Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.2003, Qupperneq 14

14
Menning
Angurværð, eftirsjá og tregi
Hjörtur Pálsson. Hallgeröur Gísladóttir. Njöröur P. Njarövík.
Skammstöfunin MENOR stendur fyrir
Menningarsamtök Norðlendinga sem voru
stofnuð 1982 og hafa unnið að framgangi
menningar og lista á Norðurlandi. Á árunum
1989 til 2001 stóðu samtökin fyrir árlegri
ljóða- og smásagnasamkeppni í samvinnu við
blaðið Dag, og í tilefni tuttugu ára afmælis
þeirra á síðasta ári var bæði haldin vegleg af-
mælishátíð í Laugarborg í Eyjafjarðarsveit og
gefin út ljóð þau og sögur sem höfðu hlotið
MENOR-verðlaunin.
Afmælisritið her heitið Slóðir mannanna
og þar eru birtar fimmtán smásögur og
fimmtán ljóð eftir alls 24 höfunda, auk afmæl-
isgreinar eftir núverandi formann MENORS,
séra Ólaf Þ. Hallgrímsson. Sumir verðlauna-
höfundarnir eru landsþekktir fyrir ritverk
sín og má þar nefna Hjört Pálsson, Erling Sig-
urðarson, Njörð P. Njarðvík, Eystein Björns-
son, Ágúst Borgþór Sverrisson, Valgeir Skag-
Qörð og Sigmund Emi Rúnarsson. Aðrir eru
kunnir á öðrum vettvangi, til dæmis Aðal-
steinn Svanur Sigfússon myndlistarmaður og
Hallgerður Gísladóttir þjóðfræðingur.
Bókmenntir
Það er sterkur heildarsvipur yfir þessum
norðlenska verðlaunaskáldskap - svipur ang-
urværðar, eftirsjár, trega og jafnvel sorgar.
Eins og oft er þegar menn semja eina og eina
smásögu eru það átakanleg atvik sem leita á.
Manneskja snýr aftur í mannlaust hús og
minnist í „Sanctus“ Sigurðar Ingólfssonar og
„Orðin í rykinu" eftir Rósu Jóhannsdóttur,
minningar um einelti er söguefni Valgeirs
Skagfiörð í „Grámanni" og Eysteins Bjöms-
sonar í „Húsinu“, sjálfsvíg er söguefni Svav-
ars Þórs Guðmundssonar, Skúla Björns Gunn-
arssonar og ef til vill líka Snæfriðar Ingadótt-
ur, missir er efni Hjörvars Péturssonar í
„Gretti", móðurmissir í „Bænheyrður" eftir
Ágúst Borgþór Sverrisson, morð í „Krossi“
Þórunnar Sólveigar Ólafsdóttur og hræðilegt
slys í áhrifamikilli sögu Bjöms Ingólfssonar,
„Að jörðu“.
Bjartara er yfir „Endurfundum" Hilmars
Trausta Harðarsonar sem segir frá endurnýj-
uðum kynnum pörupilts og nomarinnar í göt-
unni þegar hún er orðin sjúklingur á stofnun-
inni þar sem hann er sjúkraliði. Tónninn er
frekar napur en dapur í „Stefnumótun" Hjart-
ar Pálssonar sem segir frá hálfvelgju sfiórn-
málamanna þegar kemur að menningarmál-
um. Ein lengsta sagan er „Bjargið" eftir Ey-
stein Bjömsson sem tekur á elli (og dauða) á
óvæntan hátt, og skáldskaparlistin er við-
fangsefni Ólafs Þórðarsonar í sögunni „Verk-
færi“.
Flugbeitt keöjusög
Ljóð eiga stundum bágt þegar þau þurfa að
standa stök, klippt frá félögum sínum sem þau
standa hjá I ljóðabókum. Það lánast ekki alltaf
að láta eitt ljóð bera fulla mynd og merkingu
sem situr í lesanda, en það tekst Aðalsteini
Svani í „Brýnt“ sem hlaut verðlaun 1991 í
óhefðbundnum hluta keppninnar. Myndin er
óhugnanlega sterk og skýr og felur í sér ilm,
birtustig, lit, hljóð og hreyfingu:
Af hrímuöu barri leggur daufan ilm. í Ijósaskiptum
morgunsins er skógurinn blár og þögull uns ég strýk
þjölinni yfir stáliö - í rílunum sindrar á svarfiö.
Vió hverja stroku styttist tönnin og þegar ég stend
upp er ég reiðubúinn: Keöjusögin mín, keðjusögin mín
rauða er flugbeitt. Teygi á þögninni stutta stund
áður en ég kippi í gang og splundra morgninum.
Toppar hœstu trjánna bœrast í gusti frá svörtum vœng.
Yfirleitt bera verð-
launaljóðin sama trega-
svipinn og sögumar og
má til dæmis nefna Ijóðið
„Mynd“ eftir Björn Ing-
ólfsson sem lýsir vetrar-
nótt og endar á þessum
hendingum: „Út í auðnina
hvíta / er eins manns
slóð, / engin til baka.“
Mörg Ijóðanna - kannski
öll - eru einkar fallega og
haglega ort og mætti hér taka mörg dæmi. Til
dæmis yrkir Hjalti Finnsson afar vel um
Kristján Fjallaskáld í kvæði sem hlaut fyrstu
verðlaun í hefðbundnum hluta fyrstu ljóða-
samkeppninnar 1991 og mynd Hallgerðar
Gísladóttur frá 2001 af leiði afa í páskasnjó er
undurfogur.
Engin samkeppni var í fyrra vegna afmælis-
hátíðahalda en í ár verður smásagnasam-
keppni á vegum MENORS og tímaritsins
Heima er best. Skilafrestur er til 1. maí og á
að senda handrit til Heima er best, Suður-
landsbraut 14, Reykjavík. Öllum er heimil
þátttaka.
Silja Aðalsteinsdóttir
Slóðir mannanna. Menningarsamtök Norölendinga tutt-
ugu ára, afmælisrit. Bókaútgáfan Hólar 2002.
Tónlist
Atli Ingólfsson.
Hróðmar Ingi Sigurbjörnsson.
Jón Ásgeirsson.
Jónas Tómasson,
Hljómsveitin sem sást ekki
Sinfóníuhljómsveit íslands tók þátt í Myrk-
um músíkdögum með því að frumflytja fiórar
tónsmíðar í Háskólabíói 1 gærkvöld. Stjórn-
andi var Bemharður Wilkinson og fyrsta
verkið á dagskrá var Orchestra B eftir Atla
Ingólfsson. Það heitir þessu nafni vegna ann-
arrar hljómsveitar sem áheyrandinn átti að
ímynda sér, „hljómsveit A“ er hvorki sást né
heyrðist í. Hún var samt að spila á sama tíma,
og í tónleikaskránni spurði Atli: „Hvaða áhrif
hefur þetta á það sem við heyrum í raun? Við
hættum til dæmis að leita uppi „aðalatriði“ og
„aukaatriði", stef, rytma og ýmislegt það sem
gerir heildina „þekkjanlega" ..."
Hugmyndin er góð en það fer auðvitað eftir
hverjum og einum hvort hún breytti ein-
hverju á tónleikunum. Óneitanlega var tón-
listin svo sérkennileg að ímyndaða hljóm-
sveitin háifpartinn gleymdist; maður hrökk
við strax í byrjun er órólegar barsmíðar
heyrðust úr slagverkinu. Þráhyggjukennt
hvískur strengjanna upp og niður tónstigann
um leið skapaði óhugnanlega stemningu og
auðvelt var að sjá fyrir sér atriði úr einhverri
B mynd, t.d. uppvakning að berja sér leið út
úr líkkistu á meðan geðsjúklingar moka yfir
hana með matskeiðum ... Hver man eftir
ósýnilegri hljómsveit þá?
I heild er Órchestra B snyrtilega samin tón-
smíð og hefur tónskáldinu tekist að koma
meginhugmyndum sínum til skila. Framvinda
verksins er auðheyrileg, formbyggingin skýr
og hljómsveitarraddsetningin sannfærandi.
Mér fannst líka rödd hinnar hljómsveitarinn-
ar frábær!
Öllu hefðbundnari var tónsmíð Hróðmars
Inga Sigurbjörnssonar, sem bar einfaldlega
heitið Sinfónía, hvorki A, B eða annað. Þetta
er vel unnin tónlist með rökréttu ferli, og
maður fékk á tilfinninguna að allt mögulegt
hefði verið að gerast í hugarheimi tónskálds-
ins þegar hann samdi hana. Að vísu fannst
mér grunnhugmyndir verksins ekki sérlega
bitastæðar og því hætti það fljótlega að koma
mér við, þó það væri prýðilega leikiö af hljóm-
sveitinni. En þetta er persónulegt mat; ég hitti
fólk í hléinu á eftir sem var mér ekki sam-
mála.
Trompetkonsert Jóns Ásgeirssonar, sem var
fyrsta atriöið eftir hlé, kom meira á óvart. Síð-
rómantískur Hollywood-stíll tónlistarinnar
var svo fullkomlega blygðunarlaus að maður
varð alveg gáttaður og má dást að Jóni fyrir
að þora þetta. En rétt er að benda á að það
skiptir ekki máli hvaða tungumál tónsmiður-
inn notar ef það skilst, alltént ef hann er að
segja eitthvað merkilegt. Ef ekki, þá verður
tónlistin að vera skemmtileg og vissulega var
trompetkonsert Jóns áheyrilegur, allir hlutar
verksins samsvöruðu sér ágætlega og hægi
kaflinn var hugljúft popplag. Kannski hefði
mátt vera meiri flugeldasýning í lokakaflan-
um en það er hið eina sem má setja út á ann-
ars vandaðan og tæran einleik Ásgeirs Stein-
grímssonar.
Síðasta atriði tónleikanna var Sinfonietta I
eftir Jónas Tómasson, átakamikil og blæ-
brigðarík náttúruhugleiðing sem minnti
óneitanlega á Jón Leifs. Hún var glæsilega
spiluð af hljómsveitinni og var þetta frískleg-
ur endir á áhugaverðum og metnaðarfullum
tónleikum."
Jónas Sen
Sinfóníuhljómsvelt íslands lék á Myrkum músíkdögum
í Háskólabíól 6.feb.: Orchestra B eftir Atla Ingólfsson,
Sinfónía eftir Hróömar Inga Sigurbjörnsson, Trompet-
konsert eftir Jón Ásgeirsson og Sinfonietta I eftir Jónas
Tómasson. Einleikari: Ásgeir Steingrímsson. Stjórn-
andi: Bernharöur Wilkinson.
FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2003
________________________i>v
Umsjón: Silja Aöalsteínsdóttir
Hljómeyki á Myrkum
Sönghópurinn Hljómeyki heldur tón-
leika í tónlistarhúsinu Ými við Skógar-
hlíð á Myrkum músíkdögum kl. 20 á
sunnudagskvöldið. Þá frumflytur kórinn
Jubilate Deo eftir Oliver Kentish, verk
sem bað tónskáldið beinlínis um að
semja sig. Þar að auki frumflytur hópur-
inn í Reykjavík verkið Namárie eftir
Jónas Tómasson við texta úr Hringa-
dróttinssögu og Fimm vísur um nóttina
eftir Stefán Arason við ljóð eftir Sigurð
Óskar. Enn fremur verða flutt verkin
Canite tuba eftir Hildigunni Rúnarsdótt-
ur, Iustorum Animæ eftir John A.
Speight, 145. Davíðssálmur eftir Þorkel
Sigurbjörnsson og Trú mín er aðeins
týra eftir Jón Nordal.
Að teikna
hugarheima
Á morgun kl. 15 verður opnuð sýning
á frönskum og belgískum teiknimyndum
í Listasafni Kópavogs - Gerðarsafni.
Sýningin ber yfirskriftina Að teikna
hugarheima og spannar þau tvö hundr-
uð ár sem teiknimyndir hafa verið gefn-
ar út.
Sýningin er fiór-
skipt. Fyrsti hlutinn
fiallar um sögu
teiknimyndanna í
máli og myndum,
annar hlutinn er um
teiknimyndir sem
byggja á vísindaskáld-
skap, sá þriðji fiallar
um framtíðarsýn tiu
samtímateiknara og
fiórði hlutinn er sýning á verkum eins
athyglisverðasta teiknara Frakka í nú-
tímanum, Nicolas de Crecy, sem verður
sérstakur gestur við opnunina.
Teiknimyndir urðu til i Frakklandi
og Belgíu í upphafi nítjándu aldarinnar
og eru nú með vinsælasta lesefni millj-
óna fólks úti um allan heim. í Frakk-
landi einu voru 2000 nýir titlar gefhir út
á síðasta ári og milljónir eintaka seldar.
Nútímateiknimyndir spanna afar vítt
svið, allt frá Tinna, Ástríki og félögum
til hápólitískra neðanjarðarmynda og
lesendahópurinn er fólk á öllum aldri.
Sýningin er samvinnuverkefhi Gerð-
arsafns, Sendiráðs Frakklands á íslandi
og Alliance Frangaise og stendur til 23.
febrúar.
Norsk
bókmenntakynning
Gro Tove Sandsmark, sendikennari í
norsku við Háskóla íslands, mun kynna
norskar bækur nýútkomnar og strauma
í norskum bókmenntum í Norræna hús-
inu á morgun kl. 16. Þar mun rithöfund-
urinn og stríðsfréttaritarinn Ásne Seier-
stad líka kynna höfundarverk sitt.
Ásne Seierstad (f. 1970) hefur mikla
reynslu af fréttastörfum á átakasvæðum
eins og Kosovo og Afganistan. Hún var
með fyrstu vestrænu fréttamönnunum
sem komu til Kabúl, höfuðborgar
Afganistans, eftir flótta talibana haustið
2001. Vorið 2002 fékk hún að búa hjá
fiölskyldu þar í borg sem hún lýsir í
bókinni Bokhandleren i Kabul - et
familiedrama. Bókin hefur verið á met-
sölulistum allt frá útgáfudegi i haust.
Ásne hefur einnig gefið út bókina Med
ryggen mot verden. Portretter fra
Serbia.
Páll Thayer fyrirles
Á mánudaginn kl. 12.30 flytur Páll
Thayer myndlistarmaður fyrirlestur i
Listaháskóla íslands í Laugarnesi, stofu
024. Erindið nefnist „Efniviður inter-
netsins sem listrænn miðill".
Páll bjó í Bandaríkjunum í nokkur ár
og sótti tíma í myndlist og heimspeki en
vann jafnframt við prentun og tölvu-
umbrot. Árið 1999 útskrifaðist hann frá
Fjöltæknideild MHÍ og hafði þá einnig
stundað nám sem gestanemandi við
Listaakademíuna í Helsinki. Páll hefur
líka starfað í ýmsum hljómsveitum og
eru hljóð og tónlist stór þáttur í verkum
hans.
í fyrirlestrinum fiallar Páll um til-
raunir sínar og hugmyndir varðandi
efnivið á intemetinu sem nota má til
listrænnar sköpunar. Er intemetiö að-
eins nýr vettvangur til listbirtingar eða
er það nýr sjálfstæður miðill? Ef það er
sjálfstæður miðill, hver er efniviður
þess og áhöld? Er mögulegt að svo staf-
rænn og tæknivæddur miðill geti búið
yfir sveiganleika á borð við leir og olíu-
liti?