Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.2003, Blaðsíða 21

+
20 SKOÐUN
FOSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2003_____
Seinagangur og skortur
Vandi geðheilbrigðiskerfísins vegna veikustu
einstaklinganna er öllum ljós, forráðamönnum
hagsmunahópa, starfsfólki sjúkrahúsa og heilsu-
gæslustofnana, stjórnvöldum og síðast en ekki síst
sjúklingum og aðstandendum þeirra. Seinagangur
og skortur á úrræðum er áberandi. Reglubundin
áköll um aðgerðir virðast litlu breyta þrátt fyrir lof-
orð um úrbætur og eflaust góðan hug að baki þeim
loforðum. Það þarf hins vegar meira til en góðan
hug og viljayfirlýsingar ráðamanna.
Geðhjálp vakti enn á ný athygli á vandanum fyrr
í vikunni um leið og samstökin lýstu yfir vonbrigð-
um vegna þeirrar ákvörðunar heilbrigðis- og trygg-
ingaráðuneytisins að hafna áframhaldandi þátt-
töku í þjónustusamningi ráðuneytisins og Geð-
hjálpar. Samningurinn hefur gert ráð fyrir tveimur
stöðugildum til endurhæfmgar í þjónustumiðstöð
samtakanna. Forráðamenn Geðhjálpar minntu á
loforð heilbrigðisráðherra fyrir ári um lokaða geð-
deild fyrir þá sjúklinga sem veikastir eru og sögðu
lítið bóla á efncium. Þá hefur vandi Barna- og ung-
lingageðdeildar Landspítalans lengi legið fyrir.
Deildin er löngu yfirfull og ræður því ekki við vanda
margra bráðveikra barna og unglinga.
DV hefur þráfaldlega vakið athygli á erfiðleikum
og vonleysi þeina sem verst eru settir enda hafa
þeir ekki fengið úrlausn sinna mála innan geðheil-
brigðiskerfisins. Yfirlæknir Barna- og unglingageð-
deildar Landspítalans greindi frá stöðunni í fyrra
og sagði innlagnir á deildina 25-40 prósent um-
fram burði hennar. Því hefði ítrekað komið til inn-
lagna barna á geðdeild fullorðinna. Á liðnum vetri
var enn rætt um neyðarástand í geðheilbrigðismál-
um barna og rakið dæmi um árangurslausa baráttu
foreldra við að koma bráðveikum 15 ára dreng á
Bið þeirra sem örvænta virðist enda-
laus. Athafna, raunar flýtimeðferðar,
erþörfí stað hægfara hugmynda-
vinnu og skýrslugerða. Varla er for-
gangur annars, sem kallar á opinbert
fé, meiri en björgun þeirra sem eru í
bráðum sálar- og lífsháska.
sjúkrahús. Drengurinn þráði aðgerðir, vonaðist eft-
ir læknismeðferð sem hann vissulega átti rétt á, en
fékk ekki. Foreldramir lýstu sálarangist og vonleysi
í baráttu við sjúkdóm sem vitað er að getur verið
banvænn.
Vonleysi bráðveikra sjúklinga er enn til staðar
sem og angist aðstandenda. I framhaldi þess að
Geðhjálp skar upp herör gegn ófremdarástandinu
hefur DV rakið nokkur dæmi um aðstæður geð-
sjúkra í íslensku samfélagi. Þar var m.a. sagt frá
geðsjúkum, miðaldra karlmanni sem handtekinn
hefur verið svo hundmðum skiptir undanfarin
fimm ár. Hann hefur ótal sinnum verið lagður á
geðdeild en jafnan verið sleppt þaðan. Hann hefur
FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2003 SKOOUN 21
á úrræðum
verið sviptur sjálfræði og úrskurðaður í vistun á
stofnunum og heimilum en ekkert hefur orðið úr
þeirri vistun, ýmist vegna samdráttar í þjónustu
eða stofnanirnar hafa verið yfirfullar og biðlistarnir
langir. Úrræði eru ekki fyrir hendi fýrir bráðveikan
mann sem hættulegur er sjálfum sér og öðrum.
Maðurinn býr nú hjá aðstandendum. Heimili
þeirra er í uppnámi og þeir óttast um líf sitt.
Mesta athygli vakti þó neyðarkall móður 16 ára
geðsjúkrar stúlku. Stúlkan þjáist af þunglyndi og |
geðhvarfasýki en fær hvergi þá aðstoð sem hún
þarf. Um vistun og viðeigandi meðferðarúrræði á
geðdeild hefur ekki verið að ræða. Móðirin hefur
reynt að koma dóttur sinni á Barna- og unglinga-
geðdeild Landspítalans en verið vísað frá, m.a.
vegna fjársveltis deildarinnar. Móðirin lýsti síðustu
mánuðum sem hryggilegri baráttu upp á líf og
dauða vegna stöðugra sjálfsvígstilrauna dótturinn-
ar. Stúlkan hefur ýmist dvalið hjá móður sinni eða. í |
lagst út. Fagfólk hefur lýst því yfir að fullorðinsgeð-
deild sé enginn staður fyrir unglinga þótt frá leik-
mannssjónarmiði sé sá kostur betri en gatan.
Heilbrigðisráðherra segir í DV í gær að vonir
standi til að hægt verði að taka í notkun lokaða geð-
deild á næsta ári og að jafnffamt sé unnið að stækk-
un Barna- og unglingageðdeildar Landspítalans. í
febrúarlok, þegar ófremdarástand geðsjúkra bama
og unglinga komst síðast í hámæli, sagði ráðherr-
ann að einboðið væri að fara þyrfti yfir málið og
bæta þjónustuna. Hægt hefur gengið síðan. Bið
þeirra sem örvænta virðist endalaus. Athafna,
raunar flýtimeðferðar, er þörf í stað hægfara hug-
myndavinnu og skýrslugerða. Varla er forgangur
annars, sem kallar á opinbert fé, meiri en björgun
þeirra sem em í bráðum sálar- og lífsháska.
Lífskjarajafnararnir
i
Grímur
Síðasta samningalota Alþjóða
viðskiptastofnunarinnar rann
út í sandinn í Mexíkó á dögun-
um og það þrátt fyrir að Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra
hefði verið kominn á staðinn,
gagngert til þess að skrifa und-
ir tímamótasamkomulag.
Nú er auðvitað mjög alvarlegt
mál ef erlend ríki og ríkjasambönd
hafa sammælst um að draga ráð-
herrann á asnaeyrunum vestur um
haf og þannig tafið hann svo frá
brýnum verkefnum hér heima að
Ámi Magnússon, félagsmálaráð-
herrann snjalli, varð að taka að sér
að grafa undan fullveldi landsins í
íjarvem hans.
Skellt í lás
En það er ekki eingöngu vegna
fýluferðar Halldórs sem árangurs-
leysið í Mexíkó hefur valdið vem-
legum vonbrigðum. Menn höfðu
gert sér vonir um að samkomulag
næðist um minnkaðan stuðning við
landbúnaðarframleiðslu á Vestur-
löndum og afnám ýmissa viðskipta-
hindrana. Með verndartollum og
öðmm viðskiptahindrunum hefur
fátæku löndunum verið bannað að
selja framleiðsluvömr sínar á vægu
verði á Vesturlöndum en ef samn-
ingar hefðu tekist í Mexíkó hefðu
hinum fátæku opnast ýmsir slíkir
möguleikar. Þannig hefði fátækt
fólk úr ýmsum heimshornum getað
bætt lífskjör sín verulega en á móti
hefðu hinir og þessir á Vesturlönd-
um misst spón úr aski sínum, en
velunnarar hinna og þessara náðu
að skella öllu í lás. Hinir fátækari
urðu því af tækifærinu til að selja
Vesturlandabúum ódýrar vörur og
verða því að reyna að bæta lífskjör
sín með öðm móti.
Stóll settur fyrir
Með öðm móti, já, hvaða aðferð-
ir ætli hið fátæka fólk hafi þegar það
má ekki selja ffamieiðsluvömr sínar
á vestrænum markaði? Jú, þá er
kannski sá möguleiki að fara bara
sjálft til Vesturlanda til starfa. Ætli
þvf verði þá ekki skár tekið? Hér á
íslandi eru nú margir sem mikið,
hátt og oft tala um „lffskjarajöfn-
un“, þeir myndu að sjálfsögðu
bjóða erlent verkafólk velícomið og
ekki einu sinni telja eftir sér að
ganga úr starfi fýrir það ef í það færi.
STANDIÐ YKKUR: Stuðningsmenn frjálsra milliríkjaviðskipta hvetja stjórnmálamenn til
dáða vegna fundar þeirra í Cancun á dögunum.
Svo er hér allt fúllt af hjartagóðum
velunnumm fátæku landanna sem
auðvitað taka því fagnandi ef
blásnauðir útlendingar geta stór-
bætt lffskjör sín með því að koma til
starfa hér á landi og munu gera allt
sem f þeirra valdi stendur tU að
hingað komist sem flestir erlendir
verkamenn.
Eða hvað? Ætli það geti verið að
þessu sé í raun þveröfugt farið? Ætli
það sé í raun þannig að hópur
manna sé í því dag og nótt að reyna
að loka á þær leiðir sem fátækir er-
lendir verkamenn hafa til að koma
hingað og bæta þannig lífskjör sín
og sinna? Og ætli það geti verið að
þessi hópur manna, þessir sem vUja
setja erlendu verkafólki sem
þyngstan stól fýrir dyrnar, sé forysta
svokallaðrar verkalýðshreyfingar á
íslandi, menn sem fram að þessu
hafa verið óþreytandi að berjast fyr-
ir „lífskjarajöfnun"? Já, ætli það geti
ekki bara verið. Það er nefnilega
þannig að íslensk verkalýðshreyfing
gerir nú það sem hún getur til að
koma í veg fyrir að erlendir verka-
menn fái störf hér á landi.
Verðsamráð
Nú segir verkalýðsforystan auð-
vitað að hún sé þvert á móti að berj-
ast fyrir hið erlenda verkafólk; hún
vilji einfaldlega tryggja að „ekki sé
brotið á erlendum verkamönnum".
Bara ef útlendingunum er greitt
samkvæmt íslenskum kjarasamn-
ingum þá sé allt í lagi. Verkalýðsfor-
ystan veit, sem er, að eina leið er-
lends fólks tU að fá vinnu hér er að
setja upp lægra verð en heima-
menn krefjast. Þess vegna vilja lífs-
kjarajafnararnir banna það. Verka-
lýðsforystan er einfaldlega að reyna
að banna verðsamkeppni. í alvöru
talað, er hægt að finna skýrara
dæmi um „verðsamráð" og „sam-
keppnishindranir" en þegar starfs-
menn í tUtekinni grein bindast
samtökum um að selja vinnuafl sitt
á tilteknu verði og vilja svo banna
öllum öðrum að koma og setja upp
lægra verð? Hvað annað er verka-
lýðsforystan að gera þegar hún
krefst þess að hinir erlendu starfs-
menn setji upp sama verð og hinir
íslensku, „fái greitt samkvæmt ís-
lenskum kjarasamningum" eins og
hún orðar það alltaf? Þegar verka-
lýðsfélag heimtar að utanfélags-
menn fái „greitt samkvæmt okkar
kjarasamningum", er það ekki ná-
kvæmlega eins og fyrirtæki myndi
heimta að annað fyrirtæki „notaði
sömu gjaldskrá og við"?
Hver er ábyrgð ríkisstjórnar og Landsvirkjunar?
KJALLARI
Ögmundur Jónasson
alþingismaöur
Miklar deilur hafa geisað und-
anfarnar vikur austur við Kára-
hnjúka, að þessu sinni ekki
vegna fyrirsjáanlegra náttúru-
spjalla. Nú er deilt um brot á
kjarasamningum og íslenskri
vinnulöggjöf, slæman aðbúnað
verkamanna og yfirgang sem
þeir eru beittir af hálfu fjöl-
þjóðarisans Impregilo og undir-
verktaka hans. - Því miður var
allt þetta fyrirséð.
Viðskiptahættir Impregilo eru
þess eðlis að um heim allan hefur
þetta fýrirtæki skilið eftir sig slóða
svika og spillingar. Fyrir því var
gerð ítarleg grein á Alþingi og í
skrifum áður en Landsvirkjun og
ríkisstjórn gengu frá samningum
við fyrirtækið.
Ríkisstjórn og Landsvirkjun
búa í haginn
Fyrir ríkisstjórnina var lykilatriði
að ganga frá samningum um verkið
í góðan tíma íyrir kosningar. Til
þess þurfti að sýna fram á að áætl-
anir Landsvirkjunar um virkjana-
kostnað fengju staðist. Ein leiðin til
þess var að ná framkvæmdakostn-
aði verulega niður - á pappírnum
ef ekki verkaðist betur til. Líklegt
þótti að norrænu fyrirtækin, sem
áhuga sýndu á verkinu, myndu
bjóða mun hærra en áætlanir
Landsvirkjunar gerðu ráð fyrir.
öðru máli gegndi um Impregilo.
Þar á bæ reyndust menn til í þann
skollaleik sem Landsvirkjun bauð
upp á með því að láta hugmyndir
sínar um kostnaðarverð berast
bjóðendum fyrir tilboðsopnun.
Þegar tilboð í verkin voru opnuð
6. desember 2002 kom í ljós að til-
boð Impregilo var eina tilboðið
sem var í „samræmi" við áætlanir
Landsvirkjunar. Að tilkynna fyrir
fram um kostnaðaráætlanir verk-
kaupa hefur aldrei gerst áður í sögu
Landsvirkjunar og tíðkast einungis
í þeim löndum sem íslendingar
hafa hingað til ekki viljað láta
bendla sig við.
Upphaflega hafði einungis 6 að-
ilum verið boðið að bjóða í verkið.
Þetta var skýrt með því að um mjög
viðamiklar og sérhæfðar fram-
kvæmdir væri að ræða. Svo kann að
vera. En þegar nær dró útboðsopn-
unardegi var Ijóst að skörð voru að
myndast í þessum fámenna til-
TILBOÐIN 6. DES. 2002 HLJÓÐUÐU ÞANNIG (ÁN VSK.) UPP Á:
Stffla Göng Samtals Milljarðar kr.
Impregilo 15,7 19,7 35,4 - 3% = 34,3
Istak og erl. samstarfsaðilar 21,7 37,2 58,9
(AV og erl. samstarfsaðilar 27,6 29,0 56,6
Kostnaðaráætl „sérfræðinga" 19,1 21,0 40,1
boðshópi. Daginn fyrir tilboðsopn-
un greindi DV frá því að fjórir aðil-
ar berðust um 40 milljarða verk!
Sama dag greindi Morgunblaðið
frá því að eitt stærsta fyrirtæki Sví-
þjóðar, NCC, teldi Kárahnjúkaverk-
ið of áhættusamt og félli því frá því
að gera tilboð.
Landsvirkjun fylgdi
greinilega þeirri línu
ríkisstjórnarinnar að
allt væri til vinnandi að
keyra kostnaðarverðið
niður - tímabundið ef
ekki vildi betur, til að
láta líta svo út að fram-
kvæmdin fengi staðist.
Landsvirkjun fylgdi greinilega
þeirri línu ríkisstjórnarinnar að allt
væri til vinnandi að keyra kostnað-
arverðið niður - tímabundið ef ekki
vildi betur, til að láta líta svo út að
framkvæmdin fengi staðist. Þetta
varð hins vegar til þess að ábyrg
fyrirtæki í nágrannalöndunum
urðu framkvæmdinni fráhverf
enda hér um að ræða atferli sem
gjarnan er kennt við sum lönd í
öðrum álfum.
Impregilo kippti sér að sjálf-
sögðu ekki upp við þessar „meld-
ingar", enda vanir menn sem þar
FRAMKVÆMDIR VIÐ KÁRAHNJÚKA: Stétt-
arfélögin krefjast þess að öll kjör og
samningar verði gerð opinber;
allt sett upp á borðið.
-
ráða ríkjum. Fyrirtækið hafði áður
farið fram á viðbótarfrest, sem það
að sjálfsögðu fékk, svo það mætti
komast sem næst því að uppfylla
óskir væntanlegs kaupanda!
En lítum á þau tilboð sem fram
komu.
Tilboð í göng og stíflu
Eins og af ofanskráðu má sjá var
eingöngu tilboð Impregilo í sam-
ræmi við kostnaðaráætlanir Lands-
virkjunar. Að láta nú sem mönnum
komi á óvart hvernig málum er
komið við Kárahnjúka er annað-
hvort einfeldni eða óskammfeilni
af hæstu gráðu.
Verkalýðshreyfingin
í landinu stendur
einhuga að baki
fulltrúum stéttar
félaganna við Kára-
hnjúka og krefst tafar-
lausra úrbóta.
Tilboð Impregilo er eins og sjá
má um 40% lægra en annað lægsta
tilboðið hljóðaði upp á. Hvernig
ætluðu menn að þetta „virta" fyrir-
tæki hygðist framkvæma verkið
öðruvísi en með þeim bolabrögð-
um sem við erum nú að kynnast?
Augljóst mátti vera frá upphafi að
Impregilo reyndi að gera tvennt til
að bæta sinn hag. Annars vegar að
keyra niður framkvæmdakostnað,
þar á meðal kostnað við laun og að-
búnað. Hins vegar að gera kröfur
vegna ófyrirséðra atvika. En það er
nokkuð sem við eigum eftir að
kynnast síðar.
Stendur einhuga
Stéttarfélögin hafa unnið frábært
starf á undanförnum vikum til varn-
ar verkamönnum við Kárahnjúka.
Þau krefjast þess að öll kjör og
samningar verði gerð opinber; allt
sett upp á borðið. Auk þess hafa þau
krafist úrbóta á aðstöðu fyrir starfs-
menn en eins og fram hefur komið í
fjölmiðlum hefur hún verið mjög
slæm. f upphafi hafi ekki verið gert
ráð fýrir salernum á sumum vinnu-
svæðunum og í matarskálum hafi
tugir, jafnvel hundruð manna þurft
að sameinast um eitt salerni! Síðan
þekkjum við frásagnir af kjörum er-
lendu verkamannanna.
Verkalýðshreyfingin í landinu
stendur einhuga að baki fulltrúum
stéttarfélaganna við Kárahnjúka og
krefst tafarlausra úrbóta. Menn
beina nú sjónum sínum að ríkis-
stjórninni og þeim ráðherra sem er í
fyrirsvari fyrir þennan málaflokk, fé-
lagsmálaráðherra. Á hendur honum
er reist sú krafa að íslenskir kjara-
samningar og íslensk vinnulöggjöf
sé virt. Ella beri honum að grípa til
aðgerða.
Það er hins vegar mikil einföldun
að gera núverandi félagsmálaráð-
herra að höfuðábyrgðarmanni í
þessu máli. Þræðirnir liggja lengra
aftur því allt var þetta fyrirsjáanlegt.
Það verður því miður ekki sagt
um Landsvirkjun og ríkisstjórn ís-
lands að þessir aðilar hafi ekki vitað
hvað þeir gerðu. Við erum að verða
vitni að afleiðingum vel yfirvegaðra
ákvarðana. Því miður er það svo.
Milljarður í
pappírshagnað
Bankamenn kætast þessa dag-
t ana, enda var hagnaður bank-
C anna frá I upp í 3 milljarða á fyrri
helmingi ársins. Sumir banka-
O menn hafa nú á orði (þó ekki op-
inberlega) að hinar séríslensku
aðstæður - verðtrygging og um-
fm fangsmikið ábyrgðarmannakerfi
■J - þýði að bankarnir geti nánast
W ekki tapað. Allt lagaumhverfið sé
hannað til að vernda bankana en
ekki viðskiptavini þeirra eins og [
flestum öðrum löndum. Þeir
mega enn kætast því talað er um
að söluhagnaður einhverra
banka af hinum gríðarmiklu við-
skiptum síðustu daga hafi verið
nokkur hundruð milljónir króna,
jafnvel hátt f einn milljarð! Það er
reyndar pappírshagnaður sem
verður svona til: „Ég skal selja þér
hlutabréf sem ég keypti á 1.500
kr. fyrir 2.000 kr. og þú borgar
mér með bréfum sem þú keyptir
á 1.500 kr. en við metum nú á
2.000 kr. - og þannig græðum
við báðir 500!"
Gott að skulda?
Lesandi DV segist hugsi yfir
fréttum í fjölmiðlum nýverið,
þess efnis að hagstætt sé að
skuldsetja húsnæði sitt. „Við sem
erum aðeins eldri, við vitum bet-
ur," segir þessi lesandi í bréfi til
DV:„Ef þaðer 10%verðbólga á
ári (sem getur hæglega orðið í
þenslunni) og vextir eru um 6%
að meðaltali á þessum þremur
lánum sem talað er um í fréttinni
[upp á alls 12,9 milljónirj, þá eru
vextir + verðtrygging yfir tvær
milljónir króna yfir árið! Er þetta
hagstætt eða hættuleg skulda-
söfnuri þar sem öll lán eru verð-
tryggð I topp? Ég bara spyr."
Loðdýrabændur á
báðum áttum
Það er þungt yfir loðdýra-
bændum. Það kemur Ijóslega
fram í fréttabréfi þar sem fjallaö
er um aðalfund samtaka þeirra á
dögunum. Lýsandi eru ummæli
Reynis Barðdals sem fann ekki
annað Ijós (myrkrinu en að um-
gjörð fundarins væri tll fyrirmynd-
ar: „Kvað hann aðdáanlegt hvað
þessir hlutir væru í góðu lagi - en
það væri líka það eina sem væri í
lagi hjá okkur nú um stundir."
Þokkalegt ástandið. Seinna í
fréttabréfinu kemur fram að
Reynir „varaði við þvi að fara með
vandræði greinarinnar í fjölmiðla,
það gerði aðeins illt verra". - Aug-
Ijóst er að ritstjóri fréttabréfs sam-
bandsins er ekki á sama máli!
8
E
E
D
Skítt með fólkið
„Hafa ekki staðist svona
nokkurn veginn flestallar áætlan-
irfyrirtækisins um að sprengja
fjöll, stífla ár og þess háttar? Af
hverju á þá að sjá f gegnum fing-
ur sér við fyrirtækið fyrir algerar
vanefndir þess gagnvart starfs-
fólki sínu? Jú, það er hluti af hin-
um endurupptekna hugsunar-
hætti okkar sem þriðja heims
lllugi Jökulsson.
þjóð - hinn skjótfengni gróði er
fyrir öllu - skítt með fólkið."
Illugi Jökulsson skrifar um
framgöngu Impregilo gagnvart
starfsmönnum við Kárahnjúka, á
vefJPV útgáfu.
Hættulega há laun
„Mér skildist í samtali sem ég
átti við einn af yfirmönnum
stofnunarinnar að ég sem öryrki
með fáeinar krónur á mánuði
gæti hreint út sagt fengið hjarta-
áfall á staðnum ef ég vissi um
þær tekjur og sporslur sem þeir
læknar fengu."
Helga Valdimarsdóttir veltir fyr-
. ir sér I grein IVikurfréttum, hvort
há laun annars staöarséu ásteeö-
an fyrir langvarandi læknaleysi á
Heilsugæslustöð Suöurnesja.
Máttur Netsins
„Daginn eftir að vefrit þetta
birti ádeilugrein mína um vegg-
inn á mörkum Palestínu og (sra-
els ákvað Sharon að stoppa
tímabundið byggingu múrsins.
Og ég sem sannfærður var orð-
inn eftir atburði undanfarinna
missera, að sverðið (eða í þessu
tilfelli ísraelski herinn ) væri
máttugri en penninn. En Sharon
hefur greinilega lesið greinina,
séð villur vegar s(ns og snúið af
braut."
Þorleifur Örn Arnarson á Póli-
tfkJs.
Ferlegt að miss'afðessu
„Ásgrimur Angantýsson mál-
fræðingur talar um eftirfarandi
efni: KARLARNIR, ÞEIR ERU (
KONULEIT OG KONURNAR, ÞÆR
ERU (KARLALEIT. Um orðaröð,
tónfall og setningaráherslu í (s-
lensku."
Kynning á vefHáskóla Islands á
einkar áhugaverðum fyrirlestri á
vegum Félags íslenskra fræöa,
sem haldinn varí fyrradag.
+