegt að setja út á þær myndlistarlegu
forsendur sem hann gefur sér og aðferðirnar
sem hann notar til að útlista þær í málverki.
Einkum og sérílagi nú þegar póstmódernist-
ar hafa graflð undan einsýni módemismans
og ýmiss konar frásagnarleg myndlist, ekki
síst í formi risastórra ljósmynda, er útbreidd
í sýningarsölum stórborganna.
Tæknileg snilld Nerdrums, sem ein og sér
hefur farið í taugarnar á mörgum löndum
hans, er auðvitað forsenda hinnar óhugnan-
lega sönnu útlistunar hans á mannlegum
samskiptum, bæði fáránleika þeirra og inni-
leika. Það má líka taka undir það sem Don-
ald Kuspit segir í eftirmála glæsilegrar bók-
ar um Nerdrum sem fylgir sýningunni á
Kjarvalsstöðum að tæknileg snilldin sem
virkjuð er til tjáningar mannlegrar þjáning-
ar i máiverki sé út af fyrir sig eins konar
friðþæging hennar.
Nýjasta útspil Nerdrums, aö kalla sjálfan
sig „kitschmálara", er sérviska sem erfitt er
að taka alvarlega, a.m.k. eins og málatilbún-
aður listamannsins er vaxinn. Nerdrum skil-
greinir „kitsch" sem allrahanda einlæga al-
þýðulist sem „nútímaliststofnunin" hefur út-
hýst. Hingað til hefur verið litið á „kitsch"
sem einskisnýtt og yfirborðskennt listlíki.
Þau tilflnningalegu viðbrögð sem myndlist
Nerdrums hefur vakið víða um heim eru ein
og sér andsvör við útleggingu hans á fyrir-
bærinu.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin stendur til 27. maí. Kjarvalsstaöir eru opnir
alla daga frá kl. 10-17 nema miöv. til kl. 19.
Odd Nerdrum: Söngvararnir. 1988-’98.
Dagbladet norska sá ástæöu til aö vara við áhrifum hans í rit-
stjórnargrein.
Tónlist
Stefnir í jötunmóð
Fátt getur verið skemmtiiegra en að syngja í
karlakór einkum þegar um er að ræða jafn-
ágætan kór og Karlakórinn Stefni en hann hélt
árlega vortónleika sína 29. apríl í Varmárskóla
í Mosfellsbæ. Vortónleikarnir voru reyndar
tvennir, þeir seinni 1. maí, og hafa fyrri tón-
leikarnir kannski verið hugsaðir sem einhvers
konar upphitun þvi þeir voru lítið auglýstir og
áheyrendahópurinn þar af leiðandi fremur fá-
mennur.
Verkefnaskrá kórsins samanstóð af íslensk-
um og erlendum lögum, nokkrum hefðbundn-
um karlakórslögum og fjórum nýlegri lögum
eftir kórstjórann Atla Guðlaugsson sem nú er
að ijúka sinu fyrsta starfsári með kómum. Lög
Atla voru sérstaklega skemmtileg en hann var
einnig höfundur að nokkrum útsetningum.
Undirleikari var Sigurður Marteinsson og kór-
inn naut jafnframt fulltingis rússnesks harm-
oníkuleikara, Juri Fedorovs, og af leik hans að
dæma má heita fullvist að enn einum erlendum
harmonikusnillingnum hafi skolað hingað á
land.
Stefnir hóf upp raust sína með laginu Vor-
vindar eftir R. Bennett og var hljómur radd-
anna þéttur og kraftmikill í fyrstu tveimur lög-
unum. Salur Varmárskóla er kannski ekki best
til þess fallinn að halda þar tónleika og er það
án efa skýringin á því að píanóið hljómaði á
köflum nokkuð sterkt miðað við kórinn en und-
irleikur Sigurðar Marteinssonar var annars
glæsilegur. Þrír kórmeðlimir sungu einsöng
með kórnum í nokkrum lögum, þeir Birgir
Hólm Ólafsson tenór, Ásgeir Eiríksson bassi og
Ármann Óskar Sigurðsson tenór. Birgir Hólm
og Ásgeir sungu mjög fallega saman í Undir
Dalanna sól eftir Björgin Þ. Valdimarsson og
greinilegt var að þeir eru þaulvanir söngmenn.
Ármann hefur einnig fallega rödd þó hún sé
ekki sterk og söng oft fallega, sérstaklega í Nótt
eftir Pál H. Jónsson, en hann átti einnig vel
heppnaðan tvísöng með Birgi í laginu Eitt spor
enn. Ásgeir hefur ótrúlega fallega bassarödd og
söng glæsilega t.d. aríu Falstaffs úr Kátu frún-
um í Windsor. Birgir hefur sömuleiðis tæra og
sterka rödd og átti mjög fallegan einsöng.
Dálítið bar á þvi að raddir kórsins yrðu
óhreinar þegar pianóundirleiksins naut ekki
við, t.d. í Grænkandi dalur góði, og ef til vill lá
mismikil vinna að baki lögunum því stöku
sinnum bar á óöryggi og stundum ónákvæmni
í takti, t.d. í Hrossarétt eftir Atla Guðlaugsson
sem þó var sungið af jötunmóð. Kórinn söng þó
yfirleitt mjög vel og margt var sérlega vel gert
eins og t.d. Brennið þið, vitar eftir Pál ísólfsson
og rússneska syrpan í lokin þar ;em hann fór á
kostum.
Greinilegt er að hér er um rótgróinn kór að
ræöa og sjóaðar raddir en kórinn er orðinn
rúmlega sextugur. Áheyrendur leyndu ekki
hrifningu sinni í lokin og klöppuðu kór og meö-
leikarana margsinnis upp. Þá lék rússneski
harmoníkuleikarinn Fedorov tvö aukalög og
heillaði salinn gjörsamlega með snilldarlegum
leik sínum. Það var vel til fundiö og mikill
fengur fyrir Stefni að fá hann til liðs við sig á
þessum vel heppnuðu og skemmtilegu vortón-
leikum.
Hrafnhildur Hagalín Guðmundsdóttir
____________MÁNUDAGUR 7. MAÍ 2001
_______________________PV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Hernám í hálfa öld
Herstöðvaand-
stæðingar minn-
ast þess í kvöld
kl. 21 að hálf öld
er liðin um þess-
ar mundir frá
því að banda-
rískur her settist
hér að í annað
sinn árið 1951.
Dagskráin verð-
ur í Islensku
óperunni og
meðal þeirra
sem þar koma
fram eru Steinunn Þóra Árnadóttir og Kol-
beinn Óttarsson Proppé sem flytja ávörp.
Margrét Pálmadóttir stýrir Vox feminae,
Eyjólfur Eyvindarson rappar, Bubbi
Morthens og Guðmundur Pétursson gítar-
leikari syngja og leika og Hjalti Rögnvalds-
son og Arnrún Þorsteinsdóttir lesa ljóð.
Rapparagrúppan XXXX Rottweilerhundar og
þjóðlagakvartettinn Embla koma fram og
kynnt verður ný útgáfa á Sóleyjarkvæði
þeirra Jóhannesar úr Kötlum og Péturs Páls-
sonar. Lára Stefánsdóttir dansar frumsamið
dansverk við hluta kvæðisins.
Kynnir á dagskránni er Arnar Jónsson
leikari.
Blíðfinnur
í fararbroddi
Þau tíðindi hafa borist
að útgáfuráð Bertels-
manns, þýska bókarisans,
hafi valið bók Þorvaldar
Þorsteinssonar Ég heiti
Blíðfinnur til að vera það
sem þeir kalla „Spitzen-
buch“ vorútgáfunnar 2002
hjá sér. í þessu felst að
bókin verður sett á oddinn
í allri kynningarstarfsemi Bertelsmann
næsta vor. Sérstök forútgáfa verður gerð sem
send er bókabúðum og málsmetandi mönn-
um í þýsku bókmenntalífi. Þetta hefur mikla
þýðingu fyrir söluhorfur á Blíðfinni í Þýska-
landi og víðar.
Ég heiti Blíðflnnur en þú mátt kalla mig
Bóbó kom út hér heima árið 1998 og sló eftir-
minnilega í gegn, enda er þetta margslungin
saga fyrir fólk á öllum aldri, fyndin og einlæg
og listilega vel skrifuð.
Norrænt listatímarit
Það er alltaf gaman að
fá í hendur nýtt tölublað
af norræna listatíma-
ritinu Nu sem gefið er út
i Svíþjóð með styrk frá
Norðurlandaráði. Þar
eru greinar um lista-
menn frá Norðurlöndum
og frá og með 2. hefti 2001
sinnir það líka list i
Eystrasaltslöndum. Meðal íslenskra lista-
manna sem skrifað hefur veriö um í nýlegum
heftum eru Þorvaldur Þorsteinsson (höfund-
ur Blíðfinns) og Gabríela Friðriksdóttir. í ný-
útkomnu hefti er löng grein eftir Halldór
Björn Runólfsson um Magnús Pálsson þar
sem þessi síungi listamaður er hylltur fyrir
frumleika og dirfsku.
Netfang ritsins er nu@cisubs.co.uk ef þið
viljið verða áskrifendur.
Kirkjulistahátíöir
í gær hófst
kirkjulistahátíð í
Akureyrarkirkju
og á uppstign-
ingadag, 24. mai,
hefst kirkjulista-
hátíð í Hallgríms-
kirkju í Reykja-
vik. Kl. 17 þann
dag verður unn-
endum kirkju-
legrar tónlistar
boðið að hlýða á Uppstigningaróratóríu
Bachs sem flutt verður af Mótettukór og
kammersveit kirkjunnar og fjórum einsöngv-
urum undir stjórn Harðar Áskelssonar.
Hátíðin stendur í tæpar tvær vikur og
verður m.a. boðið upp á málþing um kirkju-
arkitektúr (25. og 26. maí), hátíðarmessur,
orgeltónleika, myndlistarsýningar og glæsi-
lega hátíðartónleika 27. maí m.a. með Gunn-
ari Guðbjörnssyni og hinni heimsþekktu
sópransöngkonu Nancy Argenta. Merkið við
í dagbókinni.
Skialasöfn
Á nádegisfundi Sagnfræðingafélagsins kl.
12.05 á morgun í Norræna húsinu mun Krist-
jana Kristinsdóttir sagnfræðingur flytja er-
indi sem nefnist „Skjalasöfn í Þjóðskjalasafni
íslands".