Dagblaðið - 25.01.1980, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 25. JANÚAR 1980.
5 hf.
BIAÐIÐ
i: Sweinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
i: Haukur Heigason. Fróttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjflri ritstjómar: Jóhannes Reykdai.
Iþrittr. HaRur Sknonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aflstoflarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit Asgrimur Páisson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
: Anna Bjarnason, AtU Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
i Stefánsdóttir, Elín Afcertsdóttir, Gissur Sigurflsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Gsjrseon, Sfgurflur Sverrisson.
Ijóamymflr Ami Pál Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleifsson, Hörflur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
.«on,Swehm Pormóflsson. Safn: Jón Sasvar Baldvinsson.
k ólafur Eyjólfsson. GjaldkeH: Þráinn Þorieifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
r EJM. Haldórsson.
• 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þvorholti 11.
ser 27022 (10 Ifnur).
: Dagblaflffl hf., Sfflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: HHmir hf.* Sfflumúla 12. Prentun
ÁmhurM, Sketfurmi 10.
Askriftanrmfl á rtiánuflf kr. 4500. Verfl f lausasölu kr. 230 ekitakifl.
Mikilmennið Sakharov
Einangraður og ofsóttur af stjórn-
völdum hefur vísindamaðurinn Andrei
Sakharov haldið á loft merki frelsisins í
rúman áratug. Ætla mætti, að ævi þess
manns hafi verið dapurleg, sem þrauk-
aði algerlega umkringdur einræði, eig-
andi líf sitt undir því einu, að stjórnvöld
höfðu nokkurn ótta af óvinsældum erlendis, ef þau
gengju milli bols og höfuðs á þessum fræga andófs-
manni. Ætla mætti, að barátta yrði ekki árangursrík
við slíkar aðstæður. Vísindamaðurinn Sakharov hefur
þvert á móti sannað, hversu miklu einn maður getur
áorkað við yfirþyrmandi andstæðar aðstæður. Hann
hefur skapað sér sess í sögunni sem mikilmenni.
Harðræðið, sem hann hefur nú verið beittur, sýnir,
hversu góðum árangri hann hafði náð og hversu hættu-
legur hann var harðstjórninni í Sovétríkjunum.
Sakharov átti mikinn þátt i því, að Sovétríkin komu
sér upp kjarnorkuvígbúnaði. Hann varð eðlilega fyrir
þær sakir margvíslega heiðraður af stjórnvöldum.
Hann hlaut að launum hin góðu lífskjör hinnar ,,nýju
stéttar”. Hann var sæmdur Stalíns- og Lenínorðunum.
Þessi maður hefði að sjálfsögðu áfram getað notið lífs-
gæða hinnar kommúnistísku yfirstéttar. En þaði
sami*æmdist ekki eðli hans, þegar á manninn reyndi.
Hann tók að bera brigður á uppgang kjarnorkuveldis
Sovétríkjanna. Eins og komið hefur fyrir fleiri kjarn-
orkuvísindamenn heimsins, stóð honum vaxandi uggurj
af vígbúnaðarkapphlaupinu. Fyrst og fremst ofbauð
honum einræðisskipulagið i landi sínu. Því tók hannj
þann kostinn upp úr 1968 að leggja allt í sölurnar til að
berjast fyrir mannréttindum.
Síðan hefur Sakharov orðið að þola linnulausar of-'
sóknir.
Margir bundu vonir við Helsinki-sáttmálann um
mannréttindi, sem undirritaður var 1975. Sakharov
hlaut friðarverðlaun Nóbels það ár fyrir baráttu sína.
Fljótt kom á daginn, að Helsinki-sáttmálinn var mark-
laust pappírsgagn. Valdhafa í Sovétríkjunum og
öðrum kommúnistaríkjum skiptir engu, hvaða samn-
inga þeir undirrita. Hið eina, sem þeir telja sig ein-
hverju varða, er hvernig viðgangur einræðisstjórnar-
innar og útþensla Sovétríkjanna verði bezt tryggð.
Stalín er endurborinn í öllu sínu veldi. Sovétstjórnin
hefur kastað grímunni með hertöku Afganistan með
innrás og vaxandi harðýðgi gagnvart innlendum
andófsmönnum.
Sovétstjórnin gengur svo langt að reyna að notfæra
sér ólympíuleikana sem átyllu til að herða ofsóknir
sínar. Andófsmenn mega ekki verða á vegi fólks
annarra þjóða, sem væntanlegt var á ólympíuleikana í
Moskvu. Því skulu þeir hnepptir í harðari fjötra en
fyrr.
Valdhafar í Moskvu hafa með töku Afganistan og
aðgerðunum gegn Sakharov og fjölmörgum öðrum
andófsmönnum á þessu ári eyðilagt ólympíuleikana.
Það væri hneyksli, ef lýðfrjálsar þjóðir veittu þessum
ofsóknum stuðning með þátttöku í leikunum.
Hið eina, sem hefur varið Sakharov í langri baráttu
hans, er sú samúð, sem málstaður hans hefur notiðj
utan Sovétríkjanna. Samkvæmt köldu mati Kreml-
verja hefði það spillt stöðu þeirra að fyrirkoma alger-
lega þessum andófsmanni. Sú er skylda frjálsra manna
um allan heim að láta verkin tala í fyrirlitningu sinni á
athæfi sovézkra stjórnvalda.
"" ...............
Stáliðnaðarverkfallið í Bretlandi:
Thachertreg
tíl afskipta
Verkfall starfsmanna í brezkum
stáliðnaði hefur nú staðið í um það
bil þrjár vikur og litlar horfur virðast
á því að það leysist á næstunni.
Krafizt er hækkaðra launa auk þess
sem einnig er mótmælt ráðagerðum
hins rikisrekna fyrirtækis British
Steel Corporation um að leggja niður
nokkur stáliðjuver og þar með fækka
starfsmönnum sínum svo tugþúsund-
um skiptir.
Brezkur stáliðnaður er ríkisrekinn.
Við hann starfa um það bil eitt
hundrað og fimmtiu þúsund manns.
Verulegir rekstrarerfiðleikar hafa
þjáð þessa atvinnugrein eins og svo
margt annað í Bretlandi á undanförn-
um árum. Hafa erfiðleikar i bifreiða-
iðnaði Breta og flugvélaiðnaðinum
einnig mjög komið niður á stáliðju-
verunum. Forráðamenn British Steel
segja að stöðugt tap sé á rekstrinum
og hafi það numið meira en einum
milljarði sterlingspunda síðastliðin
fimm ár.
Er verkfallið skall á var ljóst að
báðir aðilar, forustumenn verka-
manna og stjórnendur British Steel,
bjuggust við langvinnu verkfalli.
Margrét Thatcher forsætisráðherra
Breta hefur ekki viljað hafa nein af-
skipti af deilunni hingað til. Hún
hefur verið trú þeirri stefnu sinni að
slíkar launadeilur eigi launþegar og
atvinnurekendur að leysa sín á milli
án afskipta ríkisvaldsins. Thatcher,
hefur ekki fengizt til þess hingað tif
að styðja á neinn hátt kröfur verka-
Vi
Dagblaðið og
íslenzk blaða
mennska
Það fór aldrei svo að átorítet
íslensku landvættanna gripu ekki til
stjörnuspekinnar og annarra fílefldra
fræða til að hindra landann í því að
halda upp á áratugaskipti að hætti
annarra þjóða. Ég verð þvi að reyna
að forðast það tabú að gera upp ára-
tuginn þótt ég í því sem hér fer á eftir
hyggist velta upp hugleiðingum um
stöðu íslenskrar blaðamennsku um
þessar mundir og þau tímamót sem
orðið hafa á þessum áratug.
Í sjálfu sér finnst okkur öllum
blaðaútgáfa og tilheyrandi blaða-
mennska svo sjálfsagður hlutur að
vart þurfi um að ræða. Það sem
stendur í blöðunum verður aftur
leiðarvísir fyrir almenning um
umtalsefni og er óhætt að fullyrða að
þar sé næsta lítið skrifað um sjálf
blöðin og almenn vandkvæði við
útgáfu þeirra. En sé málið skoðað
ætti mönnum að verða það ljóst að
gæði blaðaskrifa skipta miklu máli í
lýðræðisþjóðfélagi, ekki síst í Ijósi
þess sem áður sagði, að blöðin eru
leiðandi í umræðum manna. Þau
skipta höfuðmáli í skoðanamyndun
fólks og innihald þeirra ræður miklu
um almenna upplýsingu alþýðunnar.
Dagblaðsumrót
Tímamótin í blaðaheiminum ættu
allir að þekkja sem halda á þessu
dagblaði, siðdegisblaðinu alræmda.
Ekki skal ég þar um dæma hvort
þetta blað er fremur orsök eða afleið-
ing en víst er að því hefur orðið sam-
Vi
/■
KABULHER
OGKABÚLÞAR
Sjálfsákvörðunarréttur
eða erlend íhlutun?
Um daginn urðu deilur um innrás
Víetnama í Kampútseu. Allt of fáir
fordæmdu hernámið. Einhverjir
gengu svo langt í blaðapistlum að
réttlæta það. Þeir töldu að verið væri
að koma „skárri” ríkisstjórn til
valda en fyrir var.
Þannig er kollvörpun rikis-
stjórnar, sem er lögmæt skv. sátt-
mála SÞ, orðin að geðþóttaákvörðun
erlendra ríkisstjórna en ekki mál við-
komandi þjóðar. Skyldu sömu menn
hafa réttlætt hernám Tékkóslóvakíu
1968 ef Sovétauðherrarnir hefðu
verið að bola einhverjum öðrum frá
en Dubcek-stjórninni? Eða eiga
Bandaríkjamenn að steypa Kho-
meini-stjórninni í Iran?
Ég nefni allt þetta vegna þess að
sjálfsákvörðunarréttur þjóða hefur
brenglast í hugum svo margra.
Áróður risaveldanna er lævís og
Iipur. Það er auðvelt að finna afsök-
un fyrir afskiptum af innanríkismál-
um annarra ríkja. Amín hér, Bókassa
þar, gjöful fiskimið, olíulindir eða
uppreisnarmenn.
Heimurinn breytist
Margir muna kalda stríðið. Ekki
leikur vaft á að Bandaríkin voru þá
sterkari aðilinn. Þau skiptu sér þá
duglega af innri málum ríkja í öllum
heimshornum, gjarnan með vopna-
valdi. Það kallaðist barátta fyrir
frelsi gegn útþenslu heimskommún-
ismans. Til voru aðilar hér heima sem
studdu alheimslögreglustörf Banda-
ríkjanna.
En heimurinn breytist. Bandaríkin
lutu í lægra haldi fyrir alþýðu nokk-
urra landa, erfiðleikarnir heima fyrir
jukust og dollarinn féll stanslaust í
verði.
í Sovétríkjunum breyttust valda-
hlutföllin á sama tima alþýðu í óhag
og uppgjörið varð i herbúðum
kommúnista. Framferði Sovétmanna
gagnvart sumum þjóðum var rangt
þegar eftir byltinguna 1917 en að-
stoðin og réttsýnin líka drjúg. Eftir
1960 hófst hins vegar samfelld saga
útþenslu í kjölfar þjóðfélagsbreyt-
inga í landinu. Er nú svo komið að
Sovétríkin hafa að mestu leyti tekið
við hlutverki Bandaríkjanna.
í samkeppni risaveldanna tveggja
og gífurlegri þörf Sovétríkjanna fyrir
matvæli, markaði, vinnuafl og hrá-
efni felst mikil hætta á stórstyrjöld.
Sovétkeisararnir og leppar þeirra eða