Dagblaðið - 13.07.1976, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ — ÞKIÐJUDAGUH 13. JULt 1976.
MMSBIAÐW
frjálst, úháð dagblað
Utju’fúiuii D.aííhhirtirt hf.
Framkva»imiastjóri: SviMiin K. K.^jólfsson. Kitstjóri: Jónas Kristjánsson.
Frúttastjöri: .lón Birjjir Pótursson. Kitstjörnarfulltrúi: llaukur Huluason. Aöstortarfrötta-
stjón: Atli Stoinarsson. íþróttjr: Hallur Simonarson. Hönnun: Jöhannos Kcykdal. Handrit
Asíii imur Pálsson.
BlartamiMin: Anna Bjarnason. As«i»ir Tómasson. Burulind Asu<»iisdóttir. Bra«i Siuurrtsson.
Frna V. In«ólfsd*)ltir. (iissur Sitíiirrtsson. Ilallur Hallsson. Holjíi l'ótursson. Jóhanna Biruis-
dóttir. Katrin Pálsdóttir. Kristin Lýrtsdóttir. Olafur Jónsson. Omar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Árni ’Páll Jöhannsson. Bjarnloifur Bjarnloifsson. Björ«vin Pálsson, Kannar Th. SiyurAsson
(Ijaldkori: Prálnn Porloifsson. Droifinjiiiistjön: Már F M. Halldórsson
Askriftarujald 1000 kr. á mánurti innanlands. 1 lausasölu 50 kr. ointakirt.
Kitstjörn Slrtumúla 12. sími KJ322. aunlýsin^ar. áskriftir «« afjjreirtsla Þvorholti 2. simi 27022.
SotniiiK o« umhrot: Dajgíjlurtirt hf. o« Stoindórsþront hf.. Ármúla 5.
Mynda-oj* plötu«orrt: Hilmir hf.. Sírtumúla 12. Prontun: Árvakur hf.. Skoifunni 19.
Leiga í 25 ór
Með það var farið eins og
mannsmorð. Ef vel væri leitað
mætti finna töluna í skýrslum,
en, jtáðamenn hafa árum saman
þagað um málið. Umræðurnar um
að láta Bandaríkjamenn greiða
til uppbyggingar samgangna og
fleira hafa flett ofan af pukrinu. í ljós kom, að í
tuttugu og fimm ár hafa landsmenn þegið af
Bandaríkjamönnum leigu fyrir afnot vega utan
Keflavíkurflugvallar.
Dagblaðió leitaði til tveggja ráðuneyta, sem
hefðu átt að þekkja málið bezt, en í hvorugu
fengust upplýsingar um þetta afnotagjald.
Dómsmálaráóherra, Ólafur Jóhannesson, sem
vill oft á tíðum tala tæpitungulaust um hlutina,
nefndi þaö í útvarpi. Gjaldið reyndist hafa
verið sett fyrir aldarfjórðungi, í tíð Bjarna
Benediktssonar í embætti utanríkisráðherra.
Það var þá ákveðið hálf önnur milljón króna og
hefur haldizt óbreytt síðan. Hefði það fylgt
hækkun verðlags og fjárlaga, næmi það nú
tugum milljóna. Engu aó síður væri það tiltölu-
lega lítið miðað vió annað í umsvifum ríkisins.
Það er ekki hæó gjaldsins, sem heimt er af
Bandaríkjamönnum, sem vekur athygli. Hins
vegar er afhjúpun þess mikil tíðindi, því að
gjaldið sýnir, að það, sem siðgæðispostularnir
svokölluðu kalla nú siðleysi, hefur viðgengizt í
aldarfjórðung.
Með þessum gömlu samningum við Banda-
ríkjamenn höfðu forráðamenn þjóðarinnar,
þeir skynsömustu, viðurkennt, að það væri í
eðli sínu ekkert skammarlegt, áð íslendingar
innheimtu af Bandaríkjamönnum gjald til aó
standa undir samgöngum. Gjaldið mun hafa
verió hugsað sem framlag Bandaríkjamanna
vegna afnota varnarliðsins af vegum utan
Keflavíkurflugvallar.
Það er stigsmunur en ekki eðlismunur á því
að láta Bandaríkjamenn greiða slíkt gjald og að
fá þá til verulegrar þátttöku í kostnaði við
almennilega uppbyggingu samgöngukerfisins.
Þó er eins og ráðamenn síðari ára hafi á
einhvern hátt skammazt sín fyrir þetta. Þeir
hafa forðazt aó semja um hækkun gjaldsins, og
þeir hafa þagað sem fastast um tilvist þess.
Öllum, sem fylgzt hafa með umræóunum um
þetta mál, má nú vera ljóst, aö flestum þykir
sjálfsagt, aó uppbygging samgangna sé
ákveðinn þáttur varna. Þetta kemur til dæmis
greinilega fram af því, hvernig samskipti Norð-
manna hafa verió við Bandaríkin og NATO.
Norömönnum þykir eðlilegt og sjálfsagt, að
Bandaríkin og NATO greiði milljarða árlega til
vega og flugvalla.
Siógæðispostularnir hafa tapað málinu.
Almenningur viðurkennir ekki skilgreiningu
þeirra á siðgæði. Almenningur telur rétt, að
Bandaríkjamenn fái ekki ókeypis þá aöstöðu,
sem þeir hafa hér og er svo mikilvæg vörnum
Bandaríkjanna. Þetta kom strax fram í skoð-
anakönnun Dagblaðsins í sumar. Umræður um
málið síóan hafa flett ofan af rökleysu þeirra,
sem berjast gegn þessari stefnu, hjúpaðir
skikkju siðgæðispostula.
Fólki finnst þeir sýna óþjóðhollan undir-
lægjuhátt gangvart Bandaríkjamönnum.
.-..... ....
Evrópa skrcelnar
Evróp;i skrælnar. Það þarf
að faraaldir aftur i tímann til
að finna annan eins þurrk og
hefur geisað undanfarna mán-
uði. Mikið vandamál hefur
skapazt vegna hitanna, því að
lóga hefur þurft fjölda hús-
dýra, þar eð þau fá hvorki vatn
né fóður. Þó að dýrafóður sé til
á nokkrum stöðum enn þá, er
það selt á svo uppsprengdu
verði, að fáir geta keypt það.
t Danmörku fer þessi hita-
bylgja brátt að teljast til ham-
fara. Skógar og akrar eru nú
svo skraufþurrir, að ef eldur
kemst þar að eru stór landsvæði
orðin að snarkandi eldhafi á
stuttum tíma.
Enn er ekki vitað um einstök
dæmi um alvarlegan fóður- og
vatnsskort i Danmörku. Upp-
skeran er ekki i hættu eins og
er, hvað sem síðar kann að
verða. Að öllu óbreyttu verður
metár að þessu sinni, en ekki
má mikið útaf bera, og þá sér-
staklega ekki í leirmoldinni í
Jótlandi.
Hjólaði í órfarvegi
í mörgum lönuum Evrópu er
ástandið mun verra en' í Dan-
mörku. Hitinn hefur viða verið
33—34 stig daglega og sviðið
ákra og skóglendi, svo að ekki
sé minnzt á uppþornunina.
Franskur bóndi notaði tæki-
færið þegar ein af hliðarám
stórárinnar Rhone þornaði upp,
og tók fram gamla hjólið sitt.
Þar hjólaði hann síðan fram og
afíur góða stund.
„Það var nú ekkert að hjóla
þarna á móts við það, þegar
maður tekur barnabörnin á
hnéð og segir þeim frá því,
þegar afi gamli hjólaði í ánni,“
sagði bóndinn. „Þau halda
eflaust að ég sé mesti lyga-
laupur."
Fjöldi bænda hefur snúið sér
til landbúnaðarsamtaka sinna
og kannað möguleikana á'því að
fá geymslu fyrir allt það kjöt,
sem hleðst upp vegna neyðar-
slátrana. Frystigeymslur víða
um lönd eru langt komnar með
að fyllast og sumar eru þegar
orðnar troðfullar.
í öllum Efnahagsbandalags-
löndunum eru nú um 250.000
tonn af nautakjöti í frosti.
Embættismaður á vegum
bandalagsins hefur stungið upp
á því, að birgðirnar verði
notaðar til að koma nautakjöts-
framleiðslu EBE landanna i al-
mennilegt horf.
Heilu hjörðunum slótrað
Italskir bændur eru komnir í
mikla kreppu vegna fóður-
skorts. Hey sem kostaði 18.000
islenzkar krónur tonnið er nú
komið í 45.000 krónur. Vegna
pessarar miklu hækkunar
borgar það sig ekki lengur fyrir
bændurna að láta dýrin lifa.
Kjötverðið er talsvert lægra en
fóðurkostnaðurinn, og bændur-
ilM
Þessi götumynd frá Amsterdam gæti verið tekin hvar sem er i Evrópu.
Lögregluþjónar eyða dýrmætu vatninu á ungt tré sem var að þvi
komið að deyja úr vatnsskorti.
m T J

r
Margvísleg umræða hefur
farið fram um sjávarútvegs
mál okkar, ástand fiskstofna
o.fl. á síðustu misserum. Ekki
er örgrannt um að nóg hafi
verið fjölyrt um þessa hluti og
mjög svo tímabært sé að hefjast
handa. Þrátt fyrir þetta skal
hér drepið á nokkur atriði varð-
andi fiskveiðimál okkar,
einkum með tilliti til þorsk-
stofnsins.
íslendingar hafa sem
kunnugt er nýtt auðlindir
sjávarins frá upphafi Islands-
byggðar. Frumstæður tækja-
kostur mun í fyrsta hafa ráðið
þvi, að nýtingin var ekki nálægt
þvi að brjóta í bág viðlíffræði-
leg lögmál fiskstofnanna, og
lifði landinn i sátt og samlyndi
við þorsk sinn' uns botnvarpan
hélt innreið sina á islandsmið.
Trúlega má segja, að hlerabotn-
varpan hafi skapað tæknilegar
forsendur f.vrir fullnýtingu eða
ofnýtingu (rányrkju) botn-
lægra fiskstofna. Sú staöreynd.
að þorskstofninn hefur ekki
verið í hættu vegna ofveiði fyrr
en á allra siðustu árum, má m.a.
rekja til sögulegra atburða eins
og heimsstyrjaldarinnar síðari,
sem olli mjög minnkandi sókn á
íslandsmið í nokkur ár. Þetta
gerðist að loknu því tímabiii á
áratugnum fyrir styrjöldina.
þegar þorskstofninn hafði
skilað hámarksafrakstri í’fyrsta
sinn í sögunni. En þorskaflinn
var um og yfir 500 þús. tonn á
ári 1930 — 1933. (Varanlegur
hámarksafrakstur er talinn
vera 450—500 þús. tonn á ári).
Hér gætti að sjálfsögðu hins
fnjög svo sterka þorskársgangs
frá árinu 1922. Eftir árið 1933
hrapar þorskaflinn niður í 300
þús. tonn árið 1936!
Eftir styrjöldina er afstaða á
ýmsan hátt hagstæð hvað
varðar þorskstofn og þorskafla:
stofninn hafði hlotið heillavæn-
Kjallarinn
Ólaf ur K. Pólsson
lega hvíld. mjög sterkur
árgangur hafði bæst í hann árið
1945 og togarafloti íslendinga
hafði verið nýskapaður. Utkom-
an varð metafli árið 1954. 546
þús. tonn. og meira en 500 þús.
tonna afli árin 1953 og 1955.
Eftir þetta seig ört á ógæfu-
hliðina, stofninn minnkaði.
einkum þó hr.vgningarstofninn.
allt fram til ársins 1967, þegar
hrygningarstofninn var aðeins
237 þús. tonn, en hafði verið
um 1 milljón tonn árin 1955 —
1958. En þorskstofninn hafði
ekki sungið sitt síðasta heldur
kallaði út varalið sitt frá Græn-
landi og náði þannig m.a.
hrygningarstofninum upp í 673
þús. tonn árið 1970. Þegar hér
er komið sígur enn á ógæfuhlið-
ina frægu, en nú sýnu örara en
fyrr og var hrygningarstofninn
kominn niður í 230 þús. tonn
árið 1975.
Hvað afla áhrærir, þá hefur
hann ekki sveiflast í sama mæli
og þorskstofninn, ,enda þótt
þær sveiflur, sem orðið hafa,
haldist í hendur við sveiflur i
stærð hrygningarstofnsins.
Þessu veldur sú sóknar-
aukning, sem orðið hefur á sið-
ustu áratugum og dregið hefur
úr aflasveiflunt samfara stofn-
sveiflunt. Við nánari athugun á
aflasamsetningu kemur þó
tvennt í ljós, sem rétt er að
athuga nánar: 1) Hlutfall smá-
þorsks, einkum 3ja ára þorsks. í
afla er verulega háð stærð
hr.vgningarstofnsins á þann
veg. að minnkandi hrygningar-
stofn hefur aukinn hlut 3ja ára
þorsks í afla (lönduðum afla) í
för með sér, og öfugt. Þannig
jókst hlutur 3ja ára þorsks. sem
er 30—55 cm að lengd. úr 3%
1955 i ‘24% 1967. nokkúð sam-
stíga minnkandi hrvgningar-
stofni. en minnkaði siðan niður
í 7% til ársins 1970. þegar
hr.vgningarstofninn stækkaði.
Samfara minnkandi
hrvgningarstofni frá 1970
hefur hlutur 3ja ára þorsks