Dagblaðið - 31.03.1976, Blaðsíða 11

PAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1976.
franiför fyrir hann þegar hann
var fluttur á opna deild á
Studiegarden i Uppsölum þar
sem fangarnir fengu aö fylgjast
meö kennsiu i háskólanum þar.
Á meðan hann sat inni í
Kumla, einu öflugasta og ó-
manneskjulegasta fangelsi i
heimi, hitti hann Mariu
Wallin sem þá var nemandi við
félagsháskólann i Örebro. Þau
uröu ástfangin og síðan hefur
hún reynt að hjálpa honum á
allan hátt við að reyna að sam-
lagast eðlilegu umhverfi.
Það var henni að þakka að
hann komst á Studiegarden þar
sem hann stóðst stúdentspróf í
ágúst 1972, með hæstu
einkunnir í sænsku, ensku,
þjóðfélagsfræði, sögu, trúfræði
og sálarfræði en varð að láta
sér nægja aðeins lægri
einkunnir í þýzku, líffræði og
heimspeki.
Fimm mínútum
of seint
Eftir prófið var hann innrit-
aður í hugmyndasögudeild há-
skólans í Gautaborg og mátti
hefja þar nám, ef hann fengi
eitthvað af fangelsisdómi sin-
um fellt niður. 'Á því virtust
góðir möguleikar. Hann hafði
fastan bústað, hafði fengið
námslán, fengið ökuskírteini og
nýjan passa og gat þvi hafið
nám ef svo byði við að horfa.
Hinn 27. marz 1972 sótti hann
því um náð til konungsins:
Hann fékk synjun 18. júlí sama
ár. Helmingur fangelsisvistar-
innar var afplánuð 25.júlí sama
ár og þá hafa menn rétt á þvi að
sækja um náðun. Þvi sótti hann
enn á ný en var svnjað.
Smávægilegur atburður, sem
átti sér stað á einu af sumar-
dvalarhúsum fangelsisyfirvald-
anna í Lysekil átti eftir að
draga dilk á eftir sér.
Clark og einum vini hans frá
Studiegarden hafði verið veitt
leyfi til þess að dveljast í
sumardvalarhúsinu í júlí. Þeir
óku í bíl frá Studiegarden 24.
júlí. Er þeir komu þangað var
þeim hótað að þeir
yrðu lokaðir inni á ný vegna
þess að þeir komu í bíl í stað
þess að aka í lesinni eins og
umsamið hafði verið. Ekki varð
þó úr því en andrúmsloftið var
heldur spennt allan tímann
sem þeir dvöldu á stofnuninni.
Clark var óánægður með allar
synjanirnar og eitt kvöldið fóru
hann og félagi hans inn á
hótelið á staðnum til þess að fá
sér öl. Stofnunin var nokkuð
opin, fangarnir gálu farið um
fiágrennið ef þeir aðeins voru
komnir inn klukkan ellefu.
Þeir félagarnir komu fimm
mín. of seint. Þá var búið
að láta lögregluna vita, að sent
hefði verið eftir bíl sem flutt
ga.'ti fangana í Vánersborgfang-
elsið. Clark flýði enn einu
sinni. Af gamalli reynslu vissi
hann að hann ætti ekki aftur-
kvæmt f.vrr en hann hefði af-
plánað allan dóminn og það
leizt honum ekki á eins og sakir
stóðu.
Afbrotamaður
ó flótta.
Olofsson var á flötta i sex
mánuði. Og afbrotamaður á
flótta hefur ekki mikla mögu-
leika. Hann getur alla vega ekki
séð fyrir sér með venjulegri
vinnu og því neyðist hann til
þess að stela.
Eftir handtökuna i það
skiptið var hann settur fleiri ár
aftur í tímann í afplánunar-
kerfinu. Og 23. ágúst 1973 var
hann sóttur í klefa sinn í fang-
elsinu í Nörrköping. Yfirmaður
fangelsisins sagði honum að
Lennart Gejer dómsmálaráð-
herra hefði ákveðið að hann
ætti að fara til Norrmalstorg í
Stokkhólmi og gefa sig þar
fram við lögregluna.
..Enginn spurði mig hvort ég
vildi fara eða ekki. Eg átti sam-
kvæmt skipun dómsmálaráð-
herrans að framselja mig í
hendur lögreglunnar eins og
verzlunarvöru. Ef einhver
geggjaður maður hefði tekið
gísla og krafizt þess að láta
senda sér Johannsen tannlækni
í Hágerstein er ég hræddur um
að dómsmálaráðherra og öll
þjóðin hefði brugðizt öðru vísi
við. En við fanga gerir maður
hvaðsemer.”
Varði sig sjólfur
Fyrir óþægindi sín í sex daga
þar sem hann var í stöðugri
lífshættu fékk Clark fyrst tíu
mánaða einangrun og öll rétt-
indi voru tekin af honum, síðan
tveggja og hálfs árs fangelsi.
Síðar var hann saklaus fundinn
af hæstarétti þar sem hann
varði sig sjálfur.
Olofsson er stórvel gefinn.
Greindarvísitala hans hefur
verið mæld allt að 146. Hann á
auðvelt með að lærá og hefur
hagað sér vel yfirleitt. Samt
sem áður fær hann synjun
þegar hann hefur reynt að
skapa sér tækifæri til þess að
reyna að lifa eðlilegu lífi utan
fangelsismúranna. Það er því
skiljanlegt að hann hafi misst
trúna á það að hann geti nokk-
urn tíma lifað eðlilegu lífi í
Svíðþjóð. Og nú getur hann
búizt við sex til átta ára fang-
elsisdómi eftir handtökuna í
síðustu viku.
Orðspor Clark Olofsson er
yfirleitt komið á undan honum
hvar sem hann fer. Hann segir
sjálfur að hann verði alltaf tal-
inn hættulegur hversu vel sem
hann hagi sér. Þannig séu við-
brögð yfirvalda við honum og
hans líkum.
Kjallarinn
Ingjaldur Tómasson
Stöðnuð bœndaforysta
Það er furðulegt hve
búnaðarmálastjóri og fleiri
forystumenn búnaðarsamtak-
anna og jalnvel bændur sjálfir
eru fastheldnir á fornar, úr-
eltar venjur. Nefni sem dæmi
ræðu sem búnaðarmálastjóri
flutti í útvarp þar sem hann
ræddi meðal annars um vothey.
Hann fann votheyi flest til
foráttu. með öðru að það lyktaði
illa og skepnur hefðu veikzt af
því, það væri þungt i meðför-
um, og svo klykkti hann út með
því að bændur vildu bara ekki
vothey nema lítið eitt í neyð og
mikilli rosatíð. Þeir hljóta að
vera meira en meðalbændur við
búskapinn sem ekki geta
komizt upþ á að verka gott vot-
hey. Eg held að þarna sé á
ferðinni gömul, liingu úrelt
vanafesta sem einkennir alltof
stóran hluta bændastéttarinnar
og marga forvstumenn bæhdá.
Yfirburðir
votheysverkunar
eru ótvírœðir
Bæði ég sjálfur og allir vot-
*
Orkumál:
HÚSAHITUNAR-
KOSTNAÐUR
11
■N
Það er fyrir löngu orðin brýn
nauðsyn, að þeir mörgu
íslendingar sem ekki búa á
jarðhitasvæðum, eigi kost á raf-
magni til húshitunar á viðun-
andi verði. í spá Lands-
virkjunar er gert ráð fyrir að
húsahitun með raforku hafi
náð 95% af hugsanlegri
orkuþörf árið 1985. Það mun
mörgum þ.vkja löng bið. Samkv.
sérfræðilegri skýrslu er
olíuhitun húsa 66% hærri
(dýrari) en húsahitun með raf-
magni og enn meiri verður
munurinn á hitaveiut og olíu,
þrátt fyrir 27% hækkun á.
Rvíkur-svæðinu. — Þetta
veldur gífurlegu efnahagslegu
misrétti eftir því hvar búið er.
— Til að my.nda býr meginhluti
íbúa Suðurlandskjördæmis við
hina rándýru olíuhitun húsa,
kostnaður á meðalstórt hús 200-
250 þúsund krónur á ári.
Aðalfundur Samtaka sveitar-
félaga í kjördæminu fyrir árið
1975 vakti athygli á því, ,,að
nær 90% af raforku í landinu
er kominn frá Suðurlandi, en
jafnframt er mest af orkunni
flutt út úr héraðinu og á Faxa-
flóasvæðið.” Þá benti
fundurinn á, að meginhluta
orkunnar frá Sigölduvirkjun
væri ráðstafað til karbítverk-
smiðju á Vesturlandi, sem
raunar er sem stendur óvíst
hvort verður verksiniðja eða
stærsta flag á íslandi.
Þá segir ennfremur:
„Fundurinn ályktar, að
Sunnlendingar verði að
krefjast þess, að þeir að öðru
jöfnu hafi forgangsrétt til raf-
orku, sem er úr sunnlenskum
fallvötnum og felur stjórn sam-
takanna ásamt þingmönnum
kjördæmisins, að vinna að því
að Sunnlendingar annist sjálfir
raforkudreifingu og fái
eignaraðild að Landsvirkjun,
að veitukerfið verði endur-
byggt, svo það m.a. geti flutt
næga orku til húsahitunar, og
athugaðir verði möguleikar á
að koma upp stóriðju á Suður-
landi með vinnslu gosefna ög
jarðefna annarra fyrir
innlendan markað og til út-
flutnings.
Olía til húsahitunar hefur
margfaldast í verði síðan 1973.
Skýrslur segja, að 60%
orkugjafa sé innflutt og af
þessum 60% fari einn fjórði
hluti til húsahitunar.
Eins og nú horfir er gert ráð
fyrir að raforkan verði full-
Kjallarinn
Haraldur Guðnason
notuð 1980. Jóhannes Nordal,
form. stjórnar Landsvirkjunar
telur, að áætla megi að 8-10 ár
líði frá fyrstu athugun á
virkjunarstað þar til orkufram-
leiðsla geti hafist. Þá þarf
mikla og dýra endurnýjun á
dreifikerfi.
Stefnan í raforkumálum
hefur verið sú, að selja orkuna
erlendum auðhingum, land-
gæðin seld úr landi.
Samkvæmt heimild
Orkustofnunar fór 55% af raf-
orkupotkuninni 1974 til
Álversins í Straumsvík og var
fimm sinnum meiri en
heimilisnotkun á öllu landinu.
Næst álinu átti svo járnblendið
að hafa forgang.
1. mars gengu í gildi ný lög
um olíustyrk, sem er nú
hækkaður nokkuð en þó í engu
samræmi við verðhækkanir á
olíunni. Styrknefna þessi dugar
2 í heimili til olíukaupa sem
svarar mánuð. En jafnframt
leggja háttvirtir alþingism.
nýjan skatt, kr. 1,33 á kg., sem
eykur olíukostn. á meðalstórt
hús um það bil þúsund krónur
á mánuði.
Annars er þessi olíustyrkur
hreint furðulegt fyrirbæri.
Auðvitað átti að greiða niður
oliu til íbúðahitunar, eins og
hverja aðra niðurgreidda vöru,
en ekki nota hina fávíslegu
höfðatölureglu, með þeirri
firnaskriffinsku sem henni
fylgir og öllu dembt á sveitar-
félögin.
Sjálfstæðismenn gagnrýndu
þetta fyrirkomulag mjög þegar
lögin komu til „skoðunar” og
afgreiðslu í fyrstu. En þegar
kom til þeirra kasta var úr
þeim allur vindur, allt óbreytt
eins og Lúðvík og embættis-
menn hans höfðu sannfært þá
um að þetta ætti að vera. Þetta
er því einskonar skoffín, af-
kvæmi Alþýðubandalagsins og
íhaldsins.
Fyrir nokkru var flutt á
alþingi frv. til breytinga á
orkulögum frá 1967. Sam-
kvæmt því skal ríkið eiga allan
rétt til umráða og hagnýtingar
jarðhita á háhitasvæðum. And-
stæðingar frv. vitnuðu í
stjórnarskrá — sem komin er
til ára sinna — um friðhelgi
eignaréttar. Menn skjóta sér oft
bak við úrelta stjórnarskrá
þegar þeir halda dauðahaldi í
vafasöm réttindi. Hingað til
hefur verið látið nægja að
menn geti talið sig eiga
yfirborð lands, en vanta nú trú-
lega ákvæði um hversu langt
Þeir skuli eiga niður í
jarðlögin. Sjálfir hafa þessir
undirdjúpaeigendur engin tök
á því að ná hitanum upp á yfir-
borðið. Það á ríkið að gera fyrir
þá svo þeir geti „selt” hann
fyrir fúlgur fjár.
Það er sjálfsagður hlutur að
ríkið eigi og hafi fullan
umráðarétt á háhitasvæðum
landsins.
Um 78 þús. landsmanna búa
við hina rándýru olíuhitun
húsa. Um það bil 20 þús. þeirra
búa í Suðurlandskjördæmi, og
ekki nema nokkur hluti
Arnesinga býr á hitaveitu-
svæði.
Nú er um það bil ár liðið
síðan aðalfundur Samtaka
sveitarfélaga 1 Suður-
landskjördæmi gerði fyrr-
nefnda samþykkt um orkumál.
Hvað hafa Samtökin og
þingmenn kjördæmisins gert í
þessu nauðsynjamáli? Varla
verður látið við það sitja að
sámþykkja sérstakan skatt á
húsahitun með olíu að boði
ríkisstjórnarínnar.
Haraldur Guðnason,
bókavörður,
Vestmannaeyjum.
heysbændur, sem ég hef
kynnzt, telja algerlega vonlaust
að reka búskap með góðum
árangri án þess að hafa góða
aðstöðu til að verka 'A-%
heyfengsins í vothey. Það er
ekki til skemmtilegri, gagn-
legri, öruggari eða ódýrari
aðferð við heyskap en votheys-
hirðing. Þegar upp styttir og
tekur sæmilega af jörð er farið
nteð tiltækar vélar eftir
ástæðum út á slægjulandið,
slegið og hirl samdægurs.
Ekkert vafstur, engin áhætta,
hvert strá eftir daginn er komið
i örugga geymslu og er fyrsta
flokks fóður. í haust og vetur
hefur mjólk þurrheysbænd-
anna á Suður- og Vesturlandi
orðið miklu minni en í nteðal-
ári.
Þetia er það sem mun
verða eftir hvert óþurrkasumar
meðan alltof stór hluti bænda
og forystumannaþeirra sjá ekki
eða viija ekki sjá yfirburði vot-
hevsverkunar, bæði i föður-
gildi. vinnusparnaði, véla-
sparnaði og miklum sparnaði á
erlendu k.jarnfóðri. Bóndinn
fær ekki sár „stress,” og fjár-
hagur búsins verður tryggður.
Eg get ekki annað en vorkennt
þeim bændum, sem biðu tímun-
um saman tilbúnir með bindi-
vélina og aðrar vélar eftir
þurrkinum sem aldrei kom.
Eg sé í anda þegar þeir eru
að gefa skepnunum sínum grút-
myglað úr sér sprottið og hálf-
ónýtt hey sem þarf óhemju
kjarnfóður með ef fénaður á að
haldast sæmilega. Óvitavinnu-
brögð þurrheysbændá síðast-
liðið sumar verða bændum og
þjóðinni allri dýr.
Eg hef margsinnis bent á þá
fjarstæðu að láta orkuna renna
ónotaða framhjá aflstöðvunum
á sumrin og flytja svo inn
rándýra erlenda orku í staðinn.
Til dæmis eru þær fáu og litlu
heykögglaverksmiðjur sem
starfandi eru í landinu, reknar
með rándýrri olíu. Það vantar
að minnsta kosti tvær stórar
h éy k ö g g 1 a v e r k s m i ð j u r s e m
gætu fullnægt að mestu fóður-
bætisþörf bænda. Það þarf líka
að reisa sem fyrst stóra og full-
komna áburðarverksmiðju.
Rœktun og
verndun
er lífsnauðsyn
Hugarfar ræktunar og vernd-
unar þarf að verða ráðandi
bæði í landbúnaði og sjávar-
útvegi. Áframhaldandi rán-
yrkjustefna mun á fáum árum
leiða yfir þjóðina efnahagslegt
fátækravolæði. Ef sjónarmið
ræktunar og verndunar yrðu
hins vegar ríkjandi er víst, að
landið fyllist lífi og gróðri og
fiskimiðin verða á nokkrum
árum sú gullkista, sem þau
voru, áður en rányrkjuklær
nýtízku veiðitækni sundruðu
lífkeðju margra fiskibanka og
nálega eyddu allri grunnmiða-
veiði. Það er fullvist að i þess-
um efnum er um líf eða dauða
þjóðarinnar að tefla.
Ingjaklur Tómasson
verkamaður