Dagblaðið - 21.04.1981, Blaðsíða 12

BIAÐW
frjálst, áháð dagblað
Utgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdaatjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hollur Símonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aðstoflarfréttastjóri: Jónas Horoldsson.
Handrit: Ásgrfmur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Bloðamenn: Anna Bjornason, Atli Rúnor Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gfsli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ingo
Huld Hákonardóttir, Kristján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjornleifur Bjarnleifsson, Einar Ólason, Rognor Th. Sigurðsson, Sigurður Þorri Sigurösson
og Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: ólafur EyjóKsson. Gjaldkori: Þráinn Þorleifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Holldórs-
son. Dreifingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Síðumúlo 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aflalskni biaflsins er 27022 (10 Ifnur). ^
Setning og umbrot: Dagbloflifl hf., Sfðumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hfi, Sfflumúla 12. Prentun:
Arvakur hf., Skeifunni 10. .
Áskrrftorverfl á mánufli kr. 70,00. Verfl f lousosölu kr. 4,00.
„Njet” Alþýðubandalagsins
Allir aðrir en leiðarahöfundar Tím-
ans hafa nú gert sér grein fyrir, að til
staðar er leynisamningur milli aðila að
ríkisstjórninni. Þar greinir, að meiri-
háttar mál verði ekki úrskurðuð nema
með einingu. Neitunarvald gildir. En
hvað þýðir ,,neitunarvald” Alþýðu-
bandalagsins í utanríkismálum?
Dagblaðið greindi fyrst fjölmiðla í frétt frá leyni-
samningnum og bar fyrir því varaþingmann Fram-
sóknar. Fyrir var vitað, að ekki gæti orðið af fram-
kvæmdum við flugstöðvarbyggingu á Keflavíkurflug-
velli án samþykkis Alþýðubandalagsins. Skyldi þá Al-
þýðubandalagið geta hindrað varnarliðsframkvæmdir
og slævt hervamir á íslandi með því einu að segja
,,njet” eins og fyrirmyndirnar í Kreml?
Svarið er, að neitunarvald Alþýðubandalagsins
hefur ekki skipt miklu í varnarmálunum.
Landsfeðurnir voru nokkuð á einu máli um, að
framlag íslendinga til utanrikismála skyldi einkum
vera stuðningur við ,,slökunarstefnu”, þegar stjóm-
málaforingjarnir ræddu málin í sjónvarpsþætti fyrir
páska.
Enginn nema alþýðubandalagsmaðurinn studdi
óvopnað hlutleysi íslands.
Bent var á, að nú blésu í heiminum kaldari vindar en
fyrir áratug. Sagt var, að risaveldin yrðu að láta af út-
þenslustefnu sinni, hvort heldur væri í Afganistan eða
E1 Salvador. Varað var við röskun á jafnvægi milli
risaveldanna.
Þá var því haldið fram, að slökunarstefnan væri eina
vonin, ella stefndu heimsmálin beint í voða.
Áherzla íslenzkra stjórnmálaforingja á slökunar-
stefnu er góðra gjalda verð. En hversu nytsamleg er sú
slökunarstefna, sem felst í því, að annar aðilinn þrýsti
en hinn slaki?
Framlag íslendinga hlýtur fyrst og fremst, auk stór-
aukins stuðnings við þróunarríkin, að felast í andstöðu
við hvers konar yfirgang risaveldanna, bæði í austri og
vestri.
Sovétríkin hafa vakið kalda stríðið. Gegn þeim
verður að spyrna.
Hins vegar verður það vatn á myllu róttækustu
sovétagenta, ef Bandaríkin telja það vera svar að beita
í Rómönsku Améríku kúgun af svipuðu tagi og Sovét-
menn beita í leppríkjum sínum.
Vilji utanríkisráðherra og meirihlutamenn í núver-
andi ríkisstjórn fylgja stefnu í utanríkismálum, sem
gengur gegn sovézkum yfirgangi en leitar jafnframt
leiða til friðsamlegri sambúðar, verði hún kleif án
undansláttar, getur Alþýðubandalagið þar engu um
þokað.
Varnarliðsframkvæmdir á Keflavíkurflugvelli halda
áfram samkvæmt áætlun. Þar hefur Alþýðubanda-
lagið ekki einu sinni getað stöðvað byggingu nýrra,
stórra flugskýla.
Bygging olíuhafnar í Helguvík tekur tíma. Engin
ástæða er til að ætla, að utanríkisráðherra geti ekki
látið hefja og halda áfram jarðvegsrannsóknum þar nú
í sumar.
Leynisamningurinn veitir Alþýðubandalaginu ekki
neitunarvald um varnarliðsframkvæmdir.
Leynisamningurinn mun ekki hindra utanríkisráð-
herra í áframhaldandi harðri afstöðu á erlendum vett-
vangi.
Leynisamningurinn hefur enn ekki reynzt utanríkis-
ráðherra fjötur um fót í mikilvægum þáttum varnar-
mála.

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 21. APRÍL 1981.
FRIÐURINN EILÍFI I
Þrjátíu og tvö ár í NATO og 30 ára
herseta, ár þar sem viðkvæðið hefur
einatt verið að aukinn vígbúnaður sé
óumflýjanlegur til að tryggja friðinn.
Og þó að hann sé nú oröinn svo
tryggur að hver maður á jörðinni geti
garanterað að verða ekki undanskil-
inn í hinni sameiginlegu ferð mann-
kyns inn í friðinn eilífa, koma vaskir
menn fram á sjónarsviðið og segja að
nú þurfi menn að hrista af sér slenið f
friðarmálunum með því að fjölga
skammdrægum, meðaldrægum og
langdrægum friðarskeytum (enginn
má verða útundan) og auðvitað frið-
heldum skýlum fyrir góssið. Aldrei í
sögunni hefur mannkynið'lagSt á eitt
sem nú til að tryggja friðinn. öll
möguleg tækni nútímans er notuð og
verkalýðurinn stritar i þágu góðs
málefnis.
Þess vegna segi ég að endalokin séu
að nálgast. Friðurinn kemur von
bráðar — takmarkinu verður náð:
Friðurinn eilifi.
En á málinu er líka önnur hlið. Það
er ekki vist að allir kæri sig um sam-
eiginlega siglingu inn í friðinn eilífa,
bæði sjálfra sin vegna og þeirra sem á
eftir gætu komið, menn sem sætta sig
ekki við að hafa verið sviptir allri
framtíð. Fyrir svoleiðis fólk er erfitt
að lifa. Það gæti reynt að fara að
„lifa lifinu”, fríka út — eiga svona
skemmtilegt ævikveld m.ö.o. setja
sig í spor sjúlkings sem á von á dauða
sínum á næsta leiti. Eða taka þann
kost sem fáir virðast hafa gert —
ennþá, að skella sér af alefli út í bar-
áttu herstöðvaandstæðinga. Vissu-
lega virðist sú barátta vonlaus. Her-
stöðvaandstæðingar virðast vera í
minnihluta hér á landi og á Alþingi,
með Sprengju-Ólaf í broddi fylk-
ingar, eru flestir sama sinnis og þeir í
vestrinu — að tryggja þurfi að koma
endalokanna dragist ekki úr hömlu.
Kjallarinn
Ólafur Guðmundsson
Sprengju-Ólafur segir að ef við
hefðum ekki verið i Nato væru
Rússar búnir að gleypa okkur. Nú er
yfirgnæfandi meirihluti ríkja SÞ utan
hernaðarbandalaga svo að Rússar
hafa nóg að gleypa, ríki eins og
Sviss, Svíþjóð og t.d. Irland sem er í
lykilstöðu mitt á milli USA og ann-
arra Nató-ríkja.
„Yfirdráp"
Svo að fleira sé tint til þá má nefna
bók Bretans Johns Cox, „Overkill”
(„yfirdráp”), (Penguin 1977) en
hann er formaður „Baráttusamtaka
fyrir kjamorkuafvopnun”. í bók
þessari sem fjallar um vígbúnaðar-
kapphlaup stórveldanna hefur Cox
eftir Morton Halperin fyrrum full-
trúa i vamarmálaráðuneyti USA:
„Nato kenningin er sú að við munum
berjast með venjulegum
(conventional) vopnum þar til við
erum að tapa, síðan munum við
berjast með meðaldrægum (tactical)
kjamavopnum þar til við erum að
tapa og þá munum við sprengja
heiminn í loft upp”. (bls. 129).
En hvað er þetta, hefur þetta ekki
verið svona undanfarin 20—30 ár og
enn erum við ekki sprungin? Að vísu,
en nokkmm sinnum hefur ekki
munað nema hársbreidd að illa færi
— bæði vegna slysa svo og glímu-
skjálfta stórveldanna. John Cox segir
aö a.m.k. 13 slys hafi orðið þar sem
flugvélar með kjarnavopnum hafi átt
hlut að máli. Ein slík hrapaði i S-
Carolina ríki USA og 4 af 5 öryggjum
10 megatonna sprengju, sem hún
hafði innbyrðis, höfðu rofnað. önn-
ur hrapaði við Palomares á Spáni
með 4 sprengjur. Mesta mildi var að
engin sprakk en ein byrjaði að leka
og eyðUagði geislavirknin jarðveg á
stóm svæði. Tölvubilanir hafa oftar
en einu sinni nærri komið styrjöldum
af stað og svona mætti lengi telja.
Það er í raun kraftaverk að enn hafl
ekki orðið kjarnorkustríð því eins og
Cox bendir á: „ÖU vígbúnaðarkapp-
hlaup sögunnar hafa endað með
stríði. Ef kjamorkukapphlaupið
heldur áfram mun fyrr eða síðar,
vegna slyss eða af ásettu ráði, verða
kjarnorkustríð.” (bls. 113).
Er von að ýmsum þyki baráttan
vonlaus. Með sama áframhaldi bar-
áttunnar hér á landi næst ekki mikUl
árangur. En ef íslendingar gætu sam-
einast um þó ekki væri nema að
koma hemum úr landi væri stigið
stórt skref. Ekki aðeins myndum við
koma í veg fyrir að við verðum að
forgangsskotmarki í komandi styrj-
öld heldur gætum við verið öðrum
lepprikjum stórveldanna í Evrópu
fordæmi fyrir því að hægt sé að losa
sig undan jámhæl risanna. Pólitísk
einangrun þeirra er eina von Evrópu-
búa og líklega alls mannkyns.
Ef við getum hert á baráttunni 1
réttu hlutfalli við aukinn stíganda
vígbúnaðar, getur maður með góðum
vilja eygt ofurlitla von — von um að
hægt verði að tala um framtíð.
0 „John Cox segir, að a.m.k. 13 slys hafi
orðið, þar sem flugvélar með kjarnavopn-
um hafí átt í hlut.”
Ólafur Guðmundsson
iæknanenti.
é —
Nordsat-áætlunin:

Eigum við að sitja
aðgerðalaus hjá?
Ég mun hér 1 stuttu máli koma á
framfæri nokkrum hugleiðingum
mínum um Nordsat-málið, en þær
byggi ég að verulegu leyti á formleg-
um og óformlegum umræðum sem
fram hafa farið á vettvangi Norður-
landaráðs síðustu misserin. Segja má
að nú hafi á nýjan leik færst mikið lif
í umræður um Nordsat eftir að málið
hefur legið í eins konar dvala um
langt skeið.
Gervihnettir eru nú orðnir mikil-
vægur þáttur í fjarskiptaneti sem
spannar alla heimsbyggðina. Fáir
gætu hugsaö sér að vera án þeirrar
tækni sem gervihnettirnir hafa fært
okkur. Nærtækasta dæmið hér á
landi er talsambandið við útlönd en
með notkun gervihnatta er nú hægt
að hringja beint frá íslandi til fjöl-
margra landa. Við erum ekki lengur
háðir sæsímastrengjum sem ósjaldan
hafa bilað á undanförnum árum. —
Þróun gervihnatta hefur þó náð
lengst og gengið hraðast þegar þeim
hefur verið ætlað að þjóna hernaðar-
legum þörfum stó^veldanna. I því
sambandi má nefna njósnahnetti,
sem m.a. búa yfir þeirri tæknilegu
fullkomnun, að geta tekið myndir
svo nákvæmar, að á þeim má greina
einstaklinga á gangi á götum borga
og hlerað hin ýmsu fjarskipti. Ekki
þarf að minna á gervihnetti, sem
finna málma og olíu í jörðu, veðurat-
hugunarhnetti, sem íslendingar hafa
notið góðs af um langt árabil, og
fleira og fleira.
Á ýmsan hátt hafa gervihnettir
minnkað þann heim sem við búum í.
Milljónir manna í tugum landa geta á
samri stundu fylgst með merkum at-
Kjallarinn
Árni Gunnarsson
burðum. Vegalengdir verða afstætt
hugtak, og 1 náinni framtlð verður
menningar-, frétta- og skemmtiefni
fjölmargra þjóða á boðstólum fyrir
ibúa heilla heimsálfa.
Pólitfsk ákvörðun
Nordsat er hluti af þeirri tækni-
þróun, sem ekki verður stöðvuð og
mun að líkindum hafa meiri áhrif á
líf milljóna en nokkum grunar á
þessari stundu.
Ákvörðun um smíði Nordsat er í
eðli sínu mjög pólitísk. Flestir sér-
fræðingar eru þeirrar skoðunar, að
hinn pólitíski áróður ólikra stjórn-
kerfa muni í framtíðinni, að umtals-
verðum hluta, fara fram um gervi-
hnetti, sem endursenda útvarps- og
sjónvarpsefni.
Á þessari stundu er vitað að
Frakkar og Vestur-Þjóðverjar hafa
gert samkomulag um að skjóta á loft
gervihnetti í líkingu við Nordsat. Þvi
má skjóta hér inn í, að það voru ein-
mitt þessar tvær þjóðir, sem hvað
harðast gagnrýndu Nordsat-áætlun-
ina fyrir nokkrum árum þegar um
hana var fjallað á alþjóðlegri ráð-
stefnu um fjarskiptamáí. Sovétmenn
eru byrjaðir að smfða gervihnött sem
á að endursenda útvarps- og sjón-
varpsefni. Bretar hyggja á smiði ann-
ars og í Luxemborg eru menn að gera
áætlun um enn einn, en þar munu
vera á ferðinni fjölþjóðafyrirtæki. —
Það eru því ekki eingöngu stjóm-
málaöflin, sem hafa hug á því að
koma sinu ágæti á framfæri.
Skoflanamótun
Sú barátta um mótun skoöana ibúa
jarðar á margvíslegum sviðum, sem
nú er hafin, getur tekið á sig sér-
kennilega mynd áður en þessi ára-
tugur er liðinn. Hún mun í auknum
mæli verða háð með gervihnöttum,
nýrri tækni, sem hver einstaklingur
getur notað innan tíðar. Það mun
verða jafneinfalt að ná sjónvarpsút-
sendingum og það hefur verið aö ná
útvarpssendingum víða að úr heimin-
um.
Það er mín staðföst skoðun, að
sjónvarps- og útvarpsefni, sem sent
er um gervihnetti, verði á þessum ára-
tug sú uppspretta erlendra áhrifa í
jákvæðum og neikvæðum skilningi
sem framar öðru á sviði fjölmiðlunar