Dagblaðið - 12.04.1977, Blaðsíða 11

l)A(SBLAt)It). I>K1Ð.IUI)A(IUK 12. Al’KÍI, 1977.
11
4t
Það er vatnið sem takmarkar
framkvæmdirnar í Súdan. Ekki
einu sinni vatnsmagn Nílar
hrekkur til.
Jongleiskurðinn verða gerðar í
samráði við Egypta. Auk þeirra
mun svo verða kostað miklum
fjárhæðum til aðstoðar verk-
fræði- og verktakafyrirtækja í
Hollandi, Frakklandi og ann-
arra Evrópuríkja.
Skurðurinn á að ná frá Jon-
glei til Malakal og verður tæp-
lega 40 km langur. Náist tilætl-
aður árangur munu fjögur
þúsund milljónir kúbikmetra
af vatni streyma um hann til
Nílar.
Tappa á af mýrarflákanum
um 20 milljónum kúbikmetra
af vatni á dag. Stór hluti af
flákanum verður þannig þurrk-
aður upp og á að notast sem
landbúnaðarland. Til þess
verður sérstakur áveitu-
skurður og áveitukerfi komið
fyrir.
Mótmœli
•Jungleiskurðurinn er tákn-
hlaða útað dyrum í Klúbbnum
og kokkurinn á Hótel Holti
löngu farinn í háttinn og allt
annað bannað. Þannig er haldið
við andlegum hreinleika
þjóðaripnar.
Einhver hnykkur virðist
samt hafa komizt á þann hreina
náttúruleika, þegar vatt sér í
það náungi nokkur með þeirri
alræmdu frekju, sem svo
margir þeirra, er komast í
valdastóla hér, telja sér skylt að
verða gripnir hafi hún ekki
þegar búið með þeim áður, að
banna í einu vetfangi sölu allra
vínfanga í landinu. Var það í
þann mund sem björtustu mála-
miðlarar þjóðarinnar sátu á
rökstólum um nýja kjarasamn-
inga. Sögðu sumir, að hið
skyndilega hernaðarástand hafi
verið sett yfir þjóðina svo að
hún færi ekki öll á eitt allsherj-
arkauphækkunarfyllirí. Aðrir
sögðu þó, að allt hafi stefnt 1 þá
átt, að hinir björtu heilar væru
að verða býsna góðglaðir, og því
hafi þurft að grípa í taumana til
þess að samningar mættu
takast. Ber fyrri kosturinn ekki
merki um virðingu fyrir ís-
lenzkri alþýðu, né heldur sá
síðari, þá er öll þjóðin væri
látin gjalda þess að foringjar
hennar hafi ekki kunnað sér
hóf í drykkju og samningum,
sem sýnir svo aftur á móti í
hnotskurn áfengismenningu
þjóðarinnar. Og sjálfur verkn-
aðurinn var auðvitað i alla staði
dæmigerð valdahrokagerð og í
takt við þá meðhöndlun og
handahófskennd, sem beitt er í
áfengismálum landsins. En
þjóðin situr hnípin undir þessu
í sínu frjálsa samfélagi. Reisn?
1 kjölfar slíkra uppákoma
svífa auðvitað aðrir hugsjóna-
menn að og vilja bæta um betur
með nýjum tillögum: Hinum
sérstaka hluta þegnanna, sem
haldinn er þeim óhreinindum
rænn fyrir þróunina í Súdan.
Rætt er um fasta bústaði fyrir
hirðingjana í suðri, betra líf, að
hefta mal.aríu og aðra sjúk-
dóma, gríðarstór landsvæði sem
brotin verða til ræktunar, betri
samgöngur: arabiskan-afrískan
hlekk.
En gagnrýnin er einnig fyrir
hendi: Umhverfisvandamálin
eru alls ekki fullkönnuð.
Hversu mikil úrkoma yfir
Afríku tapast við þessar fram-
kvæmdir? Og hvaða svæði
verða verst úti?
Munu íbúar þessa svæðis,
eins og til dæmis Dinkarnir,
átta sig á þessari gjörbyltingu í
hirðingjalífi þeirra?
Arið 1974 urðu miklar óeirðir
í borginni Juba sunnan skurðar-
ins. Stúdentar og ungmenni
brenndu stjórnarbyggingar og
bifreiðar. Tveir þeirra létu lífið
og hundruð voru sett í fangelsi.
Kjallarinn
■ r
Olafur Mixa
að hafa gaman af vínfagnaði,
skyldi héðan í frá vera skylt að
ganga með sérstök persónuskil-
ríki, sem í yrði skráð öll öl-
ferilssaga hvers og eins. Skyldi
því framvísað til stúderingar,
stimplunar og kvitteringar
þeirra sérstöku skattheimtu-
manna, sem afhenda vínföng
við feikilegu sektarverði. Ætli
synir norrænna höfðingja geri
sér fyllilega grein fyrir því, hve
váleg tilhneiging liggur hér til
grundvallar? Það er þrátt fyrir
allt ekki að ófyrirsynju, að
þurrkað sé rykið af hugtökun-
um frelsi og reisn, þegar í um-
ræðum um áfengismál skjóta
upp kollinum jafnótrúlegar
áráttur og þessar.
Svíar eins og við
Allt bjórbannið er auðvitað
af svipuðum toga spunnið,
skoðað í samhengi við lubba-
mennsku íslenzks afþreyingar-
lífs, alla skinhelgina í áfengis-
Stephem Lam, þingmaður í hér-
aðsþinginu, var dæmdur í fimm
ára fangelsi fyrir gagnrýni á
framkvæmdunum. Hann var út-
hrópaður sem óróaseggur og sat
inni í eitt og hálft ár áður en
Numeiri forseti náðaði hann.
Orsakir dómsins voru þær að
hann hafði farið fram á það að
fá upplýsingar um umhverfis-
leg vandamál sem af fram-
kvæmdunum kynnu að hljótast
og að gagnrýni hans hefði
komið óeirðunum af stað.
En aðalástæðan fyrir óeirð-
unum er nú talin hafa verið sá
orðrómur að Egyptar ætluðu að
búsetja sig meðfram skurðin-
um og rækta þar allt landið.
Mikið fjórmagn
Það þarf mikið fjármagn til
reglugerðum, handahófskennd-
ina, ríkiseinokunina og okursöl-
una, sem bitnar auðvitað með
hrikalegustum hætti á fjöl-
skyldum þeirra, sem eiga við
áfengisvandamál að stríða og
hætta því síðast drykkjunni,
hversu há, sem skattheimtan
er. Eða ætli margir hafi gefið
því gaum, hve mörg af helztu
glæpamálum undanfarandi
mánuða hafa átt rætur að rekja
til heimskulegrar umfjöllunar
áfengismála og reglugerða?
Bjórfrumvarpið ætti ekki að
fjalla um bjór eða ekki bjór að
öllu öðru óbreyttu. Svíar, sem
eru öfgamenn og þunglama-
legir í sálinni einsog við, fóru
allt í einu að selja bjór á hverju
götuhorni. Afengisneyzlan
jókst. Og þá dugar þeim ekkert
annað en algjört bann á ný.
Hugmyndaflugið er nú ekki
meira en Guð gaf, einsog einn
ágætur bindindismaður mundi
líklega segja. En hverju er um
að kenna, að áfengisneyzlan
hefur líka aukizt t.d. hjá Eng-
lendingum og Þjóðverjum? Þar
hefur þó bjór verið á boðstólum
eins lengi og elztu menn muna.
Hversvegna drekka nú fleiri
börn en fyrr í Frakklandi og
Belgíu? Vín og bjór eru ekkert
nýmæli þar og sízt ódýrara en
áður. Þegar verið er að taka
þessi dæmi og finna þeim ein-
faldaðar skýringar í vonzku
bjórsins, get ég ekki annað en
hugsað til annarra andmælepda
gegn breytingum löngu fyrr,
sem sáu pottþétta sönnun á
hættunni, er fælist í kristnitök-
unni árið 1000, þá er jörðin
skalf: þar væri komin reiði
goðanna yfir þessari ósvinnu.
Og sagði ekki karlnn þá, einsog
fratgt er orðið: „hverju
reiddust goðin..." o.s.frv.
Hverju reiðast goðin, þegar
áfengisneyzlan eykst nú í bjór-
landinu Þýzkalandi, þar sem
engin bruggstöð þykir merkileg
nema hún sé nokkurra alda
þess að auka og betrumbæta
lífsskilyrðin fyrir þá íbúa
Súdans sem búa á afkomuverri
s.væðum í landinu.
Þar eru nú reistir skólar,
sjúkrahús, vegir og járnbrautir
og ríkisstjórnin hefur leitað
eftir aðstoð Sameinuðu þjóð-
anna til þess að hefta út-
breiðslu eyðimerkurinnar.
Þó er Súdan ennþá fátækt
land, með mikinn skuldabagga
við útlönd á herðum. Það þarf
því mikið fjármagn til fram-
kvæmda, ekki aðeins á Nílar-
svæðinu, heldur einnig á ábata-
minni svæðum, þar sem
hjálparinnar er raunverulega
þörf.
Bensínskortur
Það þykir nokkuð ljóst að
fjármagn það sem veitt er til
framkvæmda frá Saudi Arabíu,
er aðeins lánað til ábatasamra
framkvæmda og mönnum er
gömul? Hefur engum bannend-
um flogið í hug, að eitthvað
annað kunni að liggja til grund-
vallar drykkjuskap en sjálfur
bjórinn, eitthvað dýpra í mann-
félaginu, óyndi, firring, streita,
efnishyggja, lífsgæðakapp, tóm.
Hjónaskilnaðir hafa líka aukizt.
Og sjálfsmorð. Er það kannski
allt vegna bjórdrykkju? Ég
treysti mér til að staðhæfa með
jafnskrautlegum rökum og
bannendur styðja sínar stað-
hæfingar með, að spennu-
sviðum vestrænna þjóðfélaga
sé í dag þannig háttað, að sú
þjóð færi í stríð, ef hún gæti,
sem ekki hefði áfengi eða aðra
vímugjafa. Morð eða/og sjálfs-
morð. Og hananú. Væri því nær
að „banna“ firringu og stress,
hégómleika og neyzlugræðgi.
Og umfram allt ekki að nota
þessar tölur um áfengisneyzlu
íslendinga. Þær ná ekki yfir
allt smyglið, farmannasprúttið,
heimabruggið, sem vega miklu
meira hér en í tölum annarra
þjóða. Með tilkomu bjórs
mundi líklega þessi hluti Is-
lenzkrar áfengisneyzlu minnka
en hin opinbera heildartala
hækka um það, sem þvi svaraði.
Þá væri ekki fallegt að ætla að
plata okkur með tölum um
aukningu áfengisneyzlu á hvert
mannsbarn.
Trygging handa
bannendum
Það er þörf á að leggja aftur
áherzlu á það, að bannendur
eigi í þessum umræðum rétt á
skýlausri tryggingu fyrir því,
að frelsi þeirra verði ekki skert
að neinu marki. Þeir verða ekki
neyddir til þess að taka upp
lífssiði ölteitisfólks, þótt þeir
vilji gjarnan neyða aðra til að
taka upp sína siði. Þeir mega
halda sjoppunum sinum og
bjóða næturvinnufólki pylsu
með öllu gegnum gat á
Umferðarmiðsiöðinni. Þeir a'ttu
ekki ljóst hvort aðstoðin frá
Saudi Arabíu kemur Súdan að
öllu leyti í góðar þarfir.
Það er tekið til þess að í raun
og veru býr Súdan t.d. við mik-
inn bensínskort. Skortur er á
því víða um land og menn verða
að kaupa dýru olíuna, þessa frá
íran, með hörðum skilmálum.
En hvers yegna aðstoðar
Saudi Arabía Súdanbúa ekki I
þessum vandræðum?
Mikill biturleiki ríkir úti á
landi vegna þess að til er
bensín í höfuðborginni Kar-
toum, en ekki dropi víðast hvar
annars staðar.
Margir telja að ríkisstjórn-
inni sé haldið í úlfakreppu til
þess að ganga að skilmálum
Araba, bæði innan lands og
utan, I stað þess að hlusta á þá
sem vilja leysa vandann með
því að reyna að fá aðstoð frá
Afríkuríkjum.
.
jafnvel að halda ýmsu frelsi til
að banna, jafnvel eitthvað nýtt,
s.s. að borða innmat á miðviku-
dögum, en hann er, eins og al-
þjóð veit, ákaflega óhollur fyrir
hjartað. Þá hefðu útlendingar
líka eitthvað nýtt til að henda
gaman að.
En mættum við jafnvel fá
eitthvað líka? T.d litla staði til
notalegra vinamóta yfir glasi af
víni eftir leikhúsferð, eða smá-
matsölustaði, einfalda, með öl-
kollu eftir erfiða kvöldvakt,
sem sagt svona staði, sem
maður les um að glæði mannlíf
í útlöndum, og hafi þó ekki
slokknað þar á kúltúrsins
kristalskrónum svo menn hafi
tekið eftir. Við gætum svo öll
staðið saman um að banna ölv-
un á almannafæri, óspektir og
skepnuskap, sem nú er alltað-
því löghelgaður víða. Og bind-
indismenn fengju að fræða
þjóðina frá morgni til kvölds og
skapa það almenningsálit, að
vínneyzla sé ekki endilega í því
fólgin að berjast um í manna-
stöflum á helgum í þar til
gerðum pakkhúsum.
1 blaðagrein um daginn var
bjór líkt við umferðarreglur.
Nú eru íslendingar enn afar
frumstæðir í umferðarmálum,
en hafa þó farið ögn skánandi
vegna bættra umferðarskilyrða
og mikillar fræðslu. Góð
fræðsla í áfengismálum, betri
skilyrði til að umgangast áfengi
á sæmandi hátt og vissar sjálf-
sagðar reglur þaraðlútandi til
að viðhalda eðlilegum um-
gengnisvenjum eru „umferðar-
reglur" áfengismenningar. Ef
bannendur vildu vera sam-
kvæmir sjálfum sér, yrðu þeir
að vilja banna alla bíla einsog
þeir vilja banna bjór.
Ég legg til, að við bönnum
hvorugt en bætum umferðar-
reglurnar.
Ölafur IWixa
læknir.
—