Dagblaðið - 21.08.1978, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 21. ÁGÚST 1978.
frfálst, úhád dagblað
Útgefandv Oagblaðið hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. Eyjólfsson. Rrtstjóri: Jónas Krístjónsson.
Fróttastjórí: Jón Btrgir Pótursson. RKstjómarfuRtrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjómar.
J6hannoa RsykdaL íþróttir Halur Símonaraon. AðstoSarfréttastjórar Atti Stetnarsson Ofl Ómar
Valdimarsson. Handrít: Ásgrímur Pólsson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Asgeir Tómasson, Bragi Sigurösson, Dóra Stefónsdóttir, Gissur Sigurðs-
son, Guðmundur Magnússon, HaMur HaMsson, Helgi Pótursson, Jónqs Haraldsson, Ólafur Geirsson,
Ólafur Jónsson( Ragnar Lór., Ragnheiður Kristjónsdóttir. Hönnun: Guðjón H. Pólsson.
Ljósmyndin Ari Kristinsson Ami Póll Jóhannsson, BjamleHur Bjamleifsson, Höröur VMhjólmsson,-
Ragnar Th. Sigurðsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þróinn Þorieifsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: Mór E.M. HaUdórsson.
Ritstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsla, óskriftadeHd, auglýsingar og skrifstofur Þverhotti 11.
Aðalsimi blaðsins er 27022 (10 Hnur). Áskrift 2000 kr. ó mónuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaðið hf. Siðumúla 12. Myrxia- og plötugerö: Hilmir hf. Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf. Skeifunni 10.
Valdið, það er ekki ég
Lesendabréf á annarri síðu Dag-
blaðsins á fimmtudaginn er nærtækt
dæmi um tillitsleysi hins opinbera í garð
almennra borgara. Þar var lýst vand-
ræðum manns, sem hafði ódrukkinn lent
undir grun um ölvun við akstur.
Ef hann hefði fengið að blása í blöðruna á staðnum,
þar sem hann var tekinn, hefði allt farið vel. Hann og
farþegar hans hefðu fengið að fara sína leið að lokinni
smávægilegri töf.
Hinar ómannúðlegu reglur lögreglunnar segja, að
ökumenn verði að færa til stöðvar til að blása í blöðru.
Slíkt kostar mikinn tíma, óþægindi og fjármuni, bæði
fyrir ökumanninn og farþega hans.
Umstang af þessu tagi ætti að þurfa að byggjast á
meiri líkum en hugdettum 'ögreglumanna, sem halda, að
einungis fuilir menn komi út úr matstofum, er hafa
vínveitingaleyfi.
Þegar umræddur borgari hafði sætt margsvislegum
yfirgangi á lögreglustöðinni, ætlaði hann að afla sér
blóðprufu á slysadeild Borgarsjúkrahússins, en gat það
ekki. Réttu glösin voru ekki á staðnum og lögreglan
neitaði að láta slík glös af hendi.
Þegar yfirmaður í lögreglunni neitar að láta af hendi
hlut, sem hugsanlega gæti orðið mikilvægt sönnunar-
gang í þágu almenns borgara, sem hefur orðið fyrir
aðkasti lögreglunnar, jafngildir það yfirlýsingu yfir-
mannsins um, að hann sjálfur sé ekki fær um að gæta
laga og réttar.
Opinber þjónusta virðist vera of mikið setin af fólki
með grilluna „Valdið,það er ég”. Lögreglan er alls ekki
eina dæmið um slíkt.
Við getum tekið dæmi af öðrum borgara, sem færir
sér til frádráttar á skattskýrslu hluta af kostnaði við
rekstur eigin bíls vegna starfa í þágu fyrirtækisins, sem
greiðir honum laun. Þetta gerir hann í nákvæmu sam-
ræmi við skráðar reglur á þar til gerðum eyðublöðum og
prentaðar leiðbeiningar ríkisskattstjóra.
Ekkert er við það að athuga, að þessi maður sé þrjú ár
í röð beðinn um að senda nótur til sönnunar á
upphæðum í skattskýrslu. Skattstofur eiga einmitt að
fara ofan í saumana á úrtaki úr skattskýrslum.
Hitt er alvarlegra, þegar umrædd skattstofa tekur ár
eftir ár ekkert mark á gögnum þeim, sem hún biður um.
Borgarinn verður að leggja fram eigia vinnu og kostnað
við endurskoðanda til að fylgja kærumálum sínum eftir.
Auðvitað endar þessi dans með því, að hið opinbera
verður að viðurkenna, að eigin reglur skuli gilda, en ekki
einhverjar hugdettur, sem aðgerðalitlir menn á skatt-
stofum fá til að drepa tímann.
Óteljandi eru dæmin af þessu tagi úr öllum greinum
opinberrar þjónustu. Almennir borgarar eiga ekki lengur
að þola ástandið, heldur snúast til varnar. Og það gera
þeir með samtökum.
Spurningin er sú, hvort starfandi samtök eins og
Neytendasamtökin eða Réttarvernd eigi að færa út
kvíarnar eða hvort stofna þurfi sérstök samtök til að
létta af hinum almenna borgara ýmsu amstri, sem fylgir
því að standa uppi í hárinu á mönnunum með grilluna:
„Valdið, það er ég”.
TÍU ÁR SÍÐAN S0VÉTRÍKIN
VELTU DUBCEK-STJÓRNINNI
í dag eru tiu ár frá því að herlið
Varsjárbandalagsrikjanna réðust
inn fyrir landamæri Tékkó-
slóvakiu með Sovétmenn i broddi
fylkingar. Var þar með lokið þeim
tilraunum sem Tékkar höfðu gert
til að beina stjórnarfari sínu í
frjáislyndisátt. Hámarki þeirra
tilrauna var náð á skömmu valda-
skeiði Alexanders Dubceks sem
var leiðtogi flokksins i átta mánuði
fyrir innrásina. Sovétríkin og flest
fylgiríki þeirra töldu sig ekki geta
þolað slíka frjáisræðisþróun í
kommúnistaríki. Því gripu þau til
hernaðaríhlutunar eftir að
tilraunir til að tala um fyrir
tékkneskum ráðamönnum höfðu
mistekizt.
Pragágúst’68:
Bandaríkin lofuðu að
skerast ekki í
leikinn árið 1968
— segir tékkneski andófsmaðurinn Zdenek Mlynar
Skömmu áður en herir Varsjár-
bandalagsríkja fóru inn í Tékkó-
slóvakiu gekk Anatoli Dobrynin,
sendiherra Sovétrikjanna i
Washington, á fund Lyndons B.
Johnson, forseta Bandarikjanna, og
tilkynnti honum formlega hvað í
aðsigi væri.
Johnson lýsti þvi síðar yfir við fjöl-
miðla að innrásin væri þungt áfall
fyrir samvizku heimsins. Ráðizt væri
á varnarlaust land til að bæla niður
endurreisn almennra mannréttinda.
Afsakanir Sovétríkjanna væru augljós
uppspuni. Engin erlend öfl hefðu
ógnað öryggi Tékkóslóvakíu. Hann
skoraði á Rússa að kveðja hersveitir
sinar burt úr landinu. „Það er aldrei of
seint að beita skynseminni,” sagði
hann.
í sama streng tóku aðrir þjóðar-
leiðtogar á Vesturlöndum og fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna.
Mörgum þótti þó að fregnin um
fund þeirra Dobrynins og Johnsons
i Hvita húsinu væri staðfesting á
skiptingu heimsins i áhrifasvæði stór
veldanna. Með aðgerðaleysi hefðu
Bandaríkin viðurkennt að Tékkó-
slóvakía væri á áhrifasvæði Varsjár-
bandalagsins og þar gætu Rússar farið
sínu fram.
Tékkneski andófsmaðurinn Zdenek
Mlynar hefur nýverið gefið þessum
skoðunum byr undir vængi. Hann var
einn af forystumönnum tékkneskra
kommúnista á tímabili sósíaliska
lýðræðisins 1968 og var ásamt Dubcek
fluttur nauðugur til Moskvu eftir
innrásina.
„Rússar gortuðu af því við okkur í
Moskvu að Bandaríkin hefðu lofað að
skerast ekki i leikinn,” sagði Mlynar
fyrir skömmu í blaðaviðtali. „í
Moskvu fengum við að vita að ráða-
menn í Washington hefðu lofað að
stöðva ekki innrás sovézkra hermanna
í Tékkóslóvakiu. Rússar sögðu við
okkur að við skyldum ekki vænta
hjálpar frá Vesturlöndum.”
Mlynar býr nú í Vin en þangað flúði
hann frá Tékkósióvakíu í fyrra. Hann
hefur verið sviptur tékkneskum rikis-
borgararétti.
Mlynar sagði i fyrrnefndu samtali
að Dubeck og samstarfsmenn hans
hefðu i fyrstu neitað að undirrita
uppgjafaryfirlýsingar í Moskvu, en
það var sjálfur flokksleiðtoginn,
Bresjnev, sem lagði þær fyrir þá. -
„Það voru heitar umræður og að
lokum sagði Bresjnev að Johnson
Bandaríkjaforseti hefði fullvissað sig
persónulega um að Bandaríkin
mundu ekki standa í vegi fyrir
innrásinni.”
Kosygin, forsætisráðherra Sovétríkj-
anna, og Johnson, forseti Bandarikj-
anna, á velmektardögum sinum.
Pragágúst’68:
Reynt að bæta upp ófrelsið
með auknum neyzluvörum
— segir Stefán Hjálmarsson sem stundaði nám
í landinu 1972 og 1973
„Rússar höfðu verið vel liðnir i
Tékkóslóvakíu. En það breyttist á
einni nóttu. Eftir 21. ágúst 1968 hafa
Tékkar haft á þeim illan bifur og við
það varð ég áþreifanlega var,” segir
Stefán Hjálmarsson háskólanemi í
samtali við DB. Stefán dvaldi við nám
í 17. nóvember-háskólanum í Prag
veturinn 1972—73 og lagði þar stund
á tékknesku.
Við spurðum Stefán hvernig
andrúmsloftið hefði verið í landinu
þennan vetur.
„Það er ekki hægt að segja að það
hafi verið þrúgandi og almennir
borgarar virtust ekki óttaslegnir. Þess
ber líka að geta að sovézku hermenn-
irnir voru þá ekki lengur í borgunum
heldur uppi í sveit þar sem fáir urðu
þeirra varir.
En auðvitað breyttist margt i kjölfar
innrásarinnar. Kennsla i heimspeki og
hugvísindum í háskólum lagðist t.d.
alveg niður þvi prófessorarnir höfðu
verið liðsmenn umbótaaflanna og
voru reknir úr störfum sínum,” segir
Stefán.
„Það var annars mjög erfitt að fá
Tékka til að ræða þessi mál. Þeir
forðuðust það, nema um fámenna
hópa væri að ræða.”
Var reynt að bæta mönnum á
einhvern hátt upp það áfall sem
innrásin hlýturaðhafa verið?
„Já, það var gert. Lifskjör bötnuðu
upp úr 1968 því stjórnvöld unnu
markvisst að þvi að auka og bæta
úrvalið af neyzluvarningi,” svarar
Stefán.
Hefur þú fylgzt með andófinu eftir
að þú fórst úr landi?
„Ég hef gert talsvert að þvi. Sérstak-
lega hef ég lagt mig eftir að hlýða á
raddir hinna róttækustu i hópiandófs-
manna.
Hópurinn i kringum Charta 77 er
mjög athyglisverður. Hann saman-
stendur af ólikum aðilum, allt frá
róttækum trotskistum til jafnaðar-
manna á vestræna vísu.
Flestir þessara andófsmanna vilja
aö komið verði á lýðræðislegum sósíaÞ
isma í Tékkóslóvakiu. Þeir vilja ekki
endurreisa kapitalismann.
Annars er meginkrafa Charta 77-
hópsins að stjómvöld i Tékkóslóvakíu
virði ákvæði Helsinkisamkomu-
lagsins.”
Hefur þú trú á að breytingar til
lýðræðis eigi eftir að verða í landinu
á næstunni?
„Ég þori ekki að segja neitt um það
hvenærslikar breytingar verða. Enég
held að undanfari þeirra sé pólitísk
bylting i Sovétrikjunum ogendurreisn
sósialisks lýðræðis þar i landi. Og áður
en til slíkra tiðinda dregur i austurvegi
hljóta að hafa orðið miklar þjóðfélags-
hræringar á Vesturlöndum.” segir
Stefán Hjálmarsson að lokum.
Stefán Hjálmarsson.