Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 1 JÚNÍ 2002
11
Skoðun
„En gamlan, ódýran
Ferguson, eins og í sveit-
inni ígamla daga?“
spurði ég vongóður, „al-
vörutraktor með ámokst-
urstœkum. Þá get ég
sléttað nokkrar þúfur og
komið mér upp flöt til
þess að slá. “ Ég horfði
bœnaraugum á konuna
en það virtist ekki
breyta miklu.
skepnan
ferill er 21 dagur,
það er að segja
tími á milli
gangmála.
Þetta er heldur
rýmra meðal
ánna þvi þær
gefa hrútum 48
tíma til að
nálgast sig. Ég
var þó reynsl-
/unni ríkari
frá þvi í
hádeginu
og lét það
vera að orða
þetta sér-
ræðu um þennan mun. Kaus þó að
gera það ekki enda voru mæðgumar
að kynna sér annars konar gangmál.
Þær sátu sem límdar fyrir framan
Beðmál í borginni. Þótt ég væri upp-
tekinn við lestur handbókarinnar sá
ég ekki betur en aðalpersónurnar í
þeim þætti beiddu flestar upp.
Geispan
Af langri reynslu á maður auðvitað
að átta sig hvenær nóg er að gert. Ég
reyndi það svo sannarlega. Þvi lét ég
þær mæðgur um beðmálin og fór
einn með mína bók í háttinn. Þar las
ég um haustbötun sláturlamba, raf-
gfrðingar og hvemig vetrarrúgur er
til beitar. Allt var það áhugavert en
ég gætti þess að nefna ekkert af þessu
þegar konan kyssti dóttur okkar góða
nótt og taldi nóg komið af sjónvarps-
glápi. í rúminu las hún sína bók og ég
mína. Ég las í hljóði kaflann um fóð-
urþarfír jórturdýra enda ekki víst að
það sé á sérstöku áhugasviði konunn-
ar. Hins vegar gat ég ekki hamið mig
þegar kom að framkvæmd gróður-
setningar með handverkfærum. Ég
veit að kona mín er með græna fing-
ur og er drjúg í garðstörfum. Ekki fór
á milli mála að traktorskaup fóra fyr-
ir bijóstið á henni. Því taldi ég ekki
aðeins rétt heldur mér beinlínis skylt
að fræða hana nánar um handunna
gróðursetningu.
„Hlustaðu nú á þetta, elskan mín,“
sagði ég svona rétt fyrir svefninn:
„Hér stendur að handvirk gróður-
setning fari annaðhvort fram með
plöntustaf eða svokallaðri geispu.
Geispan sem er finnskt gróðursetn-
ingarverkfæri,“ hélt ég áfram af inn-
lifun, „hefur þann kost fram yfir
plöntustaf að ekki þarf að beygja sig
þegar plantan er gróðursett." Þessari
frábæra og ódýra gróðursetningarað-
ferð lýsti ég í nokkrum vel völdum
orðum til viðbótar og bætti síðan við
og ætlaði að sýna konunni teiknaðar
skýringarmyndir til frekari áherslu:
„Eigum við ekki að ná okkur i svona
geispu?" Ekkert svar barst frá frúnni
þótt ég gengi eftir svari. Vera kann
að hún hafi geispað áður en hún sofn-
aði en svo mikið er víst að hún
steinsvaf við hliðina á mér.
Ég er enn í nokkurri óvissu um
það hvort hún náði nokkra af þvi
sem ég sagði um geispuna.
staklega. Fjölskylda mín veit því ekki
það sem ég veit, að yngri ær, tvílemb-
ur og marglembur ganga að jafnaði
skemur með en eldri ær og einlemb-
ur. Auðvitað þótt mér súrt að geta
Listalandið ísa
Glæsilegri listahátíð er lokið í
Reykjavík, þeirri sautjándu i röð-
inni. Erfitt er að bera hana saman
við hinar fyrri, enda minningar
tengdar hrífandi listum einatt svo
rauðar í þankanum að allur saman-
burður verður amasamur og snú-
inn. Fráleitt verður hins vegar
kvartað yfir þeim á að giska áttatíu
listviðburðum sem stjórnendur
listahátíðarinnar hafa boðið lands-
mönnum upp á síðustu þrjár vikur.
Miklu fremur ber að þakka og taka
ofan hattinn. Þvílík veisla. Þvílík
snilld.
Skrifari þessa pistils staldrar
einkum við fimm viðburði sem að
hans mati standa upp úr eftir hátíð-
ina í ár. Þar ber fyrst að nefna Hol-
lendinginn fljúgandi, fjölþjóðlega
uppfærslu sem tókst með ólíkindum
vel, einnig söngtónleika June And-
erson og fiðluleik Maxíms Venger-
ovs, sem líkja verður við tæra
snilld, og loks tónleika Kronos sem
er ekki hægt að hrósa i orðum.
Ónefndur er galdur hátíðarinnar,
kenndur við hrafna Óðins. Jafnvel
sjálf Laugardalshöllin er ekki söm
eftir þá tónleika.
Andleg stóriðja
Listahátíð í Reykjavík rekur sögu
sína aftur til 1970 og er orðin andleg
stóriðja hér á landi. Það er með
hreinum ólíkindum hvemig þrir
fastir starfsmenn hennar ná að end-
urtaka leikinn hátíð eftir hátíð og
færa landsmönmun fjölbreytt úrval
af því besta sem er að gerast í lista-
lífi heimsins á hverjum tíma. Að
einhverju leyti er árangurinn að
þakka ímynd hátíðarinnar en hún
nýtur þess enn að Vladimir Ashken-
azy gaf henni gæðastimpil í byrjun
sem ekki verður máður af.
Rösklega 30 ára saga Listahátíðar
er einhver glæsilegasti kafli í lista-
sögu landsmanna. Hátiðin hefur
komið landsmönnum í návígi við
mikinn fjölda kunnustu listamanna
heims. Orðspor hátíðarinnar er með
þeim hætti að heimsfrægir lista-
menn líta á það sem heiður að koma
til íslands. Örðsporið er á þann veg
að stjórnendur annarra listahátíða
úti í löndum koma til íslands til að
skoða og sjá. Stórblöð á borð við
The Times fjalla um Listahátíð í
Reykjavík eins og hátíð meðal stór-
þjóða.
Virk menningarþjóð
Og auðvitað er ísland stórþjóð á
þessu sviði. Ekki þarf að líta á ann-
að en blessaða tölfræöina til að
sannfærast um að íslendingar eru á
meðal virkustu menningarþjóða í
heimi. í rauninni fellur þar hvert
heimsmetið af öðru. Einu gOdir
hvert litið er: engin þjóð sækir
kvikmyndahús og bókasöfn jafn oft
og íslendingar, hvergi eru færðar
upp jafn margar leik- og listsýning-
ar miðað við fólksfjölda og á íslandi.
Og hvergi er að finna jafn marga
listamenn í fullu starfi.
Á tiltölulega fáum árum hefur
orðið samfélagsbylting í þessum
efnum. I árdaga Mokka fyrir fjórum
áratugum þótti tíðindum sæta ef
hengd voru upp listaverk á veggi
kaffihússins. Öll blöð sögðu frá við-
burðinum og næstu daga mátti lesa
hversu mörg verk listamaðurinn
hafði náð að selja. í byrjun SÚM-
tímabilsins, upp úr 1973, þótti það
tíðindum sæta ef tvær listsýningar
voru opnaðar um sömu helgi. Núna,
við dagsbrún nýrrar aldar, baða
landsmenn sig í listum og allskonar
kúnst.
Mörg hundruð sýninga
Hjá þessari tæplega 300 þúsund
manna þjóð era þrjú atvinnuleik-
hús rekin af ríki, borg og bæ. Þau
færa landsmönnum á fjórða tug
leikverka á ári. Á höfuðborgarsvæð-
inu eru starfandi hátt í 25 atvinnu-
leikhópar sem sýna í góðu meðalári
á fjórða tug verka, mörg hver ís-
lensk. Þá era ónefnd áhugaleikfélög-
in um allt land, en þau eru um 70 og
færa að jafnaði upp eitt til tvö verk
á hverju leikári. Óhætt er því að
segja að árlega séu á milli 150 og 200
leikverk sýnd á íslandi.
Um tvö þúsund starfandi
listamenn segja mikla
sögu um menningarstig
þjóðarinnar. Enn meiri
og ótrúlegri sögu segja á
fjórða þúsund listvið-
burðir sem eru í boði á
íslandi á hverju ári,
varla færrí en stórt
hundrað atburða um
hverja einustu helgi árs-
ins. Úrvalið og fjölbreytn-
in sem í boði er í þessum
geira mannlífsins er með
ólíkindum ...
Myndlistarflóran er enn fjöl-
skrúðugri. Listasafn Islands er með
um 20 sýningar á ári, Listasafn
Reykjavíkur heldur á þriðja tug
sýninga á ári, Listasafn Akureyrar
um 15 sýningar, ekki færri en 25
listsýningar eru í Listasafni ASÍ,
nær 20 í Gerðarsafni, ívið færri í
Hafnarborg og að minnsta kosti 15 í
Nýlistasafninu. Ónefnd eru gallerí-
in sem eru á annan tug. Það lætur
því nærri að 250 myndlistarsýning-
ar séu settar upp á íslandi á ári, ná-
lega ein hvem virkan dag ársins.
Marghamir í skrifum
Ritstörf íslendinga hafa oft á tið-
um þótt þróttmeiri en annarra
þjóða og kemur þar að einhverju
leyti arfleifðin til. Fáar ef nokkrar
þjóðir geta hallað sér á koddann
með nálega þúsund ára sögur og
komist til botns í þeim. Og enn er
það svo að landsmenn skrifa sem
marghamir væru. Árlega koma út á
íslandi upp undir eitt þúsund
bókatitlar, þar af nálega hundrað
skáldsögur og Ijóðabækur íslenskra
höfunda. Upplestrar höfunda era
ekki færri en dagar ársins.
Og þá að tónlistinni, sem líklega
er sú listgrein sem erfiðast er að
færa í tölur. Þeir sem gerst þekkja
til íslensks tónlistarlifs segja að
ekki færri en 10 tónleikar séu í boði
á landinu í hverri viku og þá eru að-
eins nefndir þeir viðburðir sem
tengjast sígildri tónlist og sönglög-
um. Langtum fleiri eru giggin sem
svo heita í dægurlagadeildinni,
enda alþekkt að með kráarbylting-
unni margfaldaðist framboðið af lif-
andi tónlist. Hér er tölfræðin flókin,
enda er mörgu hægt að bæta við,
svo sem kirkjutónlist.
Rík sköpunargleði
Ef til vill er það galin þjóð sem
hagar sér með þessum hætti en fjör-
leg er hún og full af sköpunargleði.
Listamenn ýmiss konar, sem hafa
fullan starfa af sköpun sinni hér á
landi, eru reyndar fleiri en svo að
útlendingar geti með nokkru móti
trúað. Á áttunda hundrað myndlist-
armanna líta á sig sem starfandi
listamenn á íslandi, álíka margir
hafa lifibrauð sitt af tónlist og tugir
rithöfunda sinna skrifum sínum all-
an daginn og hundruð til viðbótar
semja sögur og ljóð í frístundum.
Um tvö þúsund starfandi lista-
menn segja mikla sögu um menn-
ingarstig þjóðarinnar. Enn meiri og
ótrúlegri sögu segja á fjórða þúsund
listviðburðir sem eru í boði á Is-
landi á hverju ári, varla færri en
stórt hundrað atburða um hverja
einustu helgi ársins. Úrvalið og fjöl-
breytnin sem í boði er í þessum
geira mannlifsins er með ólíkindum
og óhætt er að segja að gæðin stand-
ist samjöfnuð við hvaða þjóð sem
er. Það er enda svo að listnám hér á
landi er ákaflega gott og metnaðar-
fullt.
Röng hlutföll
Þessi nokkuð mærðarlega grein
er skrifuð að lokinni Listahátíð í
Reykjavík. Hún er skrifuð í
vimunni af veislu og gleði sem stað-
ið hefur í þrjár vikur. Hún er að
nokkru leyti skrifuð til heiðurs ís-
lenskum listamönnum og stjórnend-
um listhúsa og hátíða sem tekist
hefur að lyfta grettistaki þrátt fyrir
oft á tíðum lítinn skilning stjóm-
valda. Rétt ríflega 100 milljóna
króna framlag hins opinbera til
Listahátíðarinnar í ár eru til dæmis
smámunir miðað við árangurinn
sem hún skilar.
Það segir svo auövitað sína sögu
að ekki tókst íslenskum stjómvöld-
um að reisa almennilegt fjölnota
menningarhús á siðustu öld. Enn
þurfa listamenn á borð við June
Anderson að syngja í bíói. Á síðustu
tíu árum hafa að minnsta kosti 30
íþróttahús verið reist hér á landi
eða eru í byggingu, sum hver á með-
al stærstu bygginga landsins. Á
sama tíma hafa fjögur menningar-
hús risið. Þessi hlutföll eru röng. Og
þau ber að leiðrétta. Virkni íslend-
inga í listalifinu hrópar á það.