Dagblaðið - 01.09.1981, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1981.
10
7
iBIAÐIÐ
trjálst, úháð daghlað
Útgefandi: Dagblaöið hf. * flhW
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjórí: Haukur Holgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjórí ritstjóman Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Símonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aöstoðarfréttastjórí: Jónas Haraldsson
Handrit: Ásgrímur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karísson. ^
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, cJra ji Siy-
urðsson, Dóra Stefónsdóttir, Eiin Álbertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga HuW ’Hákonardótt.i,
Kristjón Mór Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnloifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sig,’jrður Þorri Sigurðsson
og Svoinn Þormóðsson.
Skrifstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þróinn Þorloifsson. Auglýsingastjóri: Mór E.M. Hall-
dórsson. Droifingarstjóri: Valgerður H. Sveinsdóttir.
Ritstjórn: Siðumúla 12. Afgreiðsla, óskríftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Slðumúla 12.
Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10.
Áskriftarverð ó mónuði kr. 85,00. Verö i lausasölu kr. 6,00.
Ný og betrí flugfélite
Fargjaldastríð flugfélaga er svo langt
gengið, að nú ferðast menn umhverfis
hnöttinn, án sérstakra kvaða um fyrir-
framgreiðslu, millilendingar, ferðatíma
og biðlista, fyrir 385 sterlingspund. Það
er sama verð og héðan til London!
Hin lágu verð fylgja frjálsri samkeppni, sem’er að
leysa af hólmi fargjaldasamsæri Alþjóðasambands
flugfélaga. Þessi samkeppni er upprunnin í Banda-
ríkjunum, fer nú sigurför um heiminn og nær síðast en
ekki sízt til Evrópu.
Bandarísk flugfélög hafa alltaf verið betur rekin en
evrópsk. Þau ná tvöfalt meiri farþegakílómetrafjölda á
hvern starfsmann. Meðan Lufthansa hefur 687 þúsund
slíka kílómetra, hefur Pan American 1.506.
En hinn tiltölulega góði rekstur hinna gamalgrónu
bandarísku flugfélaga dugir þeim ekki lengur, síðan
Carter Bandaríkjaforseti kom á samkeppni í
innanlandsflugi og Sir Freddie Laker knúði fram sam-
keppni í Atlantshafsflugi.
Pan American hefur neyðzt til að selja skýjakljúf
sinn í New York og hótelhringinn Intercontinental.
Braniff og Eastern eru á svipuðu undanhaldi. Sömu
sögu er að segja af fleiri gömlum, feitum og ríkum
flugfélögum.
í staðinn eru þar vestra að rísa upp ung og mögur
félög, sem ná enn meiri farþegakílómetrafjölda á hvern
starfsmann en bandarísku risarnir. Þessi félög þenjast
út og skila hagnaði ár eftir ár, þrátt fyrir lækkuð far-
gjöld.
Eitt dæmið er Air Florida, þar sem við stjórnvölinn
er Timoner, hinn bandaríski Laker. Hann hefur náð
venjulegu fargjaldi milli London og Miami niður í 99
dollara, sem er 31 dollara betur en hinn frægi Sir
Freddie hefur náð.
Eins og Laker notast Timoner við mjög einfalt sölu-
og afgreiðslukerfi. Hann veitir og starfsfólki hlutdeild í
hagnaði, enda er það velviljað fyrirtækinu og hleypur
eftir þörfum í hvers annars störf. Þá notar hann
sparneytnustu flugvélar.
Air Florida er aðeins níu ára og fór fyrst að vaxa
fyrir alvöru árið 1978, þegar Carter kom á sam-
keppninni. Það hefur jafnan skilað hagnaði, einnig í
fyrra, alveg eins og Laker. Og það mun áfram
blómstra á lágu fargjöldunum.
Þetta er ekki síðasta skrefið vestanhafs. Risið er
fyrirtækið Peoples Express, sem fer nýjar leiðir. Það
sérhæfir sig í leiðum, sem öðrum hefur ekki dottið í
hug, svona rétt eins og hér væri flogið milli ísafjarðar
og Húsavíkur.
Peoples Express notar Newark flugvöll, sem er
bezti, minnst notaði og nálægasti flugvöllur New
York. Það hefur enga söludeild, heldur selur farmiða
um borð í flugvélunum, alveg eins og þær væru lang-
ferðabílar.
Peoples Express hefur ekki heldur neina farangurs-
deild. I staðinn eru sæti tekin brott, svo að farþegar
geti haft farangurinn við hlið sér. Þeir spara tíma,
hindra töskutap og eru ánægðir með fyrirkomulagið.
Það eru flugfélög af tagi Air Florida og Peoples
Express, sem munu erfa ríki bandarískra flugmála,
alveg eins og Sir Freddie Laker er nú að gera evrópska
einokunarsinna gráhærða. Þessi félög hafa nefnilega
reksturinn í lagi.
Af þessu getum við lært, að einokun í áætlunarflugi
innanlands og til útlanda er hvorki farþegum né flug-
málum til góðs. Með samkeppni koma ný og betri,
straumlínulagaðri og sparneytnari flugfélög framtíðar-
innar, — lika hér.
--- ' "IBI1 "
.......
Svíþjóð:
LÍFIÐERORÐ■
IÐ SVO HUND-
LEIÐINLEGT
— Litazt um í landi þar sem tekin er ný lagaákvörðun
þrisvar sinnum á sólarhring og gersalan blómstrar
v
r
Þeir sem lita neikvæðum augum á
þróunina 1 velferðarríkinu Svíþjóð
líkja oft landinu við „amerískt
Austur-Þýzkaland”. Straumlínu-
lagað, velsmurt en niðurdrepandi
leiðinlegt möppudýraþjóðfélag.
Nágrannarnir, Danir, eru að
mörgu leyti á leið 1 sömu átt og því
hefur Extra Bladet sent tvo af blaða-
mönnum sínum á stúfana yfir Sundið
til að berja ástandið eigin augum og
ræða við nokkra innfædda um hið
daglega velferðarlíf. Ekki var það þó
neinn meðal-Jón sem tekinn var tali,
heldur þekkt fólk eins og t.d. Bo
Strömstedt, ritstjóri Expressen, rit-
höfundurinn Astrid Lindgren og
kvikmyndagerðarmaðurinn Jörn
Donner.
Bo Strömstedt hefur í blaði sínu
ráðizt hart gegn „banndillunni” eins
og hann kallarþað:
— Ég vil nú samt ekki samþykkja
að Svíþjóð sé nokkurs konar „amer-
iskt Austur-Þýzkaland”, segir hann.
— En ég verð því miður að játa að
Svíþjóð hefur á síðustu 10 árum þró-
azt 1 algjört bannland. Sósíaldemó-
kratarnir byrjuðu — ætluðu sér að
steypa alla 1 sama mótið með löggjöf
— og undir borgaralegri stjórn hafa
hjólin aðeins snúizt hraðar 1 sömu
átt. Bann-frjálshyggjan situr svo
sannarlega 1 hásæti í Svíþjóð nútím-
ans.
Og þjóðin lætur þetta yfir sig
ganga. Ég held að skýringin sé trúar-
legs eðlis. Sviar hafa verið aldir upp
til að þjást af stöðugu samvizkubiti
og enginn getur hugsað sér betri
gróðrarstiu fyrir banndilluna en
sektarkennd.
Ekkert til að
berjast fyrir
Og víst er mikið um boð og bönn 1
Svíþjóð. Ekki sízt hvað áfengisneyzlu
snertir. Samt drekka Svíar meira en
nokkru sinni fyrr. Það áfengi sem
meðal-Jón nær ekki í í ríkinu bruggar
hann sjálfur heima. Það sannast bezt
á því að Svíar eiga heimsmet í ger-
kaupum. Ef allt þetta ger væri ætlað
til brauðbaksturs yrði hvert einasta
mannsbarn að borða eitt tonn af
brauði á ári.
Sjónvarpsmaðurinn Herman Lind-
Hvað er list —
hvar á menn-
ingin heima?
Laugardaginn 22. ágúst sl. birtist
leiðari hér 1 blaðinu og nefndist „Vill
landsbyggðin list?” Þessi leiðari
hefur orðið mér tilefni nokkurra hug-
leiðinga af því að það sem stóð þar
kom ekki heim við veruleikaskyn mitt
og stakk mjög 1 stúf við reynslu mlna.
Leiðarinn er líka tilefni þess að ég
skrifa þetta nú.
Fyrst er það orðið „landsbyggð”.
Ég er fæddur og alinn upp á Akur-
eyri. Þar áttum við ekki þetta orð til í
eigu okkar, hugtakið var ekki til.
Hins vegar töluðum við um Siglu-
fjörð og Sauðárkrók, Bárðardal og
Kinn. Raufarhöfn og Þórshöfn eða
Dalvík og Ólafsfjörður voru ekki ein-
hver óskilgreind landsbyggð heldur
staðir hver með sín sérkenni. Við
fórum ekki einu sinni „upp í sveit”
heldur fram í fjörð, út á Svalbarðs-
strönd eða austur i Laugar. Dreifbýli
og landsbyggð eru hugtök sem hljóta
að hafa orðið til í hugum fólks sem
veit ekki hvað er að búa utan Reykja-
víkur og nágrannabæjanna, sem
þekkir ekki lífshætti fólks annars
staðar á landinu nema af afspurn.
Menningin
er engin vól
Ég er heldur ekki alinn upp við þá
Kjallarinn
Úlfar
Bragason
skoðun að 80—90% af allri „þrosk-
aðri menningarstarfsemi” í landinu
fari fram á Reykjavíkursvæðinu, eins
og staðhæft var í leiðaranum. Orðið
„menningarstarfsemi” var alls ekki
til. Fólkið vissi að menningin er ekki
nein vél sem starfar heldur lífsmagn
með þvi sjálfu, þroski þess sjálfs.
Helmingur þjóðarinnar bjó fyrir utan
Reykjavík, Kópavog, Hafnarfjörð,
Seltjarnarnes og Garðabæ og helm-
ingur menningarinnar átti heima hjá
þeim sem þar bjuggu. í verkkunnáttu
þeirra, 1 andlegri mennt þeirra, 1 list-
sköpun þeirra. Leiksýningar, sam-
söngvar, íþróttakeppni o.s.frv. var
hluti af lífi fólksins, menningu þess
og alls ekki óþroskuð „starfsemi”.
Ég man eftir mörgum leiksýningum
sem ég sá á Akureyri krakkinn og
minnist ýmissa söngskemmtana.
Hins vegar man ég ekki eftir því að
fulltrúar landsbyggðarinnar færu i
sífellu bónarveginn til Reykjavíkur,
biðjandi um meiri list eða betri fyrir-
greiðslu í þeim efnum.eins og sagði í
leiðaranum. Auðvitað var fólk þakk-
látt þegar góðir gestaleikir komu að
sunnan, jafnvel taldi sig eiga kröfu til
að sjá leikara Þjöðleikhússins eða
heyra sinfóníuhljómsveitina í heima-
héraði sínu enda hefði það borgað
skattinn alveg eins og Reykvíkingar,
ef til vill ríflegri skerf í sameiginlegan
sjóð landsmanna en þeir. En fólkið
vissi að það þurfti fyrst og fremst að
V