Dagblaðið - 30.03.1979, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1979.
MMBIAÐIÐ
Srfálst, úháð dagblað
Utgsfandi: DagblaöM hf.
Framkvaamdastjóri: Svainn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
FréttastjórE Jón Birglr Pétursson. Rltstjómarfultrúl: Haukur Halgason. Skrtfstofustjóri rftstjómar
Jóhannas RsykdaL íþróttir HaNur Slmonarson. Aöstoöarfréttastjórar AtU Stslnarsson og Ómar Valdi-
marsson. Msnnlngarmáfc Aöalstalnn Ingólfsson. Handrtt Asgrtmur Péisson.
Blaöamsnn: Anna Bjamáson, Ásgsir Tómasson, Bragl Slgurösson, Dóra Stafénsdóttir, Gtesur Sigurös-
son, Gunnlaugur A. Jónssotr, HaMur Halsson, Hslgl Pétursson, Jórtas Haraldsson, Ólafur Gslrsson,
Ólsfur Jónsson. Hönnun: GuÖjón H. Páisson.
Ljósmyndir Áml Pád Jóhannsson, Bjamlsifur Bjamlsifsson, Höröur Vlhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son,Svsinn Þormóösson. ____
Skrifstofustjóri: óiafur EyJóHsson. Gjaldksri: Þráinn ÞorisHsson. Sökistjóri: Ingvar Svsinsson. Drsífing-
arstjóri: Már E.M. Haádórsson.
Rltstjóm Slðumúla 12. Afgrsiðsia, áskriftadsild, auglýsingar og skrffstofur ÞvsrhoM 11.
Aðalsimi blaöslns sr 27022 (10 Inuri. Áskrift 3000 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 150 kr. slntaklö.
Sstning og umbrot Dfgblaöiö hf. Siöumóla 12. Mynda- og plötugsrö: Hilmir hf. Sföumúla 12. Prsntun:
Arvakur hf. SksHunni 10. r
Skammgóður vermir
Samkomulag stjórnarflokkanna um
efnahagsfrumvarpið, sem aðeins
vantaði punktinn aftan við i gær, er
rökrétt niðurstaða. Háðulegt hefði
verið, ef ríkisstjórnin hefði sprungið á
uppgerð. * Þótt hart væri deilt, var
enginn alvöru ágreiningur milli flokkanna. Aðeins
þurfti hver um sig að fá andlitslyftingu.
Nú telja menn, að ríkisstjórnin muni lafa eitthvað
enn. Alþýðuflokksmenn segja um samningsgrundvöll-
inn, sem fyrir liggur, að þeir hafi knúið Alþýðubanda-
lagsmenn til að falla frá meginkröfum sínum og sætta
sig við breytingar, sem aðeins auki verðbólguna um ein
tvö prósent. Alþýðubandalagið hafi fallizt á, að mögu-
leikum sé haldið opnum til að gera verðlagslöggjöfina
eitthvað frjálsari. Alþýðubandalagsmenn hafi einnig
fallizt á aukna bindiskyldu í Seðlabankanum.
Alþýðubandalagsmenn þykjast líka hafa náð þeim
árangri, sem þeir hafi stefnt að. Breytingar verði
gerðar á verðbótakafla efnahagsfrumvarpsins og
kaupránið af láglaunafólki verði eitthvað minna en
fólst í fyrri útgáfum frumvarpsins.
Þannig virðist því markmiði hafa verið náð, að báðir
hinir stríðandi aðilar hafi fengið snuð upp í sig og
þykist geta vel við unað.
í samkomulagsgrundvellinum var gert ráð fyrir, að
kjaraskerðingin yrði tveimur prósentum minni hjá
fólki rheð undir 200 þúsund króna dagvinnukaupi á
mánuði en hjá hinum betur launuðu. Þessu markmiði
átti að ná, með því að viðskiptakjaravísitalan tæki ekki
gildi fyrir hina lægstlaunuðu fyrr en 1. desember. í
desember á þessi visitala að gilda fyrir alla.
Þótt samkomulagsgrundvöllurinn sé rökréttur fyrir
stjórnarflokkana og uppfylli ýmis nauðsynleg skilyrði í
stöðunni, má ekki fara fram hjá neinum, að efnahags-
frumvarp forsætisráðherra hefur að miklu leyti eyði-
lagzt í meðförum frá upphaflegri útgáfu þess. Frum-
varpið var í fyrstu útgáfu harla gott frumvarp miðað
við aðstæður. í annarri lotu var því breytt til málamiðl-
unar við Alþýðubandalagið, og komu þá í það mörg
göt. Frumvarpið varð eftir það harla þokukennt í
meginatriðum, og mestu veldur um árangur af því,
hvernig hinar ýmsu heimildir verða notaðar. Frum-
varpið sjálft markar engin tímamót.
í frumvarpinu felast ótal uppsprettur nýrra deilna
milli stjórnarflokkanna, sem við munum heyra meira
um á næstu mánuðum. Hvað verður til dæmis úr
heimildarákvæði um raunvexti? Verður staðið við
ýmsar aðgerðir gegn verðbólgu, sem frumvarpið segir,
að „stefnt skuli að” og þar fram eftir götunum? Senni-
legra er, að efndirnar verði í mörgum greinum sízt betri
en efndir voru á verðbólguaðgerðum, sem voru
boðaðar í greinargerð með efnahagsfrumvarpi síðast-
liðinn nóvember.
Frumvarpið hafði því verið skemmt, áður en stjórn-
arflokkarnir hófu síðustu lotu átaka sinna um það.
Það skemmist ekkert meira en orðið var við þær breyt-
ingar, sem samkomulagsgrundvöllurinn nú felur í sér.
Samningar stjórnarflokkanna munu ekki tryggja
friðsemd í ríkisstjórninni.
Götóttu frumvarpi verður komið í höfn, en við það
fæst skammgóður vermir.
t
Uganda:
Nyerere ákveður
að veita Idi Amin
banahöggið
—þó telur hann tryggara f ormsins vegna að herlið
flóttamanna frá Uganda verði fyrst inn í höfuðborgina
Kampala
Styrjöld Afríkuríkjanna Tansaníu
og Uganda þykir furðuleg að mörgu
leyti og meðal annars vegna þess að
stríðsaðilum ber ekki saman um
framgang stríðsins. Ekki er það þó í
sjálfu sé óvenjulegt heldur að hvor
um sig vill telja stríðsárangur and-
stæðingsins betri en hann sjálfur vill
viðurkenna. Þannig hefur Ugandaút-
varpið ítrekað tilkynnt að skrið-
drekar Tansaniustjórnar væru
komnir á milli Kampala höfuðborgar
landsins og Entebbeflugvallar. Hafa
jafnvel borizt fregnir af því að sjálfur
Idi Amin þjóðarleiðtogi væri á land-
svæði sem skriðdrekarnir beini
þungri skothríð að. Síðan hafa tals-
menn Tansaníustjórnar borið þessar
fregnir til baka og sagt að því færi
fjarri að her þeirra væri kominn
nokkurs staðar nærri Kampala eða
Entebbe.
Báðir stríðsaðilar geta haft sínar
ástæður fyrir að vilja gera minna úr
stríðsgæfu sinni en skyldi. Idi Amin
er þekktur fyrir leikbrögð eins og þau
að láta sig hverfa og skapa eftirvænt-
ingu um verustað sinn. Síðan birtist
Amin aftur brosandi og kátur yfir því
að hafa nú enn einu sinni getað leikið
á alla. Þess vegna þykir alveg eins lík-
legt að hann vilji koma þeirri sögu af
stað að hann sé ásamt hermönnum
sinum í nær vonlausri aðstöðu og
skriðdrekar Tansaníuhers alveg á
hælum hans. Síðan gæti hann átt til
að koma skyndilega úr felum og segja
miklar frægðarsögur af sér og
hvernig hann braust úr prísundinni
og jafnvel yfirbugaði áhafnir skrið-
drekanna.
Herforingjar Tansaníuhers sem
sitja í höfuðstað landsins Dar-es-
Salaam hafa lýst því yfir að frásagnir
af því að her þeirra sé kominn að
Það er kaldhæðni örlaganna, að
það er ekki sizt aðild okkar að
Norður-Atlantshafsbandalaginu,
sem gerir svonefndum herstöðvaand-
stæðingum kleift að mótmæla aðild
okkar að bandalaginu. íslendingar
eru nefnilega svo lánssamir, auk
annarra aðildarþjóða NATO, að vera
í hópi örfárra þjóða i heiminum, sem
njóta þeirra mannréttinda, og
lýðfrelsis að geta haft í frammi
opinber mótmæli, án þess að eiga
yfir höfði sér frelsissviptingu í einni
eða annarri mynd. Slík mótmæli
yrðu til að mynda ekki leyfð í Sovét-
rikjunum eða nokkru öðru
kommúnistaríki í heiminum.
Mótmæli gegn hernaðarstefnu í
Sovétríkjunum þýddi einfaldlega, að'
viðkomandi yrðu sendir á næsta
geðveikrahæli. í öðrum heimshlutum
eru mannréttindin til að mótmæla
yfirleitt fótum troðin. Þau yrðu ekki
liðin í einvaldsríkjum Afríku eða
Asíu néí Suður-Ameríku.
Hagfræðikenningar
hafa hrunið
Ég hefi fallist á að skrifa nokkrar
greinar um ýmsa þætti þjóðmála.
Tekið skal fram til þess að forðast
allan misskilning, að ég tel mig engan
alvitran sérfræðing. En alla tíð hef ég
reynt að hafa skoðanir á málum og
verið gjarnan óhræddur að láta þær í
ljósi. Af reynslu er mér samt ljóst að
ekki fellur öllum slíkt vel í geð en
glaður og hress í anda geng ég til
verksins.
Það vandamál sem tröllriðið hefur
öllu efnahagslífi okkar hin síðari ár
er verðbólga, já með sanni má segja
óðaverðbólga og geigvænlegar afleið-
ingar hennar. Hér er ekki um alís-
lenskt fyrirbæri að ræða, því að flest
vestræn ríki eru að glíma við svipuð
vandamál. Sá mikli mismunur er
samt á að hjá þeim flestum eru 5—
15% árlegar verðbreytingar, en hér
um 50%, og eru vandamátin þeim
mun erfiðari viðureignar. Allir eru
sammála um að olíuhækkanir frá
’73 séu sá draugur sem er aðalvaldur
þessarar þróunar. Rétt er að vekja at-
hygli á þeirri staðreynd að í viðureign
þjóðanna við að mæta olíuhækkun-
um og afleiðingum þeirra hefur
komið í ljós að grundvallarkenningar
í hagfræði hafa hrunið. Segja má að
skoðanir breska hagfræðingsins J.M.
Keynes um, hvernig eigi að bregðast
við slíkum vanda með samræmdum
aðgerðum í atvinnu-, vaxta- og pen-
Kjallarinn
Alfreð Þorsteinsson
Þessi einfalda staðreynd er í
rauninni svo sterk röksemd fyrir
aðild okkar fslendinga að NATO, að
ingamálum hafi ekki reynst nægjan-
legar til þess að mæta margvíslegum
óséðum vandamálum. Flestir hag-
fræðingar á sviði ríkisfjármála eru á
einu máli um að áður viður-
kenndar leiðir í þessum efnum duga
ekki lengur einar til þess að koma
efnahagslífi viðkomandi landa á rétt-
an kjöl að nýju.
Þannig hefur hækkun á aðeins
einni vörutegund valdið alþjóðlegri
ringulreið, sem ekki er til lykta leidd,
þótt 6 ár séu liðin. í löndum eins og
Þýskalandi og Frakklandi er nú
SigurðurHelgason
hún ein ætti að nægja til að kveða
niður óraunsæjar óánægjuraddir,
sem virðast enga grein gera sér fyrir
hvaða áhættu Islendingar tækju með
því að hætta þátttöku sinni í banda-
laginu.
Friður ekki orðinn
til af sjálfu sér
Hinu er ekki að leyna, að hið
langa friðartímabil, sem við höfum'
búið við, og fyrst og fremst má rekja
til starfsemi NATO, hefur gert menn
værukærari í varnarmálum. Því
miður er því oft þannig farið, að
ýmislegt, sem áunnizt hefur fyrir
stöðugt og þrotlaust starf, er talið svo
sjálfsagt, að það tilheyri nánast
náttúrulögmáli. Friður í okkar
heimshluta í 30 ár er þó ekki orðinn
til af sjálfu sér og því síður er hann
sjálfsagður hlutur.Þess vegna mega
menn ekki sofna á verðinum. Allir
hlekkir Atlantshafskeðjunnar verða
mikið atvinnuleysi, sem óþekkt var
áður. Eðlilega hefur þessi reynsla
fært öllum sanninn fyrir því að þrátt
fyrir aukin vísindi, öra tækni og
margvíslegar leiðir stendur efnahags-
líf þjóðanna á brauðfótum, ef þeim
mæta óvænt óhöpp, sem hér skal
ekki nánar rakið.
Víxlhækkun verð-
lags og kaupgjalds
Það ráð til varnar gegn verðbólgu-
þróuninni sem allar þjóðir hafa
gripið til er að forðast víxlhækkanir
launa og verðlags. Sú óumdeilanlega
staðreynd liggur fyrir, að þar sem
verðlag er ‘ óstöðugt og hækkandi
verður hagvöxtur lítill eða enginn. Á
þessari þróun hagnast þó einhverjir,
en þá helst þeir sem skulda og hafa
lagt féð í fasteignir eða í verðmæti
sem hækka í hlutfalli við verðþróun-
ina. En þrátt fyrir að flestir viður-
kenna ofangreint sjónarmið er óum-
deilanleg reynsla flestra að þar sem
verðbólga ríkir er því samfara mikill
órói á vinnumarkaðnum. Stéttir og
hópar berjast innbyrðis um aukinn
hlut af þjóðartekjunum, sem hafa
oftast ekkert aukist. Tortryggni
manna á milli vex, virðing á gagn-
kvæmum rétti þverr og almenn laus-
ung vex á fjölmörgum sviðum.
Segja má, að um tvær meginleiðir
hafi hér verið að ræða til þess að
vinna gegn þessari þróun. I fyrsta