Dagblaðið Vísir - DV - 26.11.2002, Qupperneq 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 26. NÓVEMBER 2002
Útlönd i>v
Róttæk stjórnarskipti í Kína:
Markaðstengt flokksræði
og einkavædd spilling
Nýútnefndur formaður stjómmála-
nefndar Kommúnistaflokks Kína, Hu
Jintao, á tröllaukin verkefni fyrir
höndum, því samkvæmt hefðinni mun
hann taka við öðrum valdamiklum
embættum, svo sem forsetaembættinu,
en því fylgir æðsta stjóm hersins og ut-
anríkisstefnunnar. En með mark-
aðsvæðingu og innstreymi erlends fjár-
magns og ítaka erlendra stórfyrirtækja
í landinu er dregið verulega úr alræði
Flokksins, þótt enn eigi að heita að
hann stjómi öllu stóm sem smáu í rík-
inu. Gamli flokksformaöurinn hefur
enn ekki sleppt öllum áhrifum á stjóm
mála og gömlu valdaklíkumar em var-
ar um sig og fylgjast vel með hvemig
allir nýgræðingamir í stjómmála-
nefndinni, sem nú er skipuð níu mönn-
um i stað sjö áður, standa sig.
Skemmst er að minnast að útnefning
Hu Jintao á nýafstöðnu flokksþingi
kom engum á óvart. Þótt hann hafi
ekki verið áberandi i stjómmálum var
öllum sem fylgjast með málum ljóst að
hann var í miklu uppáhaldi hjá Jiang
Zemin forseta, sem var á ferð á íslandi
sl. sumar og var sýnd meiri áreitni en
einvaldur fjölmennasta ríki heims á að
venjast. En lengstum þóttu íslendingar
höfðingdjarfari en góðu hófi gegndi
meðal einvalda nágrannaríkjanna og
búa enn að þeirri framhleypni. Fast-
lega má búast við að nýi flokksleiðtog-
inn verði einnig kjörinn forseti og
hljóti þar með sömu völd og forveri
hans í flokknum.
Hér eftir verður Kommún-
istaflokkurinn ekki einráð-
ur í Kína. Markaðskerfið,
með tilheyrandi einka-
rekstri og aðstreymi er-
lends fjármagns og erlendu
eignarhaldi á fyrirtækjum
tekur við af flokkssam-
þykktum og einstrengings-
legu flokksræði. En í end-
umýjaðri stjórnmálanefnd
munu ungu mennimir
bera fremur lítið skyn-
bragð á efnahagsmál sem
stjómast af alþjóðlegu
markaðskerfi. Hvemig
þeim famast í breyttum
heimi fer kannski eftir því
hve fljótir þeir verða að
átta sig á því að mark-
aðslögmálin og harðsnúið
flokksrœði fara illa saman.
Eftir að efhahagsumbætumar hófust
1978 undir leiðsögn Kommúnistaflokks-
ins hafa orðið gífúrlegar breytingar á
öllu fjármálalífinu. Landbúnaðar-
kommúnumar, sem Mao formaður var
frumkvöðull að, em horfhar og tugir
þúsunda ríkisfyrirtækja heyra sögunni
til. Eina verðlagseftirlitið sem enn er
við lýði varðar nauðsynlegustu mat-
vælategundir og verð á gasi og raf-
magni er ákveðið af þvi opinbera. Á
milli 30 og 60% af umfangi efnahagslífs-
ins heyrir til einkarekstri, eftir þvi út
frá hvaða forsendum er reiknaö, og
verslunin er tiltölúlega frjáls. Að öllum
líkindum munu erlendar fjárfestingar í
Kína verða meiri í ár en í nokkm riki
öðm og nema um 55 milljöröum doll-
ara.
Efnahagurinn bágstaddur
Meginverkefni Hu Jintao og ungu
mannanna í stjómmálanefhdinni verð-
ur að stýra umbótaþróuninni áfram án
þess að ofbjóða kerfinu og steypa Kína
ir bera fremur lítið skynbragð á efna-
hagsmál sem stjómast af alþjóðlegu
markaðskerfi. Hvemig þeim famast í
breyttum heimi fer kannski eftir því
hve fljótir þeir verða að átta sig á því
að markaðslögmálin og harðsnúið
flokksræði fara illa saman.
Spillingin til trafala
Efnahagsumbætumar í Kína eiga
sér dökkar hliðar. í skjóli þeirra við-
gengst spilling sem barist er gegn í orði
kveðnu en er svo víðtæk meðal flokks-
manna sem flestu eöa öllu ráða að ill-
mögulegt er að fást við hana án þess að
skaöa flokkinn og hinar ráðandi stéttir.
Síðan markaðskerfið fór að virka að
einhverju leyti upp úr 1990 og einka- |
rekstur að taka við opinberam fyrir-
tækum og stofnunum notfæröu þeir
sem völdin höfðu sér ástandið og
kræktu sér í bita af stóra kökunum fyr-
ir lítið. Vinir og ættingjar nutu góðs af
og vel launaðar stöður og eignarhald á
fyrirtækjum færöist frá ríki og héröð-
um til fjölskyldna flokksgæðinganna.
Kínverskir hagfræðingar telja að frá
1990 hafi sem svarar 14% af landsfram-
leiðslu horfið árlega til hinna verðugu
án þess að fullnægandi greiðslur kæmu
fýrir.
Að þessu leyti er þróunin í Kfna
áþekk því sem gerðist þegar Sovétríkin
gufuðu upp og markaðskerfið tók við af
pólitíkinni. Svona þróun á raunar við
um mörg eöiahagslega illa þróuð lönd
sem taka upp á að einkavæða ríkisfyr-
irtæki. I Kína er talið að umbreytingin
frá ríkisrekstri í einkarekstur hafi j
kostað um 25 milljónir manna atvinn-
una. En farið er með þetta eins og víö-
tæka „rauðflibbaglæpi" sem ríkis-
leyndarmál.
í ræðu sinni á flokksþinginu sagði
Jiang Zemin að ef ekki tækist að
stemma stigu við opinberri spillingu
mundu blóðböndin milli flokksins og
þjóðarinnar slitna og flokkurinn vesl-
ast upp af sjálfseyðingarhvöt. Þessum
ummælum var fagnað ákaflega af þing-
fulltrúum.
Spillingin er af mörgum talin mesta
ógnin við alþýðulýðveldið sem nú steðj-
ar að og verði ekki komið í veg fyrir að
hún nái enn að magnast mun illa fam-
ast. Einn af sérfræðingum um málefiii ;
Kína orðar það svo að spillingin sé það
eldsneyti sem magnar upp önnur
vandamál. Ört vaxandi atvinnuleysi,
auknar kröfur um velferð og öryggi og
ömurlega illa statt bankakerfi eru ;
brýnustu vandamálin sem ný og fersk
stjóm i Kína þarf að kljást við.
Mun nú reyna á hvort ungu menn-
imir í stjómmálanefhdinni era aldir
upp sem eintrjáningar flokksræðis sem
grundvallað er á ófijóum hugsunum
Maós eða hvort þeir era menn nýs tíma
þar sem markaðshyggjan er tekin við
stjómartaumum og lætur tilskipanir
og flokkssamþykktir lönd og leið.
(Heimildir m.a. Guardian og Newsweek.)
Fjölgað var í hinni allsráðandi stjórnmálanefnd á flokksþingi Kommúnistaflokks Kína og mikii endurnýjun átti sér
stað. Þessir menn eiga nú að leiða fjölmennasta ríki heims frá flokksræði til markaðshyggju.
Hu Jintao, nýskipaður æðsti maður stjórnmálanefndarinnar og valdamesti
maður í Kína. Hans bíða tröllaukin verkefnl að fást við.
í efnahagskreppu. Og það er hægara
sagt en gert. Ríkisbankamir fjórir era
reknir með halla, fyrirtækjum gengur
illa að gera sig gildandi á alþjóðamark-
aði og gífurlegar flárhæðir streyma ár-
lega eftir ólöglegum leiðum úr landi.
Það er jafiivel álitið að meira íjármagn
streymi úr landinu en sem nemur er-
lendum fjárfestingum innan Kína. Það
ber efnahagsástandinu lélegt vitni.
Hvort Hu Jintao og félögum hans
átta í stjómmálanefhdinni tekst að
ráða bót á ástandinu leiðir tíminn einn
í ljós. En vandamálin era ekki búin til
af ungu mönnunum sem nú gegna for-
ystuhlutverkum í nýju og breyttu Kína.
Eitthvað ætti það að létta róðurinn að
Kína er orðið meðlimur Heimsvið-
skiptastofhunarinnar en höfuðverkur-
inn er ekki síst vaxandi skuldasöfnun
ríkisins.
Þátttakan í heimsviðskiptastofnun-
inni krefst þess að létt verði á við-
skiptahöftum og eftirliti á starfsemi er-
lendra fyrirtækja og fjárfestinga þeirra
í kínverskum atvinnuvegum. Það leið-
ir af sér aukið fjármagn og fleiri störf
en atvinnuleysi er yfirþyrmandi í
mörgum héröðum eða fýlkjum lands-
ins.
Fjármagnsskorturinn er óleyst
vandamál. Endurfjármögnun bank-
anna og stórskuldugir eftirlaunasjóðir
era verkefiii sem ekki verða hrist fram
Hér eftir verður Kommúnistaflokk-
urinn ekki einráður í Kína. Markaðs-
kerfið, með tilheyrandi einkarekstri og
aðstreymi erlends fjámagns og erlendu
eignarhaldi á fýrirtækjum, tekur við af
flokkssamþykktum og einstrengings-
legu flokksræði. En í endumýjaðri
stjómmálanefnd munu ungu mennfrn-
úr erminni eða leyst með tilskipunum
og flokkssamþykktum.
Allir ungu mennimir í stjómmála-
nefridinni era þar fýrir tilstyrk þeirra
sem hurfu af vettvangi á flokksþinginu
en halda samt fast við völd og áhrif.
Flestir vora og era inn undir hjá Jiang
Zemin, fráfarandi flokksformanni, sem
enn er forseti og æðsti maður hers og
utanríkisstefriu. Það verður ekki auð-
velt fýrir þá sem era að taka við völd-
um að mynda sjálfstæða stefiiu. Einnig
ber að hafa í huga að í flokksræði fer
ávallt fram harövitug valdabarátta og
passa þeir í stjómmálanefhdinni vel
hver upp á annan.
Oddur Ólafsson
blaöamaöur
Lausnargjald fyrir köttinn
Cristina Gonza-
lez í Cosquin í
Argentínu þurfti að
reiða fram sem
svarar hálfu fjórða
þúsundi islenskra
króna til að fá
síamsköttinn sinn
aftur úr klóm
kattaræningja. Svo
fékk ræninginn
nýja kafftvél í kaupbæti.
Að sögn fréttastofunnar Telam var
kettinum rænt úr garðinum heima
hjá Cristinu Gonzalez og skömmu síö-
ar var hringt í hana og lausnargjalds
krafist. Ræninginn fór í fyrstu fram á
sem svarar sautján þúsund krónum
fyrir kisu. Cristina var hins vegar
ekki á því að greiða svo mikið fyrir
dýrið og tókst að fá þjóflnn til að
lækka sig, gegn því að kaffivélin
fylgdi með.
Rúmlega þrjátíu lögregluþjónar
tóku þátt i rannsókn málsins og kött-
urinn komst heilu og höldnu aftur til
síns heima, eigandanum til óbland-
innar ánægju.
Veit ekki barna sinna tal
Indverski ættbálkahöfðinginn
Mudda Moopan telur engum vafa und-
irorpið að langlífi sitt eigi hann að
þakka leynilegri lyíjagrasablöndu sem
hann tekur þrisvar á dag. Karlinn er
sagður vera 120 ára og þvertekur fyr-
ir að kjafta frá því hvaða grös eru í
blöndunni.
Mudda á 23 eiginkonur en hann
man ekki nöfnin nema á sextán
þeirra. Hann hefur hins vegar ekki
hugmynd um hve mörg böm hann á.
Vitað er að nýjasta eiginkonan er á
fertugsaldri og yngsta barnið er ellefu
ára.
Mudda þykir vita lengra nefi sínu
þegar lækningajurtir eru annars veg-
ar og sækja vísindamenn mikið til
hans eftir upplýsingum. Hermt er að
eitt sinn hafi karli tekist að róa kol-
brjálaðan fíl með einhverju lyfjagras-
inu.
Handjárnaöi rolluna
Nýsjálensk-
ur lögreglu-
þjónn, Stuff að
nafni, greip
nýlega til þess
ráðs að hand-
jáma, eða rétt-
ara sagt fót-
jáma rollu eft-
ir að hún hafði
ráðist á félaga hans. Að hans sögn var
ekki hlaupið að því að koma
jámunum á hana og tókst það ekki
fyrr en Stuff hafði glímt við hana um
stund og náð að fella hana.
Ástæðan fyrir rolluslagnum var sú
að þeir félagar höfðu verið kallaöir til
þegar fjárbóndi nokkur hringdi til lög-
reglunnar og bað um hjálp vegna kol-
vitlausrar rollu sem hann réð ekkert
við. Þegar þeir mættu á staðinn færð-
ist rollan öll í aukana og réðst um-
svifalaust að félaga Stuffs sem hljóp
með hana á hælunum inn í næsta úti-
hús. Þar náði rollan honum og hafði
hann undir með þeim afleiðingum aö
buxurnar rifhuðu áður en Stuff kom
félaga sínum til hjálpar eins og áður
hefur verið lýst.
Sjúkleg ást á prestinum
Dómari í Belgíu hefur bannað
hinni 47 ára gömlu Nadiu De Boeck
frá bænum Opwijk, að sækja messur
í kaþólskri kirkju þar sem hún sé
haldin sjúklegri ást á prestinum sem
heitir Philippe Merten.
Presturinn sagði að í fýrstu heföi
hann veitt henni alla þá þjónustu sem
ætlast sé til að prestar veiti sóknar-
börnum sínum en síðan hafi farið að
bera á þessari sjúklegu ástleitni henn-
ar. „Hún lét ekki þar við sitja heldur
fór hún að senda prestinum tölvupóst
og hringja í hann á öllum tímum sól-
arhringsins, jafnt á nóttu sem degi,“
sagði lögfræðingur prestsins.
Þegar konan var kölluð fyrir
dómara sagðist hún vera að hefna sín
á prestinum af því hann hefði verið í
ástarsambandi við frænku hennar en
hefði ekki viljað líta við sér.
Dómsorðið var að hún mætti aldrei
koma nálægt prestinum eða hafa
samband við hann.