Frjáls verslun - 01.08.1954, Blaðsíða 2

Már Elísson:
Um markaðsrannsóknir
Höíundur greinarinnar, Már Elísson, er 26 ára
gamall, ættaður frá Fáskrúðsfirði. Varð stúdent írá
Verzlunarskóla íslands árið 1949. Nam eitt ár við
Háskóla íslands og vann samhliða náminu. Haust-
ið 1950 sigldi hann til Englands og nam hagfræði
í þrjú ár við háskólann í Cambridge. Var við fram-
haldsnám í Kiel í Þýzkalandi í eitt ár, að loknu
próíi í Cambridge. Hefur starfað hjá Fiskifélagi Is-
lands, síðan hann kom heim.
★
Markaðsrannsóknir, eins og þær þekkjast í
nútímaþj óðfélagi, eru sprottnar af 'þeim aðf-
stæðum og skilyrðum, sem eru óaðskiljanleg
frá og sérstæð fyrir nútíma framleiðsluhætti,
— og þeirra þjóðfélagslegu breytinga, er átt
hafa sér stað í sambandi við síaukna verka-
skiptingu og sérhæfingu, sem samfara eru fjölda-
framleiðslu. — Bein afleiðing þess er, að flest
okkar geta eigi komizt af án markaðsins (þar
sem hin raunverulegu vöruskiplti fara frarn),
hvar við breytum peningatekjum okkar í raun-
verulegar tekjur — eftir þörfum og smekk.
Markaðsrannsóknir eiga sér stað hvarvetna,
þar sem um markaði (kaup og sölu) er að ræða
og má segja, að þær hafi hafizt í einhverri mynd,
jafnskjótt og framleiðsla og dreifing vöru færð-
ist í hendur sérstakra stétta, — eða jafnvel fyrr.
— A heimilisiðnaðarstiginu, þá er þjóðfélagið
skiptist framleiðslulega í fjölda smárra en sjálf-
stæðra eininga, innan hverra takmarka flestum
þörfum var fullnægt, — var nauðsyn markaðs-
ins og rannsókna á eðli hans skiljanlega lítil;
vöruskipti í einhverri mynd hafa samt ávallt
átt sér stað, er að sjálfsögðu hafa þá byggzt á
einhverri þekkingu á þörfunum og möguleikan-
um á því að hagnast. —
Kaupmenn og iðnaðarmenn, er sóttu miðalda-
messurnar, hafa án efa og eftir beztu getu reynt
að afla sér þekkingar á eðli og þörfum væntan-
legra viðskiptavina — bæði framboðshliðinni
þ. e. a. s. verði og tegundum vöru keppinautanna
og eftirspurnarhliðinni. —
I dag — sem áður — halda framleiðendur og
kaupmenn uppi eigin rannsóknum eftir eigin
getu og þekkingu og með mjög mismun-
andi árangri. — Þeir meta þarfir mark-
aðsins og möguleikana á innleiðslu nýj-
unga þangað. Niðurstöður sínar byggja þeir
á reynslu sinni (sölu-instinct?) og annarra
— eða ef til vill hafa þeir tekið í þjónustu sína
tækni, er gerir þeim kleift að drag. áreiðanlegri
og rökréttari ályktanir. — Erfiðleikarnir á slík-
um cinkarannsóknum hafa samt farið sívaxandi,
enda samsetning markaðsins og hlutfalla hans
orðin mjög flókin og margbrotin, svo að æfðra
sérfræðinga er oft þörf til þess að' ráða rúnir
hans, en það hjálpar auðvitað mikið, að skýrslu-
gerð og almennri upplýsingaþjónustu hefur
fleygt mjög fram samhliða því hversu markaðs-
hlutföllin hafa flóknað. — Orsakir þessa er að
finna í breytinguin þeim og þróun, er að framan
getur, sem eru bein afleiðing útvíkkunar mark-
aðsins og fjöldaframleiðslunnar — ásamt ]>ró-
uninni í peningamálum — og síðast en ekki
sízt — bættri afkomu alls almennings, sem segja
má að sé bæði orsök og afleiðing fjöldafram-
leiðslunnar. — Fram að árum seinni heims-
styrjaldarinnar var — í mörgum löndum um
tvo aðalflokka neytenda að ræða, — það er,
þeirra ríku, er mynduðu sérstakan fámennan
flokk manna, oft með mjög sérstæðan (og dýran)
smekk, og þeirra er minna áttu og ekki höfðu
efni á að veita sér „luxus“ hinna, enda þótt ekki
væri hægt að kalla þá alla fátæka. — Með tekju-
jöfnunarafskiptum þess opinbera og bættum
framleiðsluafköstum með tilsvarandi bættri lífs-
afkomu hefur þetta breytzt, eftirspurnin aukizt
og markaðurinn þanizt út; framleiðsluhlutföllin
hafa breytzt og skilningur framleiðenda á lög-
málurn markaðsins aukizt. —
Til nánari skýringar á því, sem við er átt:
Framleitt er nú fyrir neytendur, er hafa hærri
tekjur og frjálsræði (þegar það opinbera. hefur
78
FRJÁLS VERZLUN