Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1986, Side 70

Sauðfé hefur fækkað allmikið frá 1978, er það var flest,
og gæti átt eftir að fækka nokkuð enn. Hið nána samhengi
arðsemi og beitarþunga bendir til þess að framlegð eftir
hverja vetrarfóðraða kind muni aukast vegna fækkunarinnar.
Mestrar aukningar á arðsemi er að vænta þar sem þröngt
er nú í högum á uppskerulitlu landi. Ekki er þó víst að arð-
semi vaxi alls staðar strax þótt fé fækki. Það fer að nokkru
eftir ástandi beitilandins og eins því hve hratt gróðurfar
breytist til hins betra vegna minnkaðs beitarálags. Þá mun
og tíðarfar næstu árin ráða miklu.
Ef litið er á framlegð á hvern hektara lands, eða það land
sem búið hefur til umráða, hefur komið í ljós að hagnaðurinn
eykst fyrst í stað með hverri einingu í beitarþunga sem bætt
er á landið. Eftir að komið er upp fyrir viss mörk í beitar-
þunga minnkar hagnaðurinn hins vegar (4). Óljóst er um
gildi hagnaðar á hektara sem viðmiðunareiningu ef litið er
til þeirra framleiðslutakmarkana sem nú gilda í sauðfjár-
ræktinni. Mestu máli virðist skipta að fá sem allra mestan
arð af þeim framleiðslurétti sem bændum er úthlutað, þ.e.
að framleiða hvert kg kjöts á sem hagkvæmastan hátt.
Búreikningar sýna að breytilegur kostnaður eykst sáralítið
þótt fleiri lömb fáist eftir vetrarfóðraða kind. Kostnaðarverð
á hvert kíló af kjöti sem framleitt er minnkar hins vegar
mikið með vaxandi frjósemi. Þungi beitar og frjósemi fjárins
virðast hafa meiri áhrif á afkomu í búrekstrinum en nokkuð
annað. Ahrif beitarþunga og frjósemi á framlegð á hvern
hektara lands í beitartilrauninni á Auðkúluheiði koma fram
á 19. mynd. Miðað er við verðlag eins og það var í september
1982. Meðalfrjósemi í tilrauninni var 1.33 lömb/á, en gögnin
voru umreiknuð til að geta reiknað út arð miðað við frjósemi
á bilinu eitt til tvö lömb/á.
Ein af meginniðurstöðum þeirra athugana sem gerðar hafa
verið á áhrifum beitaþunga á framlegð er sú að saman virðist
fara hófleg beit og hámarks arðsemi. Það er því gífurleg sóun
að beita land svo mikið að vaxtargeta lamba fái ekki notið
sín á eðlilegan hátt. Þung beit getur jafnframt leitt til gróður-
skemmda. Það skiptir því miklu máli fyrir bændastéttina í
72