Dagblaðið - 20.04.1976, Blaðsíða 12

DACiBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1976.
r
í
&
p
í-
I
6
v
KVENIiG EÐUSÁVfSUN
BARA ANNARS KONAR RÖKVISI
„Ek veil a'ð þetta er svona.
Vertu ekki að sp.vr.ja mia af
hverju. éa f>et ekkert útskýrt
það frekar. Éf> veit það bara.
Við konurnar höfum. sem
kunnufjt er. sjötta skilningar-
vitiö. Viö fíetunt kallaö það að
„hafa það á tilfinningunni,"
eðlisávísun eða innsæi. Er það
ekki nægileg skýring?”
Fyrir fjöldann allan af fóki
er þetta einmitt nægileg
skýríng. Bæði kvenfólk oe
karlmenn ganga að því sem
vísu að það sé til eitthvað sem
heitir innsæi og konur hafi
meira af því en karlmenn
Hvað innsæi eiginlega er?
Jú. það veit enginn nteð vissu.
Danski sálfræðingurinn
Hans Hessellund segir „Það er
hugtak. sem aldrei hefur verið
rannsakað neitt náið. Það er
vitað að það er til. Það væri
spennandi að vita eitthvað
meira um það.”
Gróf skilgreining á innsæi
eða eðlisávísun er að það sé
það sem konan hefur í stað
skerpu (Talið sjálfsagt:
karlmaðurinn hefur einkaleyfi
á skerpu)
En það er til skýring, sem
raunar hefur ekki náð neinni
fótfestu. Sumpart vegna þess
að það að hafa á tilfinningunni
er ekki til nema heilbrigð skyn-
semi sé fyrir hendi og einnig er
það staðrevnd að drengir fá í
vöggugjöf sama innsæi og
telpur.
Karlmaðurinn, undir
ven.julegum kringumstæðum,
getur bara ekki leyft sér að
notfæra sér eðlisávisun sína
eða innsæi á sama hátt og
konan.
„Ef ég á að gefa skýringu á
fyrirbrigðinu innsæi,” segir
Hessellund. „þá er hún eitthvað
á þessa leið: Hæfileiki til þess
að komast að niðurstöðu án
þess að hafa fyrir sér
nákvæmar upplýsingar. Sem
sagt eitthvað sem maður
finnur á sér. Þetta er andstæða
rökfræði.”
Goðsögnin um
innsœi konunnar
er komin fró
karlmönnum
Goðsögnin um að innsæi sé
eitthvað sérstakt sem konum
tilheyrir er komin frá
karlmönnum. En konan fann
það fl.jótt út að þetta væri hið
þægilegasta vopn í haráttunni
milli kyn.janna. Þarna höl'ðu
þær yfirburði. Um að gera að fá
sem mest út úr þvi.
Konur hafa lært.að með þvi
að segjast hafa eitthvað á til-
finningunni geta þær sloppið
víð að skilgreina allt mögulegt.
Þegar eigintnaðurinn segir til
dæmis: „Þetta er rökrétt.” þá
segir konan hans „Eg finn það
á mér að þetta er rélt." í rttun
og veru hai'a þau hæði kpniizt
að siimu niðurslöðu Það er
hægt að likja innsæi og rökvísi
við tvo ólika rafmagnsheila.
Báðir vinna eftír vissum staö-
reyndum og komast að siimu
niðurstiiðu. Með innsæi er
unniö — iil'ugt á við riikvísi —
án þess að vita af þvi. það er
allmiklu fljót\ irkara.
Þegar kona uppgötvar eitt-
hvað eða sér eitthvað gefur hún
imyndunaraflinu lausan
lauminn og geynnr sérýmislegt
i minni. Karlntiiðurinn aftur á
móti lítur á hlutinn ákaflega
raunsæjum augum. hann á jú
að vera riikvis og ef honutn
finnst þetta einhver riikleysa
afskrilar hann máliö.
Nokkru seinna kemur það
sér svo vel að konan hefur haft
svolitið innsæi og hún kemst að
niðurstöðú. Karlmaðurinn
aftur á móti hefur hafnað þessu
sem hann sá, sem rökleysu,
gleymt því og getur þess vegna
ekki komi/.t að niðurstöðu.
Það er hægt að komast svo að
orði að konan geymi sér í minni
heimildaatriðin á sama hátt og
margur karlmaðurinn geymir
gamla r.vðgaða nagla. Hvorugt
getur gefið skýringu á af
hver.ju þau gera það. Nenta ef
til vi 11: Kannski veröur þetta
gagnlegt einhvern daginn.
. Það er ekkert, sem karlmenn
hræðast meira, en að þeir séu
taldir kvenlegir. Margir karl-
menn álíta að það „að hafa eitt-
hvað á tilfinningunni,” sé kven-
legt. Þess vegna eyða þeir ekki
hugsuni það þegar eðlisávísun-
in segir þeim eitthvað, í stað
þess að fara eftir henni. Að
minnsta kosti vilja þeir ekki,
viðurkenna að hafa nokkurn
tíma farið eftir eðlisávísun.
Á fyrstu órunum treysta
drengir alveg eins á
eðlisóvísun sína og
stúlkur
„Á fyrstu bernskuárunum”
segir Hans Hessellund, „fara
drengir alveg eins eftir
eðlisávísun sinni og telpur. En
mjög fljótlega kenna
foreldrarnir drengjum sínum
að þeir eigi að vera sjálfstæðir
og rökvísir í hugsun, þar sem
meiri kröfur eru gerðar til
þeirra en stúlkna.
Hessellund segir að í
skólanum fái drengir ný vanda-
mál við að glíma. Þeir þroskast
seinna en stúlkur en það eru
gerðar sömu kröfur til barna á
sama aldri. Drengirnir verða
óöruggir með sig I meira mæli
en stúlkurnar. Þeir halda sig að
því sem þeir geta staðið á. Þeir
þora ekki að treysta á
eðlisávísun sína. Drengir læra
að þeir eiga alltaf að hugsa rök-
rétt á meðan stúlkur eru hvatt-
ar til þess að treysta á eðlis-
ávísunina.
Einu karlmennirnir sem
aldrei hafa verið hræddir við að
viðurkenna að þeir treysti
eðlisávísun sinni, eru
listamenn og vísindamenn. Það
er eins og það sé viðtekin regla
að þeir hafi þennan kvenlega
eiginleika — Það er líka gert
ráð fyrir að þeir séu hálf undar-
legir.
Það er sennilega ómögulegt
að gera nokkurt stórvirki án
innsæis. Hin fræga
afstæðiskenning Einsteins var
sprottinn upp af innsæi hans.
Hún var ekki sönnuð fyrr en
löngu eftir dauða hans.
En hvað með framtíðina?
Fleiri og fleiri konur eru
orðnar listamenn og vísinda-
menn og hafa náð mikilvægri
stöðu í þjóðfélaginu. Karlmenn
hafa stöðugt oftar orðið að
viðurkenna að konur geta líka
verið rökvissar. Sömuleiðis
verðum við vör við að hin nýja
kynslóð karlmanna, sem nú vex
úr grasi, eigi auðveldara með að
sýna tilfinningar sínar en feður
þeirra.
Mun það þýða að konan þurfi
nú að hugsa af meiri rökvísi og
að hún hætti þá að treysta
eðlisávísun sinni eins og hún
hefur gert hingað til? Verður
þetta einnig til þess að karl-
menn fara nú að treysta
innsæi sínu meira?
Er þá þetta vígi kon-
unnar fallið að skjóta sér á
bak við setningu eins og: „Eg
veit þetta bara,” án þess að
þurfa að rökstyðja það frekar?
Hans Hessellund segir: „Ætli
það sé ekki hægt að svara
f.vrstu spurningunni játandi en
hinni seinustu neitandi. Það
mun verða talað um kvenlega
eðlisávísun á komandi kyn-
slóðum. Þetta er nokkuð sem er
orðið að vana að slá föstu og við
eigum erfitt með að venja
okkur af hlutunum.
Aftur á móti er annað verra
og það er það að konan hættir
smáni saman að stóla á
eðlisávisuti sína eftir því sem
hún aðlagast breyttum háttum í
hini rökréttu veröld sem
hingað til hefur verið
karlmannanna."