Frjáls verslun - 01.06.1958, Qupperneq 3

en kotbændur og fátækir sjómenn, eins og var
um svo margar, myrkar aldir.
Vöxtur Reykjavíkur hefur gert íslenzku þjóð-
inni fært að koma á fót ýmiss konar starfsemi í
atvinnu- og menningarmálum, sem annars hefði
ekki verið mögulegt. Stækkun borgarinnar hefði
því ekki átt að vera mikið undrunarefni og enn
síður mikið áhyggjuefni. En með breyttum að-
stæðum breytist eðlilega afstaða manna.
Reykjavík og nágrenni er á góðri leið með að
verða að 100 þús. manna borg. Þá mun hún á
flestum sviðum geta boðið upp á eins góð skil-
yrði til fjölbreytts atvinnulífs, menningar og
mennta, eins og borg með 150 eða jafnvel 200
þús. íbúum. Því mun ör stækkun Reykjavíkur
í framtíðinni eklci hafa sömu þýðingu fyrir
þjóðfélagið, eins og verið hefur til þessa, enda
er stórborgarbragur eklci að öllu leyti eftirsókn-
arverður.
Fólksfjöldans vegna fara bráðum að skapast
skilyrði í landinu til myndunar einnar til tveggja
borga, auk höfuðborgarinnar. Auk þess, sem slík
þróun yrði öllu öðru mikilvægari til að stuðla að
„jafnvægi í byggðinni“ eins og síðar mun rætt
um, mun hún auka öryggið í þjóðfélaginu og
stuðla að heilbrigðri samkeppni og meiri fjöl-
breytni í atvinnu- og menningarmálum.
Þessu til skýringar mun hér tekinn orðréttur
kafli úr blaðagrein um Svíþjóð: „I Gautaborg
er ágætt listasafn, Göteborgs Konstmuseum.
Menn verða að hafa hugfast, að Gautaborg er
ekki stærsta borg Svíþjóðar, heldur önnur í
röðinni. Og það hefur þær afleiðingar, að borg-
arbúar leggja sig alla fram að láta höfuðborgina
ekki standa sér framar, og vissulega hefur þeim
tekizt það á mörgum sviðum“.
Ekki ættu Reykvíkingar að harma, þótt nokk-
uð drægi úr stækkun borgarinnar, því þá mun
gefast tóm til að gera ýmislegt það, sem hefur
verið illviðráðanlegt vegna hinnar miklu þenslu
í byggðinni undanfarin ár. Jafnvel þótt ekki
drægi úr aðstreyminu til Reykjavíkur nema
um nokkur ár, myndi skapast dýrmætt tækifæri
til framkvæmda, sem nú verða að sitja á hak-
anum. En hugleiðingar um, hvernig byggðin
muni dreifast um hina ýmsu landshluta í fram-
tíðinni, byggjast að verulegu leyti á því, hvað
telja má líklegt að fjölgun þjóðarinnar verði
mikil. Mun nú vikið að fólksflutningunum inn-
anlands, núverandi mannfjölda og hugsanlegri
fjölgun á næstu áratugum.
n.
ísland hefur algera sérstöðu meðal fullvalda
þjóða vegna þess hve íbúar landsins eru fáir.
Jafnframt fámenninu er landið nokkuð stórt
og er strjálbýli því meira hér en víðast hvar
annars staðar. í nær þúsund ár bjuggu allir
íslendingar í dreifbýli, í sveit og við sjó. Fyrsta
þorpið á íslandi tók ekki að myndast fyrr en
eftir meira en 800 ára byggð í landinu, en eins
og kunnugt er var það þar, sem fyrsti land-
námsmaðurinn hafði tekið sér bólfestu. Árið
1703 eru íbúar Reykjavíkur taldir 204, en nær
hundrað árum síðar eða 1801 eru þeir 307 og
liafði því aðeins fjölgað um 103 á 98 árum, enda
hafði landsmönnum fækkað á tímabilinu.
Ör fólksfjölgun
Á 19. öld tók íslendingum að fjölga nokkuð,
en mun meira eftir aldamótin síðustu og lang-
mest síðasta hálfan annan áratug. Fæðinga-
talan fór lækkandi frá aldamótum og fram til
ársins 1940, en hefur síðan hækkað mikið. Mest
hefur þó munað um, hve vel hefur gengið barátt-
an gegn hinum ýmsu sjúkdómum og dánartalan
því lækkað mjög mikið. Á áratugnum 1940—
’50 fjölgaði íbúunum uin 1%% að meðaltali á
ári, og síðan 1953 hefur fjölgunin verið um og
yfir 2% á ári, sem er meiri íbúafjölgun en í
flestum öðrum löndum. Með sama áfram-
haldi yrðu íslendingar allt að 380 þús. um næstu
aldamót. Af ýmsum ástæðum verður að telja
mjög ólíklegt að fjölgunin verði svo mikil og
íbúafjöldinn verði því ekki meiri en 340—360
þús. um aldamótin.
Eins og að framan segir myndaðist þéttbýli
í landinu seint og þróaðist hægt lengi vel. Árið
1880 bjuggu þannig aðeins 5.8% landsmanna í
bæjum með yfir 300 íbúa, en síðan tók þetta
að breytast, eins og sjá má á eftirfarandi yfir-
liti:
1910 — 32,2%
1930 — 54,5%
1955 — 77,3%
Um leið og fólk hefur flutzt úr sveitum og
þorpum til bæjanna, hafa einnig verið miklir
flutningar milli landshluta, og þá einkum til
byggðanna við sunnanverðan Faxaflóa, en þar
hefur fjölgað síðustu hálfa öldina nær því eins
mikið eins og á landinu í heild, munar þar auð-
vitað langmest um Reykjavík. Um aðra lands-
hluta er það að segja, að síðustu 50 árin hefur
FRJÁLS VERZLUN
3