Dagblaðið - 02.01.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 2. JANÚAR 1980
höndum stjórnarinnar í London er
hugmyndir Norður-írlandsmálaráð-
herrans fá að ráða.
Önnur mál eins og skóla-,
umhverfis-, félags- og heilbrigðismál
og annað það sem írar geta komið sér
saman um verða i þeirra höndum.
Ekki munaði miklu að ráðstefnan
fyrirhugaða færi algjörlega úl um
þúfur, þegar stjórn þess flokks sem
einn kemur fram fyrir hönd kaþólska
minnihlutans á Norður-Irlandi ákvað
að taka ekki þátl í henni. Þar er um
að ræða Sósíaldemókraliska verka-
mannaflokkinn.
Fulltrúi flokksins á brezka þinginu
var þessari ákvörðun svo andvigur að
hann sagði sig úr flokknum.
Ástæðan fyrir þessari ákvörðun
flokksstjórnarinnar var sú að í lillög-
um ráðherrans brezka var hvergi gerl
ráð fyrir að nálgast neitt þau tvö
stefnuatriði sent flokkurinn vill
stefna að. Þau eru annaðhvort fullt
sjálfstæði Norður-irlands eða sam-
eining við Írska lýðveldið. Flokks-
stjórnin sagðist ekki sjá neina áslæðu
til að taka þátt i ráðstefnu um fram-

tið Norður-írlands þar sem hvorugt
þessara atriða væri á dagskrá.
Einn af forustumönnum Sósial-
demókratiska verkamannaflokksins
hefur rælt við Humprey Atkins, ráð-
herra Norður-lrlandsmála. Heilir
hann John Hume. Óljósl er hver
niðurslaða funda þeirra hefur orðið
en flokkurinn hefur nú lýst sig reiðu-
búinn að laka þátt i ráðstefnunni.
Hin opinbera brezka stefna er sú
að Norður-írland skuli vera í tengsl-
unt við Bretland á meðan meirihluti
ibúanna þar óskar þess.
Sjónvarpsstöð BBC lét nýlega fram-
kvæma skoðanakönnun á Norður-
Írlandi um þessi mál. Niðurstöður
hennar voru þær að 71 % af þeim sem
spurðir voru óskuðu eftir óbreiltu
ástandi en 28% vildu tengjast Írska
lýðveldinu.
Hungríð semstjömteKi
Örlög Kampútseu hafa verið mér
ofarlega í huga þennan dimrna
velrarmánuð. Í fjölmiðlum má bæði
sjá og heyra, að heimildir um
Kampútseu eru yfirleitt taldar
óáreiðanlegar og í sumum lilvikunt
hreinn áróður.
Engu að siður held ég að
upplýstu fólki hal'i skilizl, að þarna
er að gerast harmleikur smáþjóðar
rétt einu sinni enn.
Hvað upplýsingarnar varðar, þá
er það alls ekki ólíklegl, að leyni-
þjónustur ýmissa ríkja breiði út
villandi upplýsingar eftir geðþólta,
samanber bók V. Marchelti og J.D.
Mark unt CIA. Leyniþjónustur
annarra rikja eru varla dásamlegri.
Öllum ntá Ijóst vera að i Kampúl-
sett er bróðurparlur einnar þjóðar að
svella í hel. Og hvað er til bragðs?
Það ríður á að konra Kampútseu-
mönnum til hjálpar strax.
Meðan myndir af hungruðum og
deyjandi börnum og sveltandi fólki
svifa fyrir hugskotssjónum, þá finnst
rnér næsla fáfengilegt að minnast
aðeins á sögulegan aðdraganda þess-
ara hörmunga.
Saga Kampúlseu síðasta áratug er
saga smáþjóðar, sem orðið hefur að
þola áþján erlendrar íhlutunar. 1969
fyrirskipuðu Nixon og Kissinger með
leynd gifurlegar loftárásir á Kampút-
seu. 1970 réðsl bandariskur her inn í
landið. Um jólin 1978 réðst viet-
namskur her inn í landið og hrakli
innlenda sljórn frá völdttm. Sovél-
mönnunt hefur ekki verið ökunnugl
um þá áætlun fremur cn þá vit-
neskju, að fráfarandi leiðtogi Pol Pot
hafi verið hlynntur Kinverjum.
I Kampútseu hafa stórveldin skipt
með sér ofbeldisverkunum og látið
sér fátt um finnast um örlög
Kampútseumanna.
Ef satt reynisl, að erlend riki
reyni að koma i veg fyrir eða lefja
alþjóðlegt hjálparstarf i Kampútseu,
þá kallast stórveldin einungis stór
vegna þeirrar stærðargráðu, sem
mannfyrirlitning leiðtoga þeirra
gefur til kynna.
Það hefur ekki reynzl erfilt að
kasta gifurlegu sprengjuntagni af ná-
kvænrni niður á mannabyggð i
Kantpútseu. Skyldi vera flóknara að
Kjallarinn
Ami Larsson
rcfsivert að myrða almenna borgara
og gera tilraun til að úlrýma einni
þjóð.
Slórveldin settust þá i dómara-
sætin en Nurnbergréllarhöldin hal'a
bersýnilega ekki reynzt endanlegl
uppgjör við þá sljórnmálamenn senr
sækjasl eftir að drottna yl'ir öðrum
þjóðum.
Frá lokum siðari heims-
styrjaldarinnar hal'a stórveldin svo-
kölluðu verið l'jarri þvi að vera
saklaus i þessu tilliti.
Bágt á ég að trúa því, að l'ólk leggi
það að jöfnu, að þjóð svelli í hel
vegna nátlúruhamfara eða svelli í hcl
vegna þess að með þöglu samþvkki
nokkurra þursavelda leyfist engum
að koma svcltandi þjóð til bjargar.
Raunin hcl'ur iðulega orðið sú, að
þjóðum þriðja heimsins er látið
blæða út á skákborði stórveldanna.
Það er hvorki getuleysi né ’vilja
„Skyldi vera flóknara að kasta niður í
fallhlífum svipuðu magni af hrísgrjóna-
pokum og mjólkurdufti?”
kasta niður i fallhlífum svipuðu
magni af hrisgrjónapokum . og
mjólkurdufli? Hvorki Kampúlseu-
menn né aðrar þjóðir voru hal'ðar
mcð í ráðum, þegar sprengjunum var
varpað. Þarf nú allt i einu að lá leyfi
hjá rikisstjórnum stórveldanna og
öðrum pappírsfigúrum, þegar bjarga
þarf hundruðum þúsundum barna
frá hungurdauða?
Um dómara
og dæmda
Einu sinni var talað unr glæpina
gegn mannkyninu. Í lok síðari heinrs-
styrjaldarinnar kontu bandamenn sér
saman um að draga fyrir rétt þýzka
slriðsglæpamenn, bæði stjórnmála-
menn og hershöfðingja.
Ban da rí k j am en n, Sovct men n,
Bretar og Frakkar ákærðu þá l'yrir
glæpi gegn mannkyninu. Þá þótti
skortur sem bindur hcndur þeirra
hcldur nteðvituð stefna, arðvænleg
valdagræðgi.
Dæmið um Biafra
Varla eru mcnn búnir að gleyma
Biafra en Biafrabúar lýslu yl'ir sjálf-
stæði sinu .10. mai 1967. Þcir vildu
losna ttndan stjórn Nigeríu cn Brctar
höl'ðu myndað Nigeriu úr tveinmr
nýlcndna sinna.
Þann 17. jan. 1970 gáfusl Bial'ra-
búar skilyrðislaust upp fyrir Nigeríu-
mönnum en langvarandi hungur-
sneyð hafði þá hrjáð Biafrabúa
jafnframl þvi sem bannað var að
flytja þangað hjálpargögn.
Bial'rabúar voru al' þjóðllokki
Ihoa. Þeir töluðu ensku og höfðu
hlotið bc/lu ménntun allra Nigeriu-
manna. Biafrabúar löldust 8
milljónir. I Biafra voru 300 verk-
fræðingar, 500 læknar, 700 lög-
fræðingar og mcnn al' Iboakyni
Itöfðu verið i helzlu slörfum sljórn-
sýslu og iðnaðar i Nigeriu.
En í Biafra voru auðugar
olíulindir.
Þegar Biafrabúar voru að falli
komnir vegna luingurs og milljónir
barna deyjandi úr næringarskorti,
gcngu nigeriskar hersveilir milli bols
og höl'uðs u Biafrabúum studdar
samvi/kusamlega af Breium og
bre/kum vopnum með British
Petroleum og Shcll að haki. Stjórn
Nigeriu naut einuig aðsloðar Sovét-
manna, sem látið liöl'ðu af hciuli'
llyushin-sprengjunugvélar og MIG-
þolur. Undan Nígeriuslröndum 11 uui
sové/kir togarar sem fylgdtisl með
flugi og fjarskiptum v ið landið.
í enn kurteislegri Ijarlægð stóðu
Bandarikjamenn og viriu álengdar
lyrir scr hclslríðiafrabúa ttg hrólluðu
ekki við þeirri dauðsntannsloppu,
sem Bretar og Sovélmenn höl'ði lagl á
Bialrabúa.
I eonard Hall. fréttaritari
Manehcsier Guardian, sagði við
handariska rilhöfundinn Kurl
Vonnegtil, en báðir voru þeir staddir
i Biafra í janúar 1970: Það cr erfilt
að sanna þjóðarmorð. 11 nokkrir
Bialrabúar lifa þella al', þá hefur
þjóðarmorð ekki verið Iramið. El'
enginn lilir af, hvet kt ;n mi þá?
Á þessum á:alug sem er að liða,
liefur hugurinn hvarliað oflar en
tvisvar til Núrnbergrétlarhaldanna t'g
þeirra samvi/kulausu stjórnarherra
sem dæmdir vortt fyrir glæpi gegn
mannkyninn. Hala l'orscndtir.slikra
dóma brcyl/t?
í Bialra féllu ntilljónir úr Itungri
•og ylir Kampúlseumönnum vola
söniu tirlöe.
jf
Slórvelditi nola hungrið eins og
hvert aunað stjórnlæki lil þess að ná
Irani markmiðunt sinuni. Langvar-
andi luingur í Biafra eyðilagði
heilann i ungbörnuni, el hungrið
drap þati ekki, svo likurnar niinnk-
iiðu á þvi, aðgálaðir Biafrabúar ógn-
ttðii siðar hagsmununi British
iPeiroleum, Shell og sové/kra vopna-
framleiðenda.
í hvérjii.er stærðsiórvelda tólgin?
Árni l.arsson,
rithöfundiir.
Mikið er ræll um vixlhækkun
verðlags og launa sem verðbólguvald.
Má þar margl til sanns vegar færa,
eins og á þeim máluni heftir verið
lialdið að undanförnu. Sjálfsagt má
lina til mörg dæmi þess að verðlag,
bæði á vöru og þjónustu hafi fengið
að hoppa upp umfram nauðsyn.
I.íklega eigum við heimsntei í
kaupmennskuumsvifum og
viðskiptagleði, sé miðað við höfða-
tölu.
Kjallarinn
Launamálin
afgreidd í
eitt skipti
fyrir öll
En hvað með launantálin? Þar
virðisl ntargt víxlsporið hal'a verið
stigið og útkoman næsta furðuleg.
Þegar lilið er til almennra launa, er
ísland óumdeilanlega láglaunaland.
Um orsakir þess má varla ræða án
’þess að upphefjisl illvígar deilur. Ein
staðhæfingin kemur þvert á aðra, og
moldrykið kringum þær orðræður
veldur oft meiri villum en að það sé
upplýsandi.
En ekki eru allar stéttir láglauna-
fólk i okkar þjóðfélagi. Bilið i þeim
efnum er nokkuð breitt og virðist'
stöðugl breikka. Við þekkjum1
ganginn í þeim málum við hverja
kjarasamninga.
En ætli nokkrum hafi hugkvæmsl
að hægl sé að afgreiða þátt launa-
mála í efnahagslífi okkar í eill skipti
fyrir öll? Um leið og einhver, sem les
þvílíka spurningu, kann að reka upp
stór augu, má ælla áð þeim sama
detti fyrst í hug orðið: fjarstæða. Þó
er það bæði hægt og (iltölulega
auðvell og einfalt. Ef við gefum
okkur þá forsendu, sem ég hygg að
Jakob G. Pétursson
þeim, sem álítasl verðskulda meira.
Þegar svo heildarlala er fundin, sern
sýnir hvað þjóðarhúið þolir varðandi
umfram launagreiðslur, að áliti
„beslu manna”, þá er aðeins ellir sá
vandinn að deila þvi sanngjarnlega
niður niilli hópa og slélta. Við það
vrði fyrsl og siðasl haft að leiðarljósi
að hækkandi launastigi mætti virka
scm hvati, bæði til að fólk undir-
byggi sig undir að geta leysl vanda-
söm verkelni og einnig mönnum til
hvatningar að standa vel í sinu siykki
i ábyrgðarstöðum. Auðvitað æltu
tekjumöguleikar eltir sem áður að
hluta að lengjasl aðstæðum, hælni
og afkaslagelu, svo sem á sér stað hjá
sjómönnum, bændum og i smáiðnaði
o. fl. Einnig er allra hagur að viðhafa
rélllátt bónuskerfi sem viðast við
framleiðsluslörl', þar sem aðslæður
leyfa.
£ „Það kerfí allt líkist fremur formyrkvuð-
um frumskógi en siðaðra manna sam-
félagi.”
fáir muni neita, að við búum i
nægjanlega náttúruauðugu landi, til
þess að landsmönnum öllum geti
liðið vel, þá er aðferðin þessi: Fyrst er
fundinn lágmarks tekjutaxti fyrir
miðlungs fjölskyldu, sem grund-
vallast á hóflegum neysluþörfum og
viðunandi menningarlífi, miðað við
ríkjandi verðlag hverju sinni. Síðan
tækju menn að gefa gætur að stöðu
þjóðarbúsins, til þess að geta metið
réttilega hvorl, eða öllu heldur,
hversu mikið megi víkja frá „fyrr-
nefndum staðli til hækkunar handa
Þelta er gagnstætt þvi sem nú
gerðisl í reynd við gerð launa-
samninga, eins og allir mætlu vita.
Almenn átök í launamálum hefjast
að vísu jafnaná kröfu um hækkun til
hinna lægsl launuðu og þá oftasl þeg-
ar þeir eru komnir að neyðarmörkunt
í afkomu. Takist að rétla hag þeirra
nokkuð í bili, þá fer allt launakerfi úr
böndunum og hálekjumenn hreppa
stærsta vinninginn, eins og kunnugt
er. Þarna virðist hafa myndast eins
konar vitahringur, sem lorvclt sé að
rjúfa. Og varla er þess að vænta að
öðruvísi sé. í broddi fylkingar standa
landsfeður í þeirri furðulegu aðslöðu
að geta með handauppréttingu ráðið
sinum launakjörum að vild. Og
þeirra fordæmi gengur ennþá lengra i
að storka heilbrigðri skynsemi og
mannlegri réltlætiskennd. Með þvi
að ota höndum til himins hafa þeir
gaukað að sjálfum sér þeim
möguleika, að þeirra riflcgu laun
geti i sumum lilfellum hækkað til
nuina, er þeir lála af slörfum. Ætli
hugmyndin að þeim furðulegheilum
hafi verið sú, að þjóðinni beri að
mcta það til sérstaks ávinnings að
þeir láti af störfum.
Launalegt
auðvald
Vissulega geta fleiri sléttir en
landsfeður nánast ráðið sinni efna-
hagslegu af afkoniu, án lillits til
þjóðarhags. Það kerfi allt likist
fremur formyrkvuðum frum-
skógi, heldur en siðaðra manna sam-
félagi. Af þessu misrélti leiðir að bar-
áttan i launamálum er oft illvig og
skilningsvana. Það er eins og allir séu
að bjarga sér á flótta og enginn megi
vera að þvi að lita um öxl. Svo hræra
stjórnmálamenn i öllu saman og
llækja málin.
Hér hlýtur að verða að breyta um
hátlerni. Nú á tinntm er orðið tómt
mál að tala um frjálsa launasamninga
milli verkafólks og vinnuveilenda.
Öll aðstaða í þeim efnum hefur gjör-
breyst síðan á fyrstu árum verkalýðs-
hreyfingar. Rikisvaldið er þegar
orðið næstum jafnmikill vinnuveil-
andi og hinir allir til samans. Þess
vegna ber því að beita sér fyrir rétt-
látri og sanngjarnri launastefnu i
landinu. Það yrði öllum gagnlegum
atvinnurekstri til heilla, ef vel lækist
lil. Höfuðmarkmiðið ælti að vera að
l'inna þá lausn i skipan launamála, að
,itök á vinnumarkaði heyrðu sem
l'yrst sögunni til.
I'inu sinni löluðu róllæklingar
mikið um auðvald, og állu þá einkum.
við þá menn, sem stunduðu al-
vinnureksttir: Mætli ekki nú fara að
tala um launalcgt auðvald? Gætu
ekki þeir góðu menn, ásamt llestum
öðrum, örðið mér sammála um það,
að ég hali ekki siðferðilegan lélt til
að bcrjasl fyrir hærri launum inér til
handa, cf mér sc Ijósi að fjölmcnnir-
hópar verða að una langtuni
lakari launakjörum en ég. I.aun
kcnnara munu að vísu ekki leljasi í
liáum llokki. Þosietuliir hiðalmcnna
verkafólk mun neðar i stiganum um
þessar nuindir, sé miðað við hóflegan
vinnulíma. Þess vegna ber okkur
fyrst og fremsl að mynda samstöðu
mcð |iví fólki, áður en við hyggjum
að eigin hag. Um svo sjálfsagða hluli
ælti ekki að þurfa að deila. Málið
siiýr einungis að siðferðilcgu mali i
mannlegum samskiptum. l-n það eru
einmilt ályktanir og athafnir iu frá
þcim grundvelli, sem mjög skorlir i
|ijóðmálum okkar unt þcssar mundir.
I stað þess veður uppi olriki kald-
ril'jaðrar sérhyggju og lillilslausrar
eigingirni nteðal einslaklinga og hópa
i okkar svokallaða samlélagi, sem
lciðir til ómennskrar harátlu allra
gegn öllum i efnahagskapphlaupinu.
Þessa hluti þurfa sljórnvöld að
líta i réltu Ijósi, ef þau ælla sér að ná
einhverjum jákvæðunr árangri í
barállu sinni við verðbólgu og el'na-
hagsvanda. Og umfram allt að
forðast þá óraunsæi, að hægt sé að
konia á þjóðarsætt milli vesællar af-
konui og óhóflegra allsnægla.
Jakob G. Pétursson,
kennari, Stykkishólmi.