Dagblaðið - 16.12.1977, Blaðsíða 12

12
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1977.
„Stór lukka brosir
við litlum manni’'
Bók
menntir
Haminyjan er ekki alltaf ótukt eftir
Guömund Gislason Hagalin. Almenna bóka-
felagið, 1977, 238 bls.
Sagan hefst þar sem Markús
Sveinbjarnarson, „Litli maður-
inn" eúa Móa-Móri, sjötuKiir
karlinn, er aö leggja upp í sjó-
ferð á gamalli seglskútu með
hina sérkennilegu áhöfn sina,
telpu 12 ára, fjóra drengi 13-14
ára og til aðstoðar Sigga Jósúa,
dugandi sjómann á þrítugs-
aldri.
í stuttum inngangskafla
kynnir höfundur okkur sögu-
hetjuna, nteð því að viðstaddir
þar á bryggjunni láta í ljósi álit
á uppátæki karlsins og má
þegar i upphafi ljóst vera að
hér er onginn aumingi á ferð,
þótt ljótur sé með afbrigðum og
lítill. — Það vekur strax nokkra
eftirvæntingu lesandans
hvernig karli reiðir af með
krakkana.
En höfundi liggur ekki á að
skýra frá þvi heldur hregður
hann sér aftur í tímann, kynnir
upprúna aðalpersónunnar og
lýsir höfuðeinkennum hennar:
„Markús var óskilgetinn sonur
vinnukonu á stórbýlinu....Hann
var snemnta hagur og \ iljugur
til verka. og svo fljótnæmur og
minnugur ....Um hann var sagt,
þegar hann fermdist, að hann
væri ekki bara minnstur,
heldur líka ófríðastur allra
þeirra barna, sem fermzt hefðu
i manna minnum í Urðar-
kirkju."
Aðalviðfangsefni sögunnar
er barátta Markúsar við unt-
hverfið, þessa afstyrmislega
ljóta, dvergvaxna manns, sem
samkvæmt hefðbundnu Iögmáli
samfélagsins ætti að vera utan
gátta. En Markús býr yfir leyni
vopni sem dugar honum vel
þvf að hann „hefur engan heila
kálfs..í sinni svarðarkrús*
(98).
VITAMIN UR ÆGI
Um fermingaraldur hefur
hann til að bera þann sálar-
þroska að geta hent gaman að
líkamsgöllum sinum og af-
vopnað með því væntanlega
óvini sína áður en þeir geta lagt
til atlögu. Hann hefur líka lært
hógværð og lítillæti, þolinmæði
og þrautseigju, haldbestu eigin-
leika lítilmagnans; hann gætir
þess að ögra ekki hinum stóru
og sterku, þó i kyrrþev sé hann
að undirbúa sig að mæta þoim
sem jafningi, ef ekki yfirburða-
htaður á flestum sviðuir.
nema i likamlegri glæsi-
mennsku, sem þegar allt kemur
til alls hefur ekki úrslita-
þýðingu. Höfundur lýsir því
hvernig þessi sérstæði ungling-
ur verður að nýtum manni.
Strax að kvöldi fermingar-
dagsins kemst drengurinn til
sjós og þótti mikið lán. Hann
reynist líka hagur smiður,
|tegar hann er í landi og nýtur
til allra verka.
f þessum hluta verksins, sem
er tæpur þriðjungur þess, og
nær yfir ævi Markúsar fram að
sjötugu, er farið fljótt yfir sögu,
þó með lengri og styttri dvölum
við einstaka atburði og tekst
höfundi að draga upp bráð-
skemmtilega og skýra mynd af
Móa-Móra og hans fólki, vest-
firsku alþýðufólki, sem mann
fram af manni hefur hokrað
undir bröttum fjöllum með
nokkrar kindur og eina kú en
sótt lífsbjörgina og vitamínið t
greipar Ægis. Afbragðsgóð er
lýsingin af hinu eftirminnilega
bónorði Markúsar við Guðnýju
sína. Þar er höfundur í essinu
sínu og lýsir af leiftrandi
kimni hvernig tildragelsi og
trúlofunarstand var meðal
alþýðunnar áður en rómantíkin
barst til landsins. 1 lok þessa
hluta sögunnar missir
Markús Guðnýju, konu sína,
og er þá í fyrsta sinn á langri
ævi yfirbugaður maður,
kominn fast að sjötugu.
MÓRI OG HREKKJUSVININ
En saga Móa-Móra er ekki öll,
þvert á móti. Ævisaga hans var
aðeins inngangur að aðalsög-
unni, þar sem segir frá
afrekum Hrunakallsins, þ.e.
Markúsar Sveinbjörnssonar,
litla ljóta karlsins með mörgu
viðurnefnin sem hann gefur
'sér sjálfur. Hér segir frá hinu
einstæða hlutverki öldungsins
að gera dugandi menn úr illa
öguðum unglingum þorpsins
Fagureyrar.
Grunntónninn er: Látið
stálpaða krakka hafa næg verk-
efni og nýt og komið fram við
þau eins og manneskjur, eða
eins og Hruna-kallinn orðaði
það: ....ef þið sýnið það við
hrognkelsaveiðarnar og í öllu
ykkar framferðiý að þessari
litlu og lítilsvirtu þjóð henti
það ekki, að láta tólf til fjórtán
ára ungviði ganga eins og land-
eyður og freistast til að gerast
þeim mun meiri skemmdar-
vargar og jafnvel skitmenni
sem meiri dáð er í þeim.“
(174).
Frásögnin af þvf, hvernig
Markús er vel til þess fallinn að
betrumbæta unglingana, er vel
undirbyggð fyrr í bókinni, þar
sem lýst er hvernig hann
sigrast á eigin örðugleikum.
Hann verður vinur óknytta-
unglinga, því hann skilur hvar
skórinn kreppir. Það er t.d. góð
lýsing á kynnum hans og
Flyðru-Jens eða Holu-Kráks,
„hrekkjusvtns, áflogahunds og
þjófs“ og hvernig hann vinnur
þennan þrjóska ungling á sitt
band, segist munu kalla hann
Krák og ráðleggur honum að
nota það nafn um sjálfan sig,
svo að engum finnist lengur
gaman að uppnefna hann.
Sálfræðileg skýring á
umskiptum Kráka er kannski
fulleinföld á köflum, en þarna
Rannveig G.
Ágústsdóttir
hefur sérstæður persónuleiki
hins litla og ljóta Móa-Móra
ákveðnu hlutverki að gegna, að
vekja undrun og forvitni
unglingsins og síðar traust og
vináttu.
Ekki er að sökum að spyrja
— sigling öldungsins með
unglingana út á ólgandi lifsins
haf, þ.e. sjóferðin á skútunni
sem verið er að undirbúa í upp-
hafi sögu, tekst giftusamlega,
en sú sjóferð var um leið hin
síðasta fyrir vin okkar Móa-
Móra.
Sagan er skemmtilega
skrifuð og spennandi — iðar af
kímni — vestfirska
„Kristrúnar í Hamravík“ oft
kostuleg — svo að unglingar nú
á tímum eiga kannski erfitt
með að samsama sig
jafnöldrum sínum í sögunni.
En ég tel að sagan sé fremur
ætluð eldri kynslóðinni. Þetta
er dídaktískt verk í hæsta máta,
og gefur hinum eldri ærið
umhugsunarefni og tilefni til
að „þenkja, útgrunda og
fúndera".
Rannveig G. Agústsdóttir
MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT
UjlÞWfCWt
OPIÐ TIL KL. 22ALLA DAGA
Bökunarvörur
á tilboðsverði
Hdtidamatur
á hvers manns borð
Ódýru
reyktu rúllupylsurnar
Hangiframpartar
ágamla verðinu
meðan birgðirendast
Það verða gleðilegjól íKjörvali
VERIÐ VELKOMIN
Þverholti - 270 Mosfellssveit - Sími 66620
íslenzkar bækur. Leikföng frá Airfix, Bamhola, Lego, Matchbox,
Playmobile og m.fl.
Jólakort og jólaskraut í úrvali, fallegt jólakort af Lágafellskirkju.
Ritföng. Erlend blöð. Vasabrotsbækur. Filmur, filmuframköllun. Hop-
timistarnir vinsælu. Gjafavara. Opið til kl. 8 alla virka daga nema
föstudaga til kl. 10. Opið laugardaga. Verið velkomin og reynið
viðskiptin.
RADÍÓVAL SF.
MOSFELLSSVEIT - SÍMI66640
r
Utvarps- ogsjónvarpsverkstœði — verzlun
Tiljólagjafa:
Mikið úrval if hljómplötum og
kassettum, kassettutöskum.
Plötustatif, hillusett, skúffuskáp-
ar, ferðatæki, segulbönd, tölvuúr,
vasatölvur og nt.fl.
Útvarpstæki, kassettutæki, bíl-
tæki, biltæki m/kassettum, kass-
ettutæki i bíla, hljómflutnings-
tæki, hátalarar í bíla. sjónvarpsi
loftnet.
Opið 9-8 virka daga, einnig á laugardögum
ÞVERHOLT
MOSFELLSSVEIT
BENSÍNOG OLÍUR
FRÁSHELLOGBP
—Filmur og tóbak—
r
—Is ogístertur — Gos ogsœlgæti—
A th. Mikið úrval afkonfektkössum
MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT - MOSFELLSSVEIT
J