Frjáls verslun - 01.06.1950, Blaðsíða 4

að vísu í mismunandi ríkum mæli, Danir mest,
en Svíar minnst. Möguleiiki til þess að fá sterl-
ingspundum breytt í dollara Irefði því verið þeim
mikill fengur, en það fyrirkomulag hefur líklega
ekki verið talið fært á þessu stigi máls.
Það helzta, sent áunnizt hefur því með samn-
ingnum, er það, að yfirfærslur á flutningsgjöld-
um eru eftirleiðis frjálsar, sem þýðir, að menn
liafa óbundnar hendur með skipaleigur milli
umræddra ríkja. Er þetta vafalaust t. d. Norð-
mönnum mjög hagkvæmt. Athyglisvert verður
einnig að telja, að gjaldeyrir til ferðalaga milli
ríkjanna verður nú frjáls. Bretar liafa bundið
hámarksúthlutnn til f’erðalaga til skandinavísku
ríkjanna \ ið £ 250.0.0 á ári. Hafa allir brezkir
bankar heimild til þess að selja innl. ferðafólki
þessa upphæð, ai óski menn eftir ríflegri yfir-
færslu, þurf'a þeir að skrifa beint til Englands-
lianka og gera grein fyrir tilgangi, ferðalagsins.
Ákvæðið um ferðamannagjaldeyrinn til Skandi-
inavíu liefur vakið óánægju t. d. á Ítalíu, Frakk-
landi og Belgíu, því að til ferðalaga í þessum
löndum fá Bretar aðeiins £ 50.0.0. Yfirleitt er tal-
ið, að FRITALUX-löndin séu ekki sem ánægð-
ust með UNISCAN-samkomulagið, vegna þess að
þau hefðu hugsað sér að fá Breta í sinn hóp, en
Bretar töldu sér hinsvegar meiri hag að sam-
vinnti við Norðurlönd, sökurn þess að Jijóðarbti-
skapur þessara landa fyllir betur í evður lirezks
atvinnulífs.
Það voru Norðmenn, sem flest frávikin gerðu
við samningsákvæðin vegna efnahagserfiðleika
sinna. Þannig geta þeir ekki heimilað ótakmark-
aðan ferðamannagjaldeyri, ekki leyft yfirfærslu
á frystum innistæðum og ekki erlenda fjárfest-
ingu í Noregi. Danir geta heldur ekki leyft frjáls-
an ferðagjaldeyri til Svíþjóðar. Ýms fleiri undan-
tekningarákvæði eru í samningnum, sem ekki
verða rakin hér.
Mat ó samningnum.
Mjög erfiitt er fyrirfram að leggja nokkurn dóm
á, hvert gildi samnings þessa muni verða, bæði
vegna þess, að eftir er að gefa út allar reglugerðir
um framkvæmd lians, og sömuleiðis mun hin al-
menna viðskiptaþróun ráða miklu um örlög
hans. Samningurinn virðist vera mótaður af var-
úð, en ekki bjartsýni, enda þótt fram sé tekið,
að hann sé hugsaður sem upphaf, en ekki loka-
takmark fyrir efnahagssamvinnu ríkjanna.
El’ gerð er tilraun til Jiess með túlkun samn-
ingsins að skilgreina, hvað UNISCAN í raun og
veru ier, kemur í Ijós, að á núverandi stigi er það
hvorki ríkja-blökk né efnahagsbandalag, heldur
aðeiins almennt samkomulag um nokkur fjár-
hagsmál og yfirfærslur á ýmiskonar þjónustu.
Að hér er ekki um ríkja-blökk að ræða, má
ráða af því, að samninguriinn er opinn öllum
öðrum Jijóðum innan Marshall-samtakanna,
sem gerast v ilja aðiljar að honum. Sömuleið-
is er samningurinn svo lausleg frumsmíð, að
hann getur ekki gert kröfu til Jiess að kallast
efnaliagsbandalag, enda sagði H. Lange utain-
ríkilsráðherra Norðmanna við undirskrift samn-
ingsins, að hann fæli ekki í sér efnahagsbanda-
Iag, en gæti kannske leitt til þess.
í samningnum kemur greinilega fram tilhneig-
ing til þess að hnýta skandinavísku ríkin traust-
ari böndum við Sterlingsvæðið svonefnda. Það
er mjög algengur misskilniingur að halda, að
skandinavísku ríkin tillieyri Sterlingsvæðinu,
vegna þess að þau nota yfirleitt sterlingspund í
millilandagreiðslum. Svo er þó ekki. Kjarni Ster-
lingsvæðisiins er Bretland. Nátengt því með sér-
réttindatollakerfinu eru svo samveldislöndin.
Einu löndin utan Jiess kerfis, sem tilheyra hinu
eiginlega Sterlingsvæði, eru írland og ísland. Síð-
an kemur fjöldi ríkja í Norður- og Vestur-F.vrópu
og jafnvel í öðrum heimsálfum, sem nota ster-
lingspund í greiðslum milli landa, og eru þau
oft talin til Sterlingsvæðisins í víðtækari merk-
ingu Jiess heitis. Með UNISCAN-samningnum
hafa skandinavísku ríkin ekki verið innlimuð í
sérréttindatollakerfiið og ekki Iieldur í hið innra
Sterlingsvæði, en Jió hafa Jiau Jiokazt í áttina til
hins síðarnefnda, og mun trúlega ásetningurinn
að fá þau til Jiess að stíga endanlegt spor til inn-
göngu í þau samtök. í þá áttina bendir a. m. k.
það ákvæði samningsins, að Bretar lofa að gera
það að tillögu sinnii við meðlimi Sterlingsvæðis-
ins, að þeir veiti skandiinavísku ríkjunum sömu
tilslakanir og Bretar veita þeim samkvæmt samn-
ingnum. íslendingar mega því vænta slíkrar mála-
leitanar frá Bretum, hvernig svo sem við þeirri
ósk verður brugðizt. Þetta atriði ásamt fleiru í
samningnum færir heim sannindi um, að
UNISCAN-samningurinn er okkur skylt mál og
Jiví nauðsyn að fylgjast með þróun þeirra sam-
taka á komandi tímum.
80
FRJÁLS VERZLUN