Dagblaðið - 06.08.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 1980.
lögð mun minni áherzla á sölu
almennra verzlunarvara, þar sem við-
skipti með þær er talin of sveiflu-
kennd. Oliuviðskipti hafa heldur
ekki komizt á dagskrá félagsins. Að
sögn stjórnarformannsins hafa full-
trúar þess ekki næga reynslu í þeim
efnum. Félagið neitar einnig að eiga
nokkur afskipti af vopnaviðskiptum.
Er það eitt af meginatriðum í stefnu
fyrirtækisins.
Austur-Asíu félagið er því ekki
síður orðið verktakafyrirtæki en
kaupsýslu. Reistar eru verksmiðjur á
þess vegum bæði í ríkjum þriðja
heimsins og einnig í Bandaríkjunum
og Evrópu.
Þrátt fyrir breytingar á rekstri
félagsins hefur verið haldið við
ihaldssamri stefnu i starfsmannamál-
um. Nýir starfsmenn eru ráðnir strax
þegar þeir hafa lokið gagnfræða-
skólanámi. Ganga þeir siðan i gegn-
um þriggja ára nám á vegum fyrir-
tækisins. Auk þess gegna þeir her-
skyldu i danska hernum. Allir þeir
sem ráða sig hjá Austur-Asiufélaginu
verða að heita þvi að ganga ekki i
hjónaband fyrr en að lokinni fyrstu
dvöl þeirra erlendis á vegum félag-
sins. ,,Við teljum að ef starfsmaður
er reiðubúinn að gangast undir þetta
skilyrði þá sé honum treystandi,''
segir Pagh stjórnarformaður.
Um það bil helmingur þeirra, sem
hefja störf hjá Austur-Asíufélaginu,
hætta fljótlega störfum þar en hvorki
meira né minna en 95% af þeim sem
eftir verða starfa þar þangað til eftir-
launaaldri er náð.
Mogens Pagh telur að félagið sé vel
undir það búið að finna og vinna upp
nýja markaði á næstu árum. Hann
telur þó að eitt atriði ógni mjög fram-
tíðinni en það sé hins vegar algjörlega
utan áhrifasviðs fyrirtækisins að ráða
við það.
Þar á Pragh við samkeppni Aust-
ur-Evrópuþjóðanna.
„Ráðamenn þar reikna ekki út
framleiðslu- og rekstrarkostnað á
sama hátt og gert er á vesturlöndum
og þess vegna verður aldrei um eðli-
lega samkeppni að ræða.” Bendir
Pagh á í þessu sambandi að Sovét-
menn bjóði nú flutninga á förmum
milli Evrópu og Japans með járn-
brautum um Síberiu, sem séu ódýrari
en samsvarandi flutningar með skip-
um. Meiri hluti af hagnaði Austur-
Asíufélagsins kemur af rekstri verk-
smiðja jafnframt sem hluti tekna af
skipum fer minnkandi.Ekki erheldur
neinn vafi á að félagið á eftir að hasla
sér enn frekar völl á mörkuðum í
hinum fjarlægari austurlöndum.
Greininni i Newsweek lýkur á þvi að
fullyrt er að danska Austur-Asíu-
félagið, sem áður hafi verið svo lítt
þekkt, verði sífellt meira í sviðsljós-
inu.
Kjallarinn
Geir Andersen
greining milli flokka og undirtök
þeirra, sem í orði túlkuðu „frelsi til
framfara” og annað í þeim dúr, varð
undanlátsemin við andborgaralegu
öflin öllum fyrirheitum yfirsterkari.
Stjómmálaumræður hafa svo oftar
en ekki gengið út á það eitt að verja
þessa undanlátsemi. Þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hafa ekki verið
eftirbátar annarra að skrifa og flytja
langar varnarræður um undanlát-
semina og reynt að flokka hana undir
ímyndaðar „sættir og samlyndi”,
hugtök, sem ná ekki eyrum þeirra,
sem þegar hafa skipað sér í raðir hins
„hægfara sósíalisma” annars vegar
og „stefnu einstaklingsins” hins
vegar.
Víðsýni — ekki
viðurkenningu
Á sama tíma og margir sjálf-
stæðismenn hafa reynt að „kyngja”
hinum tormeltu útskýringum á und-
anlátseminni viö kommúnista og og
hin andborgaralegu öfl, hafa ýmsir
forystumenn innan Sjálfstæðis-
flokksins reynt að fikra sig nær and-
stöðuöflunum, sem vilja persónu-
frelsi og efnaleg gæði feig í þessu
landi, nteð því að láta i Ijósi viður-
kenningu á „félagslegu brölti”
ýmiss konar, sem hægfara
sósíalisma er svo nauðsyrilegt, meðan
harn erað„skipuleggja framfarir”!
Hve margir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa ekki lagt allan sinn
þingmennskumetnað í það að reyna
að standa sósialistum á sporði við að
eiga frumkvæði að styrkjum til
svokallaðra „listamanna”, nú, eða
að hinni óljósu hugmynd um „rétt-
láta tekjuskiptingu”?
Almenningur hcfur aldrei beðið
um réttláta tekjuskiptingu,- hvað þá
hnífjafna! Listamenn skapa sér
„nafn” og frægð — og tekjur — með
vinnu sinni eins og aðrir þjóðfélags-
þegnar, ekki ölmusu. Þingmenn ættu
sízt allra aðstuðla að kröfum um for-
réttindi til handa cinstökum stéttum
eða hagsmunahópum, að ekki sé nú
talað um kröfur um „réttláta tekju-
skiptingu”, sem er hið ómögulega.'—
Lágmarkstekjur til handa öllum
þjóðfélagsþegnum, það er allt annar
handleggur og heilbrigðari.
í því flokkakerfi, sem hér á landi
er við lýði, illu heilli, þýðir lítt fyrir
einn þeirra flokka eða forystumenn
II
Lærdómurínn af „Dauða prinsessu”:
Hugmynd að breyt-
ingu á útvarpslögum
Fyrir nokkrum dögum var þess
getið í hádegisfréttum ríkisútvarpsins
að Sádiarabar og Bretar hefðu að
nýju tekið upp eðlileg millirikjatengsl
eftir timabundin rof eða snurðu.
Tilefni þess að vinskapur milli þess-
ara tveggja ríkisstjórna kólnaði um
tima var að breska rixisuivarpið
hafði gert og tekið til sýningar kvik-
mynd af heimildaskáldskapartagi
sem kölluð var „Dauði prinsessu”.
Við þessa frétt rifjuðust upp viðskipti
íslenska rikisútvarpsins við Sádi-
araba, eða öllu heldur hérlenda út-
sendara þeirra, af sama tilefni.
Að sögn þeirra, sem séð hafa er
kvikmynd þessi miðlungi góður
skáldskapur og heimildagildi hennar
umdeilanlegt. fslenskir sjónvarps-
embættismenn töldu þó myndina for-
vitnilega og efni hennar fréttnæmt og
lögðu til við útvarpsráð að hún yrði
sýnd. Útvarpsráð hugsaði sig vand-
lega um, enda ábyrgðin þess, og féllst
síðan á að myndin skyldi sýnd, en þó
skyldi sá óvenjulegi háttur hafður á
að islenskur formáli yrði hafður að
henni, lesinn af formanni útvarps-
ráðs.
Þessi ákvörðun útvarpsráðs mælt-
ist illa fyrir suður á Arabíuskaga þar
sem Khaled konungur ræður ríkjum.
Honum þykir „Dauði prinsessu”
vond landkynning, auk þess sem i
myndinni mun gæta gagnrýni á ara-
bíska menningu og trúarbrögð spá-
mannsins. Loks mun þar sitthvað
gefið í skyn, og ekki allt pent, um sið-
ferðisástandið hjá hinni ríkjandi fjöl-
skyldu. Að þessu athuguðu er skilj-
anlegt að ráðandi öflum í Sádiarabíu
mislíki sýning myndarinnar. Það
ofurkapp sem lagt var á að stöðva
sýningar á Vesturlöndum leiddi þó
oftast til þess eins að áhugi stórjókst.
á þessari ómerkilegu mynd og áhorf-
endur að henni urðu margfalt fleiri
en ella hefði orðið. Sums staðar tókst
þó að koma í veg fyrir sýningar, t.d.
Kjallarinn
Þorbjörn Broddason
keypti fjársterkur aðili að sögn sýn-
ingarréttinn í einu landi til þess að
koma í veg fyrir sýningu. Hér á landi
tóku Flugleiðir h.f. upp hanskann
fyrir stjórn Khaleds. Ekki var það
torleyst gáta hvernig Flugleiðamenn
urðu fyrir þessari köllun, og var
raunar engin fjöður dregin yfirþað.
lllkvittnu fólki var eigi að síður
skémmt yfir viðleitni talsmanna fyrir-
tækisins til að sannfæra þjóðina um
að „Dauði prinsessu” væri allt of
óvönduð mynd fyrir hana.
Menn rak ekki minni til þess að
Flugleiðum h.f. hefði fyrr runnið svo
til rifja lágkúrulegt menningarástand
sjónvarpsins, að blaðafulltrúi fyrir-
tækisins væri gerður út i siðvæðing-
arherferð gegn spillandi dagskrár-
efni.
„Ósjálfstæð
stofnun"
Útvarpsráð okkar íslendinga, en
„Ríkisútvarpið er ósjálfstæð stofnun í
eigu íslenska ríkisins og undir eftirliti
þeirra stórfyrirtækja, sem kjósa að skipta sér
af rekstri hennar, hvort heldur er í eigin þágu
eða sem sjálfskipaðir erindrekar erlendra
ríkisstjórna.”
þar sitja engir aukvisar, lagðist nú
öðru sinni undir feld. Undan honum
skriðið lýsti ráðið því yfir að sjálfsagt
væri að hlíta fyrirmælum þeirra
Khaleds og Flugleiða. Einn útvarps-
ráðsmanna, Erna Ragnarsdóttir,
neitaði hins vegar að láta siðvæðast.
Ef til vill hefur hún lesið útvarpslögin
af meiri athygli en félagar hennar í
ráðinu. Þau lög hefjast eitthvað á
þessa leiö: Rikisútvarpið er sjálfstæð
stofnun i eigu islenska rikisins. Ýmsa
hefur svo sem grunað, og það all-
lengi, að ekki væri allt með feldu um
þessa lagagrein. En nú þarf ekki
frekar vitnanna við, þetta er gersam-
lega úreltur bókstafur, þótt ekki sé
hann eldri en 10 ára, og megum við
vera Flugleiðum h.f. og bandamönn-
um þeirra í Sádiarabiu þakklát fyrir
að hafa leitt okkur í endanlegan
sannleika um það. Nú megum við
væntanlega búast við því að þing-
mennirnir sem í útvarpsráði sitja
muni flytja sameiginlegt frumvarp til
breytinga á útvarpslögum strax og
þing kemur saman i haust. Hin
breytta lagagrein gæti t.a.m. hljóðað
þannig: „Rikisútvarpið er ósjálfstæð
stofnun i eigu islenska ríkisins og
undir eftirliti þeirra stórfyrirtækja
sem kjósa að skipta sér af rekstri
hennar, hvort heldur i eigin þágu eða
sem sjálfskipaðir erindrekar erlendra
ríkisstjórna.” í samræmi við þetta
þyrfti svo að breyta ákvæðum um
samþykkt dagskrá á þá leið að
ákvarðanir útvarpsráðs öðlist ekki
gildi fyrr en þeir eftirlitsaðilar sem
um getur í 1. gr. hafa lagt blessun
sína yfir þær.
Þegar þessum formsatriðum hefur
verið kippt i lag mega fiestir vonandi
vel við una. Boðberar frjálsrar fjöl-
miðlunar (þeir sem í útvarpsráði
sitja) hafa svo ekki verður um villst
upplýst okkur hin um inntak og eðli
þess frelsis og sjálfstæði sem þeir
vilja kalla yfir okkur hin. Hinir eru
eftir, ef einhverjir eru, sem líta svo á
að útvarp og sjónvarp skuli vera
sjálfstæð menningartæki, vernduð af
lögum til að sinna hlutverki sinu utan
áhrifasvæðis uppivöðslusamra inn-
erlendra stórbokka, að ekki sé minnst
á erlendar ríkisstjórnir. Þeir mættu
að skaðlausu skýra sitt mál.
Þorbjörn Broddasnn.
hans að taka upp einhverja „viður-
kenningarstefnu” gagnvart svörn-
ustu andstöðunni, i þessu tilfelli
kommúnistum.
Víðsýni til vinstri getur hins vegar
verið nauðsynleg, til þess að
skyggnast eftir baksviði hættunnar.
Fáir þingmenn borgaraflokkanna
hafahaft þá víðsýni til að bera, þeir
hafa ekki látið svo lítið að skyggnast
eftir baksviðinu, þeir hafa hreinlega
gert hættunni „heimboð” í viður-
kenningarformi, —og það á „viður-
kenndum pappír”!
Þola ekki
samanburð
Stjórnmálamenn verða að hafa
hæfileika, svo og þingmenn og
leiðandi menn í atvinnu- og efnahags-
lífi. Á þetta hefur tilfinnanlega skort
hérlendis. Það ber kannski hvað bezt
vitni um hæfileikaskort stjórnmála-
manna, þegar þeir gera sér far um að
kveða niður allar umræður um
stefnubreytingu eða hugmyndafræði.
Þetta gerist þó þráfaldlega innan
borgaraflokkanna og einkum innan
þeirra, ekki sízt Sjálfstæðisflokksins.
Ungir sjálfstæðismenn hafa þó urp
árabil verið mjög virkir í slíkri hug-
myndafræði innan síns flokks, með
útgáfustarfsemi, eigin tímarits og sér-
prentunum á útdráttum bóka
þekktra hagfræðinga og stjórnmála-
manna.
Einn merkasti bæklingur slíkrar
tegundar er án efa sá, er hafði yfir-
skriftina „Leiðin til ánauðar” og er
útdráttur úr bók Friedrich v. Hayek.
Sá boðskapur, sem bæklingurinn
„Leiðin til ánauðar” flytur er í raun
„viðvörunaróp til allra velviljaðra
sósíalista og annarra fylgismanna
opinberrar skipulagningar, til allra
einlægra lýðræðissinna og frjáls-
lyndra manna, um að nema staðar,
líta við og hlusta eftir,” eins og segir í
inngangi að þessum útdrætti. —
Þennan bækling ættu raunar allir
islenzkir þingmenn að hafa í skjala-
bunka sínum í þingsölum og blaða í
honum, þegar þeim leiðist þófið, sem
er ærið oft, ef dæma má eftir fjar-
veru þeirra í umræðum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur á að
A „Hvað er eðlilegra en ætlast til þess, að
EHertB. Schram hafi forystu fyrir þeim
samherjum í yngri aldurshópunum, sem vilja
teggja Hð hinni aðkallandi baráttu gegn styrk
sósíalista og sundrun sjálfstæðis?”
skipa mörgum góðum efnum i
stjórnmálamenn, sem treysta má til
þess að láta að sér kveða. Margir
þeirra standa framar hinum eldri,
hvað hæfileika snertir og víðsýni í
málflutningi. Menn, sem ekki hafa
víðsýni til að bera eru ekki stjórn-
málamenn. Menn eiga að þola
samanburð, ekki fyrtast við hann.
Ellert B. Schram var einn þeirra,
sem kjósendur völdu i prófkjöri til
trúnaðarstarfa í þágu lands og
þjóðar. Af óskiljanlegum ástæðum
tók hann þá ákvörðun að „gefa allt
innstæðufé sitt í góðgerðarstarf-
semi ”! Slíkt hefur svo sem verið
gert áður, — en ekki áður á stjórn-
málavettvangi í kosningum.
Styrkur sósíalista vex hröðum
skrefum í þessu þjóðfélagi, gagnstætt
því sem hann minnkar í nálægum
löndum. Sundrun sjálfstæðisins er í
sjónmáli. Þjóðin þarf á hverjum
þeim manni að halda, sem hefur þor
og hæfileika, en ekki sízt víðsýni til
þess að skyggnasl um og horfa
galopnum augum á það sjúka og
uppgefna þjóðfélag, sem hér er við
lýði í dag. —
Ellert B. Schram er einn þeirra
fáu, sem sér, að tímaglasið er að
tæmast og blaðinu verður að snúa
við, ekki nú-na heldur nú. Hvað er
eðlilegra en ætlast til þess, að stjóm-
málamaður, sem „lánað” hefur
fylgi sitt (um stundarsakir skulum
við vona), taki upp þráðinn þar sem
frá var horfið, hafi forystu fyrir þcim
samherjum í yngri aldurshópunum,
sem vilja leggja lið hinni aðkallandi
baráttu gegn styrk sósíalista og
sundrun sjálfstæðis?
(>eir R. Andersen.