Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1968, Page 116

11G
JORIS CAROLUS OG íSLANDSKORT HANS
ferðasögusafni Samuel Purchas, Hakluytus Posthumus or Purchas His Pilgrimes, er
kom út í London 1624.
III.
Arið 1595, sama ár og Mercator gaf út kortasafn sitt, birti Jodocus Hondius eldri
nýtt Evrópukort: Nova totivs Evropae descriptio. Auctore I. Hondio, en á titilfeldi
á kortinu neöanverðu er eftirfarandi umsögn um gerð þess: Deo propito. Jodocus
Hondius uná cum affine Petro Kœrio Flandri cœlarunt Anno Domini 1595. Petrus
Kaerius (eða Pieter van den Keere, 1571-1646?) var mágur Hondiusar og mikilvirk-
ur kortagerðarmaður og kortaútgefandi. Evrópukortið er prentað eftir eirstungu
(stærð: 132,6x164,7 sm). Aðeins eitt eintak þess er nú kunnugt, og er það í eigu Har-
vard háskóla, en var áður í hinu alkunna Hauslab-Liechtenstein safni í Vínarborg. en
var selt þaðan á árunum kringum 1950. Það liefur nú verið ljósprentað í umsjá dr. C.
Koemans.1 Hér er korts þessa getið vegna þess, að það varð fyrirmynd margra
Evrópulanda á síðari kortum þeirra ættmanna: heimskortum, Evrópukortum og sér-
kortum einstakra landa. Það var ekki hrist fram úr erminni í þá daga að gera stór
landabréf með þeim tækjum, sem menn áttu völ á. íslandsgerð kortsins er því sótt
til Orteliusar, en ekki Mercators, enda er mér ókunnugt um, hvort það var kort
Mercators eða Hondiusar, sem fyrr kom út, því að bæði eru prentuð sama ár.
Hondius eldri andaðist árið 1612, en ekkja hans og synir tóku við atvinnurekstrin-
um: kortagerð, kortasölu og bókaútgáfu. Síðar komst rekstur þessi á hendur Johannesar
Janssoniusar (Jan Janszoon), tengdasonar Hondiusar eldra, en þá var margt af korta-
mótum þeirra komið í hendur Willem Janszoon Blaeus, atkvæðamesta kortagerðar-
manns 17. aldar.
IV.
Sumarið 1959 kom ég til Amsterdam og átti þar nokkra viðdvöl við snudd í gömlum
kortum í Háskólabókasafni. Meðal annars rakst ég þar á stóreflis Evrópukort: Europa
nova descriptio auctore Iodoco Hondio (stærð: 103x125,6 sm). Kcrtið hefur verið
skcrið niður í 20 blöð til þess að auðvelda varðveizlu þess, og hver hluti límdur á
pappaspjöld. Við skurðinn hefur letur skaddazt á stöku stað. Þótti mér auðsætt, að
langt væri umliðið frá aðgerð þessari, því að umbúðirnar, sem voru úr skinni, voru
fast teknar að feyrna.
Ekkert ártal var á kortinu, en í skrá safnsins er það merkt 1803 D. 8 og talið frá
h. u. b. 1615. Ég hef hvergi séð korts þessa getið, og þegar ég leitaði síðastliðið sumar
til dr. C. Koemans um nánari fræðslu, kannaðist hann ekki við það. Sama máli gegnir
um Johannes Keuning, sem ritað hefur allrækilega um kortagerð Jodocusar yngra.2
Hann getur raunar um kort, sem hann nefnir Nova Europae descriptio, Auctore J.
Hondio. Ex officina et sumptibus Ioannis Ianssonij, Amstelodami. Artal er ekkert á
1 IIondius-Kaerius Wall-Map of Europe Amsterdam 1595, Amsterdam 1967.
2 J. Keuning, Jodocus Hondius Jr. (Imago mvndi V, 1948, 63-71).