Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.2001, Blaðsíða 15

15
FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2001
I>v
www.hliomskali.is
DV-MYND E.ÓL.
Þórunn Valdimarsdóttir, rithöfundur og sagnfræðingur
Skrifar um fólk sem þráir ró í sál sína, vald yfir eigin lífi og ást sem er bæöi gefin og þegin.
í nýrri skáldsögu Þórunnar
Valdimarsdóttur, Hvíta
skugganum, eru þrjár persón-
ur i forgrunni, Sólveig,
Kristrún og Jóhannes. Öll
bera þau þungar byrðar synd-
ar og sektar á herðum sér og
til að öðlast einhverja ró í sál
sinni leita þau sér hjálpar i
Hljómskálasamtökunum.
Samtökin ganga út frá þeirri sálfræði að fólk
bæti líðan sína með því að opna sig og leyfa
sólarljósinu að flæða inn í dimmustu skúma-
skot sálarinnar. Fleiri en þríeykið eru þjakað-
ir af synd sinni og mæta því fjölmargir reglu-
lega á fundi og „hittast" þess á milli á Netinu
til að spá í sjálfa sig og aðra.
Á fundunum er ávalit einn maður sem opn-
ar fund og segir sögu sína og í upphafi bókar
er það Sólveig. Hún er myndlistarmaður og er
afhjúpun syndarinnar krydduð næmu innsæi
listamannsins sem lifir og hrærist í litbrigðum
lífsins og ótal túlkunarmöguleikum þess. En
Sólveig er ekki bara í ræðustól til að reifa sekt-
ina, heldur einnig óttann við dauðann sem hef-
ur fylgt henni frá því hún var lítil stúlka og sá
hann fyrir í spilum. Hún reynir hvað hún get-
ur að snúa á óttann með skynsemina að vopni
en allt kemur fyrir ekki. Óttinn fylgir henni
hvert fótmál, til og frá vinnu, frá vöku tii
draums. Dauðinn er einnig fylginautur
Kristrúnar og Jóhannesar en þeim hefur hann
sýnt önnur og áþreifanlegri andlit og lostið líf
þeirra þungum höggum.
Bókmenntir
Persónurnar þrjár laðast hver að annarri
um stund, leita huggunar og svara og reyna að
tala sig út úr skugganum, frá dökku yfir í
hvítt, frá myrkri til birtu. En það er illmögu-
legt. Skuggi er og verður dökkur og allar at-
hafnir manneskjunnar mynda heild sem ekk-
ert fær rofið, hvorki sekt né sannleikur. Hins
vegar er mögulegt að ná ákveðinni sátt og því
takmarki virðast persónurnar ná, hver á sinn
hátt.
Þórunn Valdimarsdóttir er ekki að deila á
fólk sem misstígur sig á gangi lífsins. Hún er
að skrifa um fólk sem veit að allir syndga ein-
hvem tímann en er samt sem áður þjakað af
eigin sekt. Fólk sem þráir ró í sál sína, vald
yfir eigin lífl, og ást sem er bæði gefm og þeg-
in. Eins og Þórunni er lagið kemur hún þessu
á framfæri á sérstæðan hátt. Stór hluti bókar-
innar gerist á síðum vefsins þar sem Sólveig,
Kristrún og Jóhannes spinna sögur sínar hvert
í kapp við annað. Athyglisvert er að inni á
vefnum verða sögurnar persónulegri og játn-
ingarnar afdráttarlausari enda 'persónurnar
óhultar hver í sínum heimi og enginn hjá þeim
til að lesa í svipbrigði, tár eða hlátur. Mann-
eskjurnar eru líkt og í skriftastól, lokaðar frá
atgangi heimsins og geta tjáð sig hispurslaust.
Frá kristilegu sjónarmiði er þetta að sjálf-
sögðu afar firrt en kannski það sem koma
skal? Verða afleiðingamar e.t.v. þær að helstu
skúrkar mannkynsins spranga sælir og glaðir
um stræti og torg þegar nágranninn er búinn
að gefa syndaaflausn? Mun yfirborðsmennska
og hræsni drottna yfir daglegum samskiptum
og ástin blómstra á Netinu?
Þessar hugleiðingar læðast að lesanda ásamt
mörgum öðrum, til dæmis þeirri hvort það sé
hluti af ákveðinni ádeilu, pakkaðri í nútíma-
legan búning, að opna vefsíðu í tengslum við
útkomu bókarinnar? Og í framhaldi af því,
hvort það séu kannski forspámar og hjátrúin
sem eiga alltaf sterkustu ítökin hjá íslenskri
þjóð, hvað sem öllum tækninýjungum líður?
Þannig heldur Þórunn Valdimarsdóttir les-
anda í vafa í vel ofnum texta sem lýkur að
hennar hætti á óvæntan hátt.
Sigríður Albertsdóttir
Þórunn Valdlmarsdóttlr: Hvlti skugginn. JPV-útgáfa
2001.
Bókmenntir
Ferill borgaralegs skálds
DV-MYND HARI
Jóhann Hjálmarsson skáld
Meö sverö gegnum varirgefur ágæta mynd af ferli Jóhanns.
Það er orðin viðtekin
venja að þegar skáld kom-
ast á virðulegan aldur sé
tekið saman úrval ljóða
þeirra eða gefin út safnrit.
Það er vel, því þótt ljóða-
bækur seljist ekki mikið þá
eru þær gefnar út í smáum
upplögum og eru oft illa til-
tækar þeim sem vilja
kynna sér feril skálda. Atómskáldin eru
þannig flest öll komin út í safnritum og úr-
völum sporgöngumanna þeirra fjölgar
einnig óðum dg nú bætist Jóhann Hjálm-
arsson í hóp „úrvalsskálda" með úrvalinu
Með sverð gegnum varir sem Þröstur
Helgason sá um.
Skáldferill Jóhanns Hjálmarssonar er
orðinn laundrjúgur því fyrstu bók sína,
Aungul í tímann, gaf hann út 1956, þá að-
eins sautján ára. Sú bók og þær næstu
vöktu athygli, ekki aðeins vegna æsku höf-
undar heldur ekki síður vegna þess að þar
var daðrað við súrrealismann sem íslensk
skáld höfðu lítið fengist við. Síðan hefur
Jóhann víða komið við á sínum skáldferli
enda verið óragur við að kynna sér erlend-
an skáldskap, einkum sænskan og spænsk-
an, þýða ljóð ýmissa samtímahöfunda og
skrifa um skáld og skáldskap, innlendan og
erlendan. Á sjöunda áratugnum mátti
þannig greina sterk áhrif sænskra skálda í
bókum; Mig hefur dreymt þetta áður, Ný
lauf, nýtt myrkur og Athvarf í himin-
geimnum. í Nýjum laufum er að finna hið
ágæta ljóð „Fögnuð“:
Mér er sagt að þegar vorið nálgist
syngi spörfuglar á nöktum trjágreinum,
húki þar eins og dauðvona menn
í járnrúmum.
Miskunnarlaust er vorið.
Það skipar öllum að syngja.
Á áttunda áratugnum tók Jóhann að yrkja
„opin ljóð“ í stíl við það sem mjög var þá uppi
meðal bandarískra skálda og sænskra. Þröstur
Helgason nefnir í formála sínum nokkra frum-
kvöðla þess háttar, svo sem Finnann Saari-
koski og Svíann Sonnevi ásamt bandarísku
skáldunum Robert Lowell og Sylvíu Plath. En
sé grannt skoðað þá er þarna um harla ólíkan
skáldskap að ræða. Þeir Saarikoski og
Sonnevi voru báðir mjög róttækir og skáld-
skapur þeirra pólítískur en bandarísku
skáldin ortu ekki sist um geðheilsu sína.
Jóhann Hjálmarsson virðist hins vegar í
sínum opnu ljóðum fyrst og fremst vera að
sætta sig við stöðu sina sem borgaralegt
skáld. Allt frá dögum Byrons og Baudelaire
hefur það þótt fremur ljóður á ráði skálda
að vera í tygjum við borgarastéttina en
kalda stríðið í íslenskri bókmenntaum-
ræðu stóð lengi og þau skáld sem skrifuðu
að staðaldri í Morgunblaðið voru sjálfkrafa
stimpluð sem slík. Ég verð að játa að ég hef
aldrei hrifist af þessum opnu ljóðum Jó-
hanns; þó er ljóðsagan Myndin af langafa
athyglisverð tilraun og mætti jafnvel telja
hana pólítíska bók, en fyrst og fremst lítur
hún aftur með nokkurri nostalgíu til þess
tima þegar veröldin var skýr og sjálfgefið
hvar menn skipuðu sér í fylkingar.
Eftir þetta skeið opinna ljóða kom hlé á
skáldferlinum en þegar Jóhann tekur til að
gefa út ljóð á ný um miðjan níunda áratug-
inn er kominn nýr tónn, ofinn úr fyrri til-
raunum. Þar með má segja að Jóhann
Hjálmarsson sé kominn til fulls þroska sem
ljóðskáld. Gluggar hafsins og Rödd í spegl-
unum eru athyglisverðar bækur en sýnu
best og tvímælalaust besta bók skáldsins er
Marlíðendur frá 1998.
Með sverð gegnum varir gefur ágæta
mynd af ferli Jóhanns og Ijóðin eru um
margt skynsamlega valin. Sjálfum hefði
mér þótt ástæða til að velja meira úr fyrstu
bókunum, einkum Malbikuðum hjörtum,
og þeim síðari. Þannig eru þvi miður að-
eins þrjú ljóð úr Rödd í speglunum. En það
hefði orðið öðruvísi bók og meiri um sig og
seint verður svo gert að öllum líki.
Geirlaugur Magnússon
Jóhann Hjálmarsson: Meö sverð gegnum varir. Úrval
Ijóöa 1956-2000. Þröstur Helgason valdi Ijóðin og
ritaöi formála. JPV útgáfa 2001.
___________Menning
Umsjón: Siija A&alsteinsdóttir
Kórar í Ými
Á skemmtikvöldinu „Laugardagskvöld á
Gili“ í Ými á laugardagskvöldið kemur eru
Bernharður Wilkinson og Margrét Pálmadótt-
ir gestgjafar hússins og skemmta ásamt sín-
um frábæru kórum, Söngsveitinni Fílharmon-
íu og Vox feminae. Flutt verður blönduð dag-
skrá sem spannar allt frá 16. öld fram til ís-
lensks samtíma og leitað fanga í íslenskum
þjóðlagaarfi, mið-evrópskum sönglögum, óp-
erum, óperettum og Vínarsöngvum. Stuð!
Um lækningar
Bókin Náttúrulegar og
hefðbundnar lækningar eftir
Caroline Green er komin út
hjá Almenna bókafélaginu i
þýðingu Helgu Þórarinsdótt-
ur. Þar eru lesendum gefin
ráð um hvernig bregðast
skuli við ýmsum algengum
kvillum sem gera vart við
sig, gefnar greinargóðar lýs-
ingar á einkennum og orsökum helstu sjúk-
dóma og kvilla sem gera mönnum lífið leitt og
bent á hvenær ástæða er til að leita sér hjálp-
ar. Þá er í stuttu máli fjallað um hvaða úr-
ræði hefðbundin læknavísindi hafa við sjúk-
dómum og lýst hvemig hægt er að bregðast
við þeim með ýmsum óhefðbundnum lækn-
ingaaðferðum, svo sem nuddi, grasalækning-
um, ilmolímneðferð og smáskammtalækning-
um. Loks er greint frá grundvaharatriðum
helstu tegunda náttúrulækninga og hvernig
beri að stunda þær. Fjöldi skýringamynda
auðveldar notkun bókarinnar sem er góð
handbók fyrir heimilin.
Gæsahúð
Önnur bókin í hinum vin-
sæla bókaflokki Gæsahúð er
komin út hjá Sölku og heitir
Hryllingsmyndavélin. Eins
og nafnið bendir til er
myndavél í aðalhlutverki -
myndavélin sem Garðar og
vinir hans finna og er svo
hrikalega einkennileg. Ekki
er aðeins að myndirnar sem
teknar eru á hana misheppnist illilega heldur
er engu líkara en hún hafi spádómsgáfu... Til
dæmis er bíll pabba Garðars í klessu á einni
myndinni og skömmu seinna lendir pabbinn í
hörðum árekstri. Hvað á þá að halda þegar
Sara sést alls ekki á myndinni sem tekin er af
henni i afmælinu hennar?
Æsispennandi hrollvekja fyrir unga lesend-
ur í þýðingu Karls Emils Gunnarssonar.
styrkir sambönd
í bókinni Hamingjan í
húfi, sem hefur verið met-
sölubók í Bandaríkjunum,
fjallar Phillip C. McGraw
um sambúð og sambönd
fólks og bendir á helstu or-
sakir þess að sambúðin
verður erfið og ástin kulnar.
Hann gefur góð ráð til þess
að endurvekja tilfinningarn-
ar og hvernig megi viðhalda þeim í kærleiks-
ríku og varanlegu sambandi. Höfundurinn er
samskiptaráðgjafi í þáttum Oprah Winfrey og
fastagestur þar.
Hafið hugfast að gott samband má lengi
bæta og stirð sambúð þarf ekki að enda með
skilnaði.
Björn Jónsson þýddi og útgefandi er ís-
lenska bókaútgáfan
Draumagildran
Nýjasta skáldsaga Stephens Kings,
Draumagildran, er komin út
hjá Iðunni í íslenskri þýð-
ingu Björns Jónssonar og
óhætt er að segja að hæfi-
leikar höfundar til að skapa
spennu og magnaða stemn-
ingu njóta sín hér til fulls.
Fyrir tuttugu og. fimm
árum gerðist atvik sem
breytti lifi fjögurra ungra
vina og tengdi þá órjúfanleg-
um böndum. Seinna fara þeir hver sina leið
og ekkert bindur þá lengur saman nema
dulúðug fortíðin. Á hverju ári koma þeir því
saman í veiðikofa í dimmum skógum Maine-
fylkis og endurnýja vinskapinn. Minningarn-
ar halda þeim fjötruðum en kannski verða
þær líka lífgjöf þeirra. Sumra þeirra ...
Náttúrulegar
og hefðbundnar
lækningar