Dagblaðið - 25.05.1976, Page 11

DAGBLAÐIÐ. LRIÐJUDACiUK 25. MAI 1976.
„EKKERT BREYTIST
ÞÓTTÉG HVERFI"
Tito Júgóslavíuforseti er 84
ára í dag. Enn heldur hann um
alla tauma í ríki sínu, stjórnar
jafnfætis sjálfstæðri utanríkis-
stefnu Júgóslavíu og heldur
niðri allri andspyrnu heima
fyrir.
Fyrr á þessu ári dvaldist
hann um tíma f heilsuræktar-
stöð við Adríahafið vegna
bakveiki, sem hefur hrjáð hann
á undanförnum árum — og
neyddi hann m.a. til að fresta
fyrirhugaðri för sinni um
Suður-Ameríku um mánaðar-
skeið.
En síðan hefur hann ekki
aðeins farið í þá för heldur
einnig farið í þrjár opinberar
heimsóknir til annarra Evrópu-
landa. Erlendir diplómatar í
Belgrad, sem hafa hitt Tito að
máli síðan, segja hann líta vel
út. Og ekki er hægt að neita þvi,
að gamli maðurinn lftur alls
ekki út fyrir að vera 84 ára.
Forseti œvilangt
Þetta er 31. afmælisdagurinn
sem Tito heldur hátíðlegan
síðan hanni tók við völdum f
Júgóslavfu. Hann er elzti þjóð-
höfðingi f heimi og í huga
alheimsins er nafn hans
óaðgreinanlegt frá nafni
Júgóslavíu eftir sfðari heims-
styrjöldina. Það var raunar þá
sem hann tók sér nafnið Tito,
eiginlegt nafn hans er Josip
Broz.
Fyrir nákvæmlega tveimur
árum samþykkti þjóðþingið, að
Titogæti verið forseti landsins
eins lengi og hann kærði sig
um. Tíunda þing júgósiavneska
kommúnistaflokksins
samþykkti um svipað leyti, að
hann gæti á sama hátt verið
flokksformaður eins lengi og
hann lysti.
En í nóvember 1973 hafði
hann látið f það skína, að hann
kynni að draga sig f hlé áður en
hann hyrfi til feðra sinna.
Þriðja eiginkonan
er 23 árum yngri
,,Það virðist fremur
óheppilegt, að ég verði forseti
alla ævi,“ sagði hann.
«
Tito forseti er heimsmaður
mikill að sögn og kann vel að
meta lystisemdir lífsins.
„Forseti lýðveldisins ætti að
vera f fullu fjöri alla tíð og ég
er ekki viss um að maður geti
verið það alla sínaævi."
Þegar hann var spurður
nýlega hvernig honum tækist
að halda heilsu sinni jafnframt
stöðugum ferðalögum erlendis,
svaraði hann: „Þetta mikla
starf virðist henta mér vel.
Jafnvel skjótar loftslags-
breytingar hafa ekki áhrif á
mig.“
Þriðja kona hans, Jovanka,
sem er 32 árum yngri en hann,
er nær alltaf f fylgd með honum
á ferðalögum.
Hlutleysisstefnan
1 ár hefur hann heimsótt
Mexikó, Panama, Venezuela,
Portúgal, Svfþjóð og Grikkland.
I næsta mánuði fer hann til
Tyrklands.
Tilgangur flestra ferðalaga
Titos er að efla samstöðu meðal
hlutlausra- ríkja, en þar fara
Júgóslavar fremstir f flokki.
Diplómatar í Belgrad eru
margir þeirrar skoðunar, að
mjög kröftugur áróður
júgóslavnesku rfkisstjórn-
arinnar fyrir hlutleysisstefn-
unni sé að einhverjum hluta til
trygging gegn mögulegum
þrýstingi stórveldanna á
Júgóslava eftir dauða Titos. Þá
líta sömu menn svo á, að
nýlegar herferðir gegn andófs-
mönnum og stjórnarand-
í lok marz fór Tito í opinbera
heimsókn til Svíþjóðar, þar
sem hann átti vinsamlegar
viðræður við ríkisstjórn Olofs
Palme. Myndin var tekin á
flugvellinum i Stokkhóimi,
þegar Karl Gústaf konungur
tók á móti forsetanum.
stæðingum séu nokkurs konar
„hreingerning" áður en til
þess kemur.
Mesta hœttan staf-
ar af Moskvu
Andófsmenn þessir eru af
ýmsu tagi, allt frá harðlfnu-
mönnum er styðja Rússa til
Maóista, fjölflokkakerfismanna
og eftirlifandi fasista frá
tfmum sfðari heimsstyrjaldar-
innar.
Síðan í september 1974 hafa
að minnsta kosti sextíu og
fjórir Moskvumenn, þrjátíu og
sex króatískir þjóðernissinnar,
þrjátíu og átta Maóistar af
albönskum uppruna og tuttugu
aðrir verið fangelsaðir fyrir
pólitíska glæpi.
Embættismenn álíta
Moskvumennina hættulegasta,
ekki sízt vegna meintra sam-
banda þeirra víðsvegar um
Austur-Evrópu.
Undirbúningur Titos
Tito forseti hefur vandlega
búið þjóðina undir dauða sinn
og gengið nokkuð tryggilega frá
þvf að fleiri en einn maður fari
með stjórn — einkum til að
vera viss um að hlutleysis-
stefnan gildi áfram og landið
komist ekki undir algjör
yfirráð Sovétríkjanna.
Ný stjórnarskrá gekk í gildi f
febrúar 1974. Samkvæmt
henni verður forsetavaldið í
höndum átta fulltrúa úr hinum
ýmsu landshlutum auk flokks-
formannsins og þrjátíu og
tveggja manna ríkisráðs, eða
ríkisstjórnar.
Samkvæmt lögum
kommúnistaflokksins er stjórn
hans í höndum fjörutíu og sjö
manna. Það fyrirkomulag
hefur þegar verið tekið upp að
nokkru leyti, eins og stjórn
landsins sjálfs, en þó að sjálf-
sögðu á þann hátt að völd Titos
eru hvergi skert enn þá.
XXX
Maðurinn, sem almennt er
talið að hafa muni hvað mest
áhrif í landinu eftir daga Titos
er Edvard Kardelj, 66 ára
gamall, félagi f miðstjórn
flokks og ríkis, og um langt
árabil nánasti samstarfsmaður
Titos forseta.
Aðrir áhrifamenn eru til
dæmis Stane Dolanc, ritari
framkvæmdanefndar flokksins,
Milos Minic utanrfkisráðherra,
Nikola Ljubicic varnarmála-
ráðherra og Dzemal Bijedic
forsætisráðherra.
Varaforsetaembættið gengur
árlega á milli þeirra manna, er
eru handhafar forsetavaldsins.
Núverandi varaforseti er
Vidoje Zarkovic.
En vilja þeir af-
sala sér völdum?
Vmsir hafa látið f ljós
áhyggjur yfir framtfðarskipan
mála I Júgóslavíu, einkum
vegna þess, að með hringgangi
valdamestu embættanna eru I
landinu nokkuð margir
einstaklingar, er hafa setið I
valdamiklum stöðum og kunna
að hafa eitthvað á móti því að
afsala þessu valdi f hendur
öðrum.
Menn láta sér einnig detta f
hug að eftir dauða Titos geti
komið upp ýmis lögfræðilegur
ágreiningur um valdsvið þeirra
stofnana, sem Tito sjálfur
ræður nú einn.
Komi til valdabaráttu þegar
Tito er horfinn af sjónarsviðinu
er lfklegt að hún verði mjög
víðtæk. Jafnframt gæti hún ýtt
undir aukin umsvif ýmissa
minnihlutahópa, bæði
þjóðernislegra og stjórn-
málalegra.
En Tito sjálfur hefur ekki
áhyggjur. Hann segir að nýja
kerfið hafi þegar sannað ágæti
sitt. Nýlega sagði hann f viðtali
við blaðamann í Belgrad: „Ég
get farið hvenær sem er án þess
að nokkuð breytist.“
að borga sekt vegna
kjaftháttar.
Skipulögð blekkingar-
starfsemi
eða þekkingarskortur
Þjóðinni hefur verið
innprentað gagnrýnislaust allt
frá árinu 1973 að mikil þörf
væri á að fá 200 mílna fiskveiði-
lögsögu. Einhvern veginn hef-
ur alltaf gleymst að segja frá
þvf að yfir 90% af öllum þeim
fiski sem við öflum er veiddur
innan 50 mílna. Utan 50 mflna
eru einungis örfá karfamið og
ufsamið og svolítið af fiskimið-
um og svolítið af fiskimiðum
upp við Grænlandsstrendur,
inni á Dormbankanum.
Innan 50 mílna eru öll þorsk-
miðin, ýsumiðin, þar er síldin
veidd, loðnan, krabbadýrin,
megnið af flatfiski, nema helst
grálúðan. I stuttu mali ma segja
að svæði utan 50 mílna skipti
okkur sáralitlu rnáli ef hugað er
um fiskveiðar eingöngu.
Nú er hafsvæðið milli 50 og
200 mflna 16 sinnum stærra en
hafsvæðið innan 50 mílna. Ef
yfir 90% af aflanum eru fengin
Kjallarinn
Reynir Hugason
innan 50 mílna í hve mikinn
kostnað borgar sig þá að leggja
fyrir þessi tæ| u 10% af fiski
sem fengin eru utan 50
mílnanna?
Kostnaðurinn við land-
helgisgæsluna margfaldast við
að færa úr 50 mílum út f 200
mílur. Það er þegar viðurkennt
þó heildarkostnaðaraukinn á
ársgrundvelli sé enn ekki
þekktur.
Með tilliti til þessara
staðreynda verður að álita að
stjórnmálamenn séu annað-
hvort sekir um stórhættulega
blekkingarstarfsemi eða
hreinan þekkingarskort.
I umræðum um gildi út-
færslu okkar í 200 sjómilur
hefur aldrei komið til álita
vinnsla á öðrum auðæfum
sjávarins en fiski. Það hefur
aldrei verið notað sem rök fyrir
okkar útfærslu að ýmis auðæfi
gætu verið undir hafsbotninum
milli 50 og 200 milna, sem vert
væri að berjast fyrir að fá
umráðarétt yfir.
Framsýni stjórnmálamanna
virðist vera afar takmörkuð
þrátt fyrir fjálglegar umræður
í blöðum. Aldrei heyrist minnst
á þann möguleika á opinberum
vettvangi að við kunnum að
eiga fjársjóð undir hafs-
botninum milli 50 og 200 mflna
n-ausiur af Islandi milli Jan
Mayen og íslands.
Fyrir tveimur og hálfu ári
fundu Rússar Jjykk setlög n-
austur af íslandi, sem gátu
bent til þess að undir hafs-
botninum væri olía. Dýp-
ið á þessum stað er um 1100
metrar. Sérfræðingar segja að
eftir 5-10 ár verði unnt að vinna
olíu á svo miklu dýpi með
neðansjávarborpöllum. Ef rétt
er að olía sé þarna undir hafs-
botninum, þá getur þarna verið
um að ræða mun meiri fjársjóð
en nemur verðmæti alls fisks
sem veiddur verður í áratugi á
Islandsmiðum.
Stjórnvöld eru algjörlega
sofandi gagnvart þessum
möguleika og ekkert hefur
verið gert til þess að kanna
hvort þarna sé raunverulega
um olíufjársjóð að ræða, engu
fjármagni hefur verið veitt til
frekari rannsókna á svæðinu og
Landgrunnsnefnd, sem á að
annast þessar rannsóknir,
hefur meira að segja verið lögð
niður.
Útfærsla okkar á fiskveiði-
lögsögunni úr 50 mflum f 200
milur hlýtur að hafa verið
ótfmabær ákvörðun án sérstaks
markmiðs og hlýtur f sögunni
að verða dæmd stjórnmála-
brella er hafi gersamlega mis-
tekist. Uuærslan mælist mjög
illa fyrir erlendis þar sem hún
hefur f fyrsta lagi enga efna-
hagslega þýðingu sem slfk fyrir
okkur og getur aðeins verið
merki um græðgi og eiginhags-
munastefnu.
Við hefðum staðið mikið
betur að vígi með 50 mflna
fiskveiðilögsögu nú, því engin
þjóð efast um nauðsyn þess að
vernda fiskstofna fyrir ofveiði.
Aðaláhersluna í okkar baráttu
verður að leggja á verndun
fiskistofna, hitt skiptir minna
máli hvort fiskveiðilögsagan er
50 mílur eða 200 mflur. Raunar
þykir flestum þjóðum 50 mflna
fiskveiðilögsaga smáskftur og
alveg sjálfsagður hlutur. 200
mílur eru hins vegar annað og
miklu meira sem erfitt ætlar að
verða að ná samkomulagi um á
alþjóðlegum vettvangi.
A meðan á þessu þófi stendur
eru fiskimið okkar skafin og
smáfiskadrápið er gegndar-
laust. Við erum sjálfir að éta
upp bústofninn og útsæðið á
meðan við stöndum f kostnaðar-
sömum hernaði og rífast um
hluti sem engu máli skipta.
Revnir Hugason
verkfræðingur.
✓