Dagblaðið - 07.02.1976, Blaðsíða 7

Dagblaðið. Laugardagur 7. febrúar 1976.
OÐUR TIL HOLDSINS
iðtal við Gunnar Örn Gunnarsson listmó
/í
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
Myndlist
Margir ungir íslenskir listamenn
hafa fyrst vakið athygli á verkum
sínum á haustsýningum FÍM. Sumir
þeirra hafa þroskast og dafnað en
aðrir hafa horfið af sjónarsviðinu eins
skyndilega og þeir birtust. Fáir ungir
listamenn hafa vakið eins mikla
athygli á eins skömmum tíma og
Gunnar örn Gunnarsson gerði með
kröftugum fígúratífum málverkum
sínum á haustsýningunni 1971.
Gunnar Örn lagði ekki árar í bát við
það lof sem verk hans vöktu heldur
tvíefldist hann, hélt einkasýningu
1972 í Norræna húsinu og hefur
síðan sýnt tvisvar við ágætan orðstír í
Kaupmannahöfn þar sem hann
hefur búið að undanförnu.
Gunnar Örn opnar fimmtu einka-
sýningu sína í Norræna húsinu 14.
þ.m.
A.I.: Nú ert þú sjálflærður málari
og því hefur myndast sú þjóðsaga að
þú hafir skroppið af sjónum og slegið
í gegn á haustsýningunni 1971. Hvað
er hæft í þessu?
G.Ö.: Jú, það vita allir að ég er
sjálflærður. En ég var búinn að vera
málandi frá því 1967-8. Ég sýndi
meira að segja í Unuhúsi 1970.
Það var léleg sýning og Bragi
Ásgeirsson tók mig þá í gegn fyrir
útvatnaðan Bacon-isma. Sama haust
sendi ég mynd á haustsýningu og var
henni hafnað, en svo var loks tekin
inn mynd eftir mig á sýninguna
1971. Aðdragandinn er því lengri en
fólk heldur.
A.I.:* Hvcrnig leiddist þú út í
málaralist?
G.Ö.: Þetta þróaðist einhvern veg-
inn úr tónlist. Ég vildi verða
músíkant en áður en ég áttaði mig
var ég búinn að vinna svo lengi, á
sjónum o.s.frv., að mér fannst ég vera
orðinn of gamall til að læra tónlist.
Þá fór ég að mála og teikna í tóm-
stundum. Þetta hel’ui verið tóm-
stundaiðja hjá mér alveg fram til
þessa. En góð tónlist hefur alltaf
tilfinningaleg áhrif á mig og hlýtur
að koma inn í málverkið.
A.I.: Finnst þér þú hafa tapað eða
grætt eitthvað á því að hafa skapað
þér þína undirstöðu sjálfur en ekki í
listaskóla?'.
G.Ö.: Aðstæðurnar voru þannig að
ég hafði hreinlega ekki tækifæri til
undirstöðunáms. *En ég mundi ekki
ráðleggja neinum að mennta sig
sjálfur í myndlist, alveg frá grunni.
Efasemdirnar eru nagandi mann að
innan, maður er sífellt með áhyggjur
út af því hvort verkin séu góð eða
slæm. Þarna gæti góður kennari gert
eitthvað fyrir mann. En kannski hef
ég einnig grætt á þessari baráttu, —
málverk mín eru e.t.v. tilfinningalega
sterkari fyrir vikið.
A.I.: Nú er athyglisvert á þessum
tímum afstraktlistar; að þín málverk
eru af fígúratífum toga alveg frá
upphafi.
G.Ö.: Ég gerði það upp við mig
fyrir löngu að fígúratífa leiðin var
mín leið og þess vegna settist ég
gagngert niður og stúderaði lík-
amann í ein þrjú ár.
A.I.: Hvaða list eða listamenn
örvuðu þig á því stigi málsins?
G.Ö.: Það er ekkert hernaðar-
leyndarmál að Francis Bacon og
Píkassó hafa lengi verið mér leiðar-
ljós. Mér finnst alltaf fáránlegt þegar
listamenn eru aó reyna að fela það
hvaðan þeir sækja innblástur sinn.
Einhvers staðar verða ungir lista-
menn að finna sinn útgangspunkt.
Að sjálfsögðu varð ég að stúdera verk
þessara meistara úr bókum lengi vel,
eins og margir landar mínir. Píkassó
er mér eins konar allsherjar uppörv-
un, kraftur og margbreytileiki hans
gefur manni þol og kjark.
A.I.: En hvaða þýðingu hafði
Bacon fyrir þig?
G.Ö.: Ég hafði ekki séð nema tvær
svarthvítar ljósmyndir af verkum
hans þegar ég hreifst af honum á
árunum fyrir 1970. En ég hef stúder-
að hann miklu nánar síðan. Hann
var einmitt sá útgangspunktur sem
ég þarfnaðist. Það sem hrífur mig við
málverk hans er hugarfar þeirra. Þau
hafa næstum áþreifanlega innri
hugsun og spennu. Þau eru full af
angist og ofbeldi, „ljótleika,” en með
hugsun sinni gefur Bacon þeim ein-
kennilega volduga, næstum helga
fegurð. Á bak við þessa angist Bacons
er svo húmanismi, krafa um mann-
eskjulegri heim þar sem virðing er
borin fyrir tilfinningum og innri
þörf. Því Finnst mér Bacon sígildur.
A.I.: Hvaða íslenzkir málarar
höfða til þín?
G.Ö.: Ég hef alltaf dáð Svavar
Guðnason. Ég hef líka miklar mætur
á Kjarval, Engilberts og Þorvaldi, —
þetta eru allt skapmiklir málarar.
A.I.: Hvað hafðist þú svo að eftir
einkasýninguna 1972?
G.Ö.: Mig vantaði einhverja
frekariörvun.Hér virtist ekkert gerast
sem kom manni á óvart. Ég fór til
Kaupmannahafnar þar sem ég sýndi
og síðan ferðaðist ég um nokkur
lönd, Holland og Svíþjóð, til að
skoða list.Þetta ferðalag hafði góð
áhrif á mig, þroskaði mig og stælti.
Það er lífSnauðsyn fyrir listamann að
skipta um umhverfi öðru hvoru.
Síðan dvaldi ég í Kaupmannahöfn,
málaði og hafði ofan af fyrir mér með
húsamálun þangað til ég kom heim
nú í haust.
A.I.: Sem málari hefur þú tekið
þér ýmis bessaleyfi með líkamsform,
stýft þau, tætt og krufið. Sumir hafa
haft orð á því að þér þætti ekkert
vænt um holdið og líkamann.
G.Ö.: Langt því frá. öll mín mál-
verk eru að hluta óður til holds-
ins. En margir virðast fá einkenni-
legar hugmyndir um myndir mínar.
í Kaupmannahöfn fékk stofnun ein
lánuð 24 málverk eftir mig til að
hengja í matsal og einn starfsmaður
þar neitaði að borða, — sagði að ég
væri viðbjóðslegur kvenhatari.
Svo var það líkbrennslan... Fyrir
ofan galleríið sem ég sýndi í í Kaup-
mannahöfn var skrifstofa lík-
brennslufyrirtækis, — og þeir kvört-
uðu undan myndum mínum, sem
voru úti í glugga gallerísins fyrir
neðan, og sögðu að þær fældu við-
skiptavini frá... Mannslíkamann nota
ég einfaldlega sem efnivið, eins og
myndhöggvari notar leir eða málm,
vegna þess að hann er sterkasta og
magnaðasta myndefni sem ég veit
um. Til þess að vera trúrþeirri mynd-
heild, sem ég er að vinna við hverju
sinni, verð ég^að ráðast á líkamann
þangað til hann hlýðir mér og mynd-
inni.
A.I.: Vandamálið er líklega það að
hér hefur fólk lifað svo lengi með
afstraktverkum að þegar það sér
fígúratíft málverk freistast það til
þess að sjá það með eigin líkömum,
ef svo má segja, — og í þínum
málverkum finnst því ofbeldi beitt
gegn sér.
G.Ö.: Kannski. En ég má ekki
hugsa um það hvort fólk sjái sjálft sig
í þessum kroppum mínum. Heild og
styrkur málverksins er það sem
skiptir máli. En ég mála ekki hold
holdsins vegna heldur til þess að
skapa sálarlega spennu með því og
öðru tilheyrandi. Þá spennu vil ég að
áhorfandi finni og að hún örvi undir-
7
N
vitund hans. Þarna kemur dálítill
súrrealismi einnig inn í spilið. Holdið
er okkur svo nákomið að myndrænt
ofbeldi gegn því ætti að kveikja
neista í huga áhorfanda.
A.I.: Það sem hefur einkennt mál-
verk þín frá byrjun er sérlega skyn-
ræn, næstum munaðarleg tilfinning
fyrir lit. Ertu aldrei hræddur við að
þetta glóandi litasamræmi dragi
spennuna eða frumkraftinn úr mál-
verkinu og geri úr því ofur „fallega”
komposisjón?
G.Ö.: Ég veit það ekki. Ég get ekki
skilgreint hv^rs vegna ég vel þennan
eða hinn litinn. Þetta er mér óútskýr-
anlegt tilfinningamál. Kannski ætti
maður ekki einu sinni að reyna að
útskýra vinnubrögð sín, vera of rök-
fræðilegur. Maður má heldur ekki
vinna of rökrænt.
A.I.: Hvernig byrjar þú málverk?
G.Ö.: Ég vann til skamms tíma al-
gjörlega frjálst, í hita augnabliksins.
Nú geri ég meir af því að vinna eftir
skissum. Ég er alltaf með einhverja
hugmynd í kollinum sem venjulega
kemur fram í einhvers konar sam-
bandi eða spennu milli líkamsforma,
— og síðan improvisera ég þangað til
ég kem tilfinningunni til skila.
A.I.: Hvaða verkfæri notar þú helst?
G.Ö.: Pensla að sjálfsögðu, — einnig
sköfu, hnífa, gúmmíbúta og tuskur,
allt mögulegt reyndar.
A.I.: Getur þú lýst athöfninni nánar?
G.Ö.: Ég legg strigann á gólfið og
þar vinn ég aðaláherslur málverksins.
Þannig er maður bókstaflega inni í
málverkinu, hluti af því. Oft birtist
einhver snertir af líkama fyrst, síðan
ræður liturinn oftast ferðinni. Ég
teikna aldrei útlínur til að fylla upp
í, heldur vinn formið allt frá byrjun.
Einn litur krefst annars á öðrum stað
— og liturinn ræðst þá af því hvar
maður er staddur. Þegar ég kom til
Kaupmannahafnar fann ég mig til-
neyddan til að hugsa um liti upp á
nýtt. Nú, ef hugurinn er svo ekki
frjór þ.* byrja ég gjarnan á því að
leggjá hrauka af lit á strigann, hræri
svo og skef þangað til hugmynd
opinberar sig.
A.I.: í þessi fáu ár sem þú hefur
málað hefur málverk þitt ekki breyst
stórkostlega, enda ekki við því að
búast á svo stuttum tíma. En þú
virðist fást meira við andlitsform en
þú gerðir fyrir þrem árum eða svo.
G.Ö.: Já. Fæst þeirra eru samt „port-
rett” myndir, nema þá óviljandi. Ég
hef nefnilega orðið var við að fólk
sem ég þekki eða hef hitt birtist allt í
einu á striganum hjá mér. í þessum
andlitsmyndum er ég enn á höttum
eftir sálarlegri spennu. Þar verð ég
líka að þurrka út hluta þeirra, auga
eða nef, ef mér Fmnst það skapa
spennu í myndina.
A.I.: Nú eru til afstraktverk eftir þig.
Hvernig verða þau til?
G.Ö.: Þau byrja alltaf fígúratíft að
einhverju leyti og verða svo afstrakt,
— oft áður en ég verð þess var. Ég
hugsa aðeins um það að gera gott
málverk með miklum sprengikrafti,
verk sem útlista einhvern persónuleg-
an og tilíinningalegan sannleika. En
ég held að alltaf megi finna Ieifar
hins fígúratífa í þeim fáu afstrakt-
verkum sem ég hef gert.
A.I.: Er fólki heimilt að túlka þau
verk eins og það vill?
G.Ö.: Að sjálfsögðu. Ég veit ekki
hvers vegna þau koma út á þann
hátt sem þau gfcra og öðrum er því
frjálst að spá í þau. En fólk verður að
finna fyrir þeim, einhvern veginn.
Annars er eitthvað að, í málverkinu
eða áhorfanda.
A.I.: Nú opnar þú þína fimmtu
einkasýningu á fimm árum í næstu
viku. Finnst þér að með henni sértu
að stíga nýtt skref í málverkinu?
G.Ö.: Ég hef alltaf unnið skref frá
skrefi, ekki í stökkum. Samt finnst
mér mikið hafa skeð í málverki mínu
undanfarið ár. Þetta er allt að koma,
hægt og sígandi.