Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2001, Blaðsíða 11

11
FIMMTUDAGUR 30. ÁGÚST 2001
X>V______________________________________________________________________________________________________Hagsýni
Berjatíminn er
genginn í garð...
- og margir farnir að huga að því hvernig nýta má uppskeruna
Nú er berjatíð og án efa hyggjast
margir nýta sér það á einhvern
hátt. Sumir fara í berjamó og tína
marga lítra af bláberjum eða kræki-
berjum. Aðrir fara út í garð og nota
rifsberin og sólberin, enn aðrir nýta
reyniberin.
Einhverjir eru svo heppnir að
komast í jarðarber og ef til er nóg af
þeim má búa til sultu, þó þau séu
alltaf best ný og fersk. Margir hafa
stundað sultugerð í áraraðir, síðan
eru aðrir sem hafa áhugann en
vantar þekkinguna á notagildi berj-
anna. Leiðbeiningastöð heimilanna
fær margar fyrirspurnir varðandi
Krukkur sótthreinsaðar
Þvoið og þurrkið krukkur og
lok. Sjóðið þær síöan annaðhvort í
potti eða í bökunarofni. í potti:
Raðið lokunum í botninn á stórum
potti. Látið krukkur standa á
hvolfi ofan á, hellið köldu vatni
yfir, svo fljóti yfir lokin. Sjóðið í
minnst 10 mín. í bökunarofni:
Raðið krukkum og lokum eins og í
pottinum. Stillið ofninn á 150” C.
og bakið í 10 mín. Krukkurnar
þarf að hita með ofninum. Látið
krukkurnar standa á hreinu
viskastykki og breiðið annað yfir
þar til sultan fer í þær.
ber og sultugerð og situr Hjördís
Edda Broddadóttir framkvæmda-
stjóri fyrir svörum. Leiðbeininga-
stöðin er rekin af Kvenfélagasam-
bandi íslands og hefur starfað allar
götur síðan 1963. Þar er hægt að fá
upplýsingar um allt sem viðkemur
heimilisstörfum, svo sem
matreiðslu, bakstur, mataræði, þrif,
þvotta, hreinsun efna og fleira.
Jafnframt eru veittar upplýsingar
um erlendar gæðakannanir á
heimilistækjum.
„Ýmsar aðferðir eru til við sultu-
gerð, flóknar sem og einfaldar," seg-
ir Hjördis. „Það sem flestir ættu að
geta gert er að snöggsjóða sultu.
Snöggsoðin sulta verður reyndar
aldrei þykk en ef þið viljið fá hana
þykka þá er gott ráð að nota annað-
hvort súra vökva eða sultuhleypi og
þá skiptir miklu að fara eftir þeim
leiðbeiningum sem fylgja. Annað
sem skiptir ekki minna máli við
sultugerð er að byrja á því að sótt-
hreinsa allar krukkur vel og rétt.“
Sótthreinsun á krukkum
„Mjög mikflvægt er að sótthreinsa
krukkur vel. Sé það ekki gert geta
alls kyns bakteríur tekið sér bólfestu
í sultunni, auk þess sem geymsluþol
hennar minnkar. Margir hafa t.d.
lent í því að opna krukku af heima-
lagaðri sultu og fmna þar myglu. Sé
sótthreinsunin í lagi minnka líkur á
svoleiðis uppákomum mikið. Hjördis
nefnir annað sem skiptir máli.
„Mikill sykur í sultu dregur einnig
úr möguleikum myglusveppanna til
að mynda eiturefni. Eiturefnin sem
myndast eru ekki stórhættuleg en
þau geta valdið óþægindum í maga
og þörmum."
Góð ráð
Hjördís Edda féllst á að gefa les-
endum DV svör við nokkrum al-
gengum spurningum i sambandi við
sultugerð.
Er mismunandi mikið af
hleypiefnum í berjum?
Það er mikið Eif hleypiefni í rifs-
berjum en lítið í bláberjum og enn
minna í krækiberjum. Það er því
gott að bæta einhverju súru saman
við, eins og sítrónusafa, rabarbara-
safa eða jafnvel vínsýru til þess að
berjasafmn hlaupi. í 1/2 kg af berj-
um hentar vel að nota 1 msk. af
hreinum sítrónusafa. Margir hafa
einnig góða reynslu af hleypiefnum.
Er nauðsynlegt að nota
rotvarnarefni í sultuna?
„Alls ekki og sérstaklega ekki ef
gætt er ýtrasta hreinlætis við sultu-
gerðina og hráefnið er gott. Jafn-
framt skiptir miklu að geyma sult-
una á dimmum og köldum stað.
Sykurinn í sultunni hefur áhrif sem
rotvöm, eftir þvi sem sykurmagnið
er meira þá eykst geymsluþolið."
Er hægt að minnka
sykurinn?
„Ef fólk vill draga úr sykurmagn-
inu, búa til aðeins „hollari" suitu,
þá getur verið gott að nota rotvam-
arefni og algengast er bensósúrt
natron. Sumir nota það til þess aö
skola krukkurnar að innan. Ef
bensósúrt natron er sett í sultuna
þá er hæfilegt magn 1/2-1 msk. í 1
kg af sultu. Alls ekki má sjóða sult-
una eftir að rotvarnarefnið er kom-
ið út í, það skemmir eiginleika þess.
Best er þó að sleppa því alveg!“
Er hægt að búa til sultu úr
berjum sem búið er að frysta?
„Já, svo sannarlega. Það hentar
mjög vel fyrir þá sem vilja nota lit-
inn sem engan sykur og engin rot-
varnarefni. Þá er gott að búa til lít-
ið af sultu í einu því sulta sem þessi
hefur stutt geymsluþol. Sumir nota
hunang og/eða hlynsíróp í stað syk-
urs.“
Er hægt að nota
gervisætuefni í sultugerð?
„Já, og það hentar mjög vel fyrir
þá sem eru með sykursýki eða vilja
Sykurmagn í
snöggsoðna sultu
í 1 kg af bláberjum eru notuð
250-300 g af sykri.
í bláberja-rifsberjasultu eru not-
uð 750 g af bláberjum og 250 g af
rifsberjum á móti 300-500 g af
sykri.
í 1 kg af rifsberjum eru notuð
500-600 g af sykri.
I sólberjasultu eru hlutfóllin 1
kg af sólberjum, 500-600 g af sykri
og þarna bætast við 1-2 dl vatn.
í 1 kg af jarðarberjum eru notuð
300-600 g af sykri. Einnig er hægt
að blanda saman jarðarberjum og
rabarbara (1/2 kg á móti 1/2 kg) og
við það bætast 600-800 g af sykri.
Eins og þama kemur fram þá er
sykurmagnið mjög mismunandi,
berin eru ólík á bragðið, sum súr-
ari en önnur og svo er þetta einnig
smekksatriði.
draga úr sykurneyslu af öðrum
ástæðum. Mörg gervisætuefni eru á
markaðnum og sum þola suðu betur
en önnur.
Það skiptir því miklu að þekkja
Snöggsoðin sulta
1. Krukkumar eru tflbúnar, sem
og önnur áhöld sem þarf að nota.
Þá hefst sultugerðin. Hreinsið ber-
in og látið þau í pott. Ekki sjóða
stærri skammt en 2 kg í einu. Lát-
ið sjóða vel i pottinum.
2. Dragið pottinn af hitanum og
bætið sykrinum út í. Hrærið varlega
í svo að ber og sykur biandist vel.
3. Potturinn er settur aftur á
helluna og látið sjóða snöggt upp á
ný. Ef mikil froða myndast er betra
að fjarlægja hana.
4. Krukkumar eru tilbúnar og
sjóðandi heitri sultunni er hellt í
krukkumar; fleytifyllið þær. Lokið
krukkunum strax en heröið ekki
fyrr en sultan er orðin köld. Best er
að snöggkæla.
það gervisætuefni sem verið er að
nota hverju sinni. Gervisætuefni
hafa ekki þá rotvarnareiginleika
sem sykurinn hefur og geymsluþol
sultunnar er því mjög takmarkað. Þá
er annaðhvort hægt að nota rotvarn-
arefni eða þá að nota frosin ber og
búa til lítið i einu.“
Er hægt aö búa til rifsberja-
hlaup úr frystum rifsberjum?
„Já, fryst rifsber henta vel í
hlaup. Ef til vill hafa einhverjir lent
í því að hafa ekki tíma til þess að
gera rifsberjahlaupið þegar þau eru
tilbúin! Hvaö er þá til ráða? Þá er
um að gera að frysta rifsberin.
Hleypiefniö minnkar ekki til muna
og hægt er að geyma rifsberin í
frosti í nokkra mánuði."
Er hægt aö nota reyniber?
„Svo sannarlega, en alltof fáir
vita það. Ég hvet fólk til þess að
nota þessi fallegu ber i hlaup því
það eru svo margir með stór og
voldug reynitré í görðunum. Reyni-
ber eru mjög beisk og römm á
bragðið og til þess að minnka
remmubragðið er nauðsynlegt að
frysta berin áður en hlaup er búið
tfl. Reyniber innihalda náttúrlegt
hleypiefni og er því óþarfi að nota
sérstakt hleypiefni. Þeim sem hafa
búið á Norðurlöndunum finnst
reyniberjahlaup ómissandi með
villibráðarsteikinni.“
Hjördís Edda vonar að sem flestir
hafi fengið ágæta innsýn í notkun
berjanna og sultugerð en segir þess-
ar upplýsingar þó engan veginn
tæmandi. „Það eru ýmsar aðrar að-
ferðir tfl og um leið fleiri berjateg-
undir sem getur verið gaman að
prófa, t.d. hrútaber, ylliber, stikkils-
ber og fleiri. Ef einhver vill prófa þá
er um að gera að hafa samband við
Leiðbeiningastöð heimilanna og fá
nánari upplýsingar. Einnig er hægt
að finna margar skemmtilegar upp-
skriftir í matreiöslubókum, ekki
síst þeim gömlu. Sultur innihalda
oftast nær mikið af sykri og margir
vilja draga úr sykumeyslu. Ég vil
því hvetja fólk til þess að frysta ber,
það er bæði hollt og gott. Berin má
Góö uppskrift aö
rifsberjahiaupi
Ætlar þú að búa til
rifsberjahlaup? Mundu að nota
bæði þroskuð og óþroskuð ber og
einnig greinar með þvi þar er svo
mikið af náttúrlegu hleypiefni.
3 dl vatn
2 kg sykur
2 kg rifsber
1. Vatn og sykur sett í pott,
hitað við vægan hita.
2. Látið sjóða þar til bólur koma
og allt er orðið glært.
3. Þá eru öll berin sett út í og
hrært vel í, hitinn hækkaður.
4. Suðan er látin koma þrisvar
upp, hrært vel á milli.
5. Aflt sett í gegnum sigti.
6. Hlaupið er tilbúið og sett á
hreinar, sótthreinsaöar krukkur.
frysta með og án sykurs. Best er að
frysta þau í hæfilegum skömmtum
sem hægt er að nota hverju sinni.
Ber geymast vel í frysti í 10-12
mánuði við -18 C. Það hentar vel að
frysta aðalbláber. krækiber, jarðar-
ber, sólber og rifsber.
Best er aö bjóða upp á þau hálf-
þiðnuð, þau eru gómsæt með ís og
ekki síðri út í súrmjólkina á dimm-
um vetrarmorgnum. Einnig er snið-
ugt að blanda þeim saman við morg-
unkornið. Ekki láta berin þiðna of
mikið því þá fafla þau saman og
verða ólystug. Þeir sem ekki vflja
nota ber í sultu hafa ýmsa aðra
Uppskrift aö
reyniberjahlaupi
1 kg reyniber
750 g græn epli (súr)
1 lítri vatn
1 kg sykur á móti 1 lítra af saft
Hreinsið berin og eplin. Afhýðið
eplin og brytjið smátt. Sjóðið ber
og epli í vatninu í 20-30 mín. Síið
saftina. Blandið sykrinum saman
við saftina og sjóðið í nokkrar mín-
útur. Takið prufur á undirskál,
kælið og prófið hlaupið. Hellið
hlaupinu á hreinar og sótthreins-
aðar krukkur, lokið og herðið þeg-
ar hlaupið hefur kólnað.
möguleika. T.d. er gott að frysta ber-
in og nota þau síðar sem skreytingu
á kökur eða dýfa þeim í vax og nota
í jólaskreytingar. Reyniberin henta
sérstaklega vel í slíkar skreytingar.
Þau eru einnig skemmtileg fyrir
börn sem geta þrætt þau upp á band
og búið til fallegar hálsfestar,“ segir
Hjördís að lokum.
Sól og
öryggisfilma.
Sandblástursfilmur
• Stórminnkar sólarhita
• Gerir sólabirtuna mildari og þægilegri
- Útilokar nánast útfjólubláa geisla og upplitun
• Eykur öryggi í fárviðram og Jarðskjálftum
• Eykur ötyggi gegn innbrotum
• Brunavarnarstuðull erF 15
• Einangrargegn kulda, hita og hávaða
• Glerið verður 300% sterkara
• Minnkar hættu á glerflísum (andlit
• Gerir bílinn/húsiö glæsilegra
GLÓIHF
Dalbrekku 22 • Kópavogi
sími 544 5770