Frjáls verslun - 01.06.1958, Blaðsíða 12

velmegun og viðhalda henni. Hún leiðir af sér
framfarir, sem allir menrt sem neytendur verða
aðnjótandi.“ — „Með samkeppni — í bezta
skilningi þess orðs — eru framfarirnar og ágóð-
inn þjóðnýttur, án þess að persónuleg atorku-
semi sé lömuð.“ — „ „Velmegun fyrir alla“ og
„velmegun í samkeppni“ eru því i órofa sam-
hengi; það fyrra táknar markmiðið, hið síðara
leiðina, sem liggur að markinu.“ (Dr. Ludwig
Erhard)
Rauður þráður
„Mælikvarðinn á kosli eða galla efnaliags-
mála-stefnu er ekki kennisetning eða eitt-
hvert grundvallarsjónarmið, lieldur mað-
urinn einn, neytandinn, þjóðin. Efnahags-
málastefna er aðeins góð meðan hún er
mönnunum nytsöm og flytur þeim bless-
un.“ Ludwig Erhard
Fyrsti kaflinn í bók Erhards „Velmegun fyrir
alla“, heitir „Hinn rauði þráður“ og hefst þann-
ig: „Nokkru áður en ég varð efnahagsmálaráð-
herra vestur-þýzka sambandslýðveldisins lýsti
ég því yfir á flokksþingi Kristilega lýðræðis-
flokksins (CDU), í ágúst 1948 í Recklinghausen,
að ég teldi fráleitt, að hugmyndir um fyrri tekju-
skiptingu í þjóðfélaginu næðu á ný að festa ræt-
ur, og myndi ég vinna gegn því. Þannig vildi
ég taka af allan vafa um það, að fyrir mér vekti
og ég stefndi að efnahagsmálaskipan, sem væri
þess megnug að færa stöðugt fjölmennari stétt-
um þjóðarinnar aukna velmegun. Eg hugsaði
mér, að með því að skapa fjöldakaupgetu væri
hægt að sigrast á hinni gömlu, íhaldsömu þjóð-
félagsskipan.“
Rauði þráðurinn, kjarninn, í kenningum Er-
hards er maðurinn, neytandinn, og velmegun
honum til handa. Velmegun fyrir alla, án tillits
til stéttarsjónarmiða, er fyrsta og síðasta boðorð
hans. Leiðin til velmegunar er að hans dómi
aðeins ein, leið atvinnufrelsisins, frjálsrar sam-
keppni og frjáls neyzluvals, en til þess að sú
leið sé fær, þarf að þroska með þjóðinni viljann
til þess að bera ábyrgð á eigin örlögum. Erhard
er því mjög andvígur öllum kenningum um
„velferðarríkið“ og telur þann hugsunarhátt
þjóðum og einstaklingum hættulegastan að
sækja beri framfærslueyri sinn í vasa náungans.
Hann viðurkennir þó fullkomlega nauðsyn og
gildi nútíma félagsmálastarfsemi, en að hans
dómi er það þó undirstaða farsællar félagsmála-
starfsemi, að takast megi að tryggja verðgildi
peninganna jafnt inn á við sem í skiptum við
aðrar þjóðir. Um þetta farast honum svo orð:
„Félagslegur markaðsbúskapur er óhugsandi án
rökréttrar peningamálastefnu, sem miðar að því
að tryggja verðgildi peninganna.“
Frelsið í öllum sínum myndum er upphaf og
endir allra kenninga Erhards, enda segir hann:
„Neyzlufrelsi og atvinnufrelsi eiga í hugum allra
þegna að vera óskerðanleg mannréttindi. Að
brjóta í bága við þau ætti að teljast tilræði við
þjóðfélagið. Lýðræði og frjáls efnahagsstarfsemi
eru jafnóaðskiljanleg og einræði og ríkisrekstur.“
„Þýzka kraftaverldð"
„Það er ekki hugmyndin, lieldur fram-
kvæmd hugmyndarinnar, sem er uppfinn-
ing.“ Eugen Diesel
Ludwig Erhard er eins og áður getur ekki
höfundur hugmyndarinnar um hagkerfi félags-
legs markaðsbúskapar, og sennilega er hann
fremur snjall stjórnandi efnahagsmála en frum-
legur hagfræðihugsuður. En í hans hlut féll það
samt að verða fyrstur manna til að reyna nota-
gildi og lífsþrótt þessarar hugmyndar. Skal nú
nokkuð greint frá gangi þeirra mála.
Efnahagskerfi Þýzkalands var í rúst eftir
ófriðinn. Á árunum 1945—’48 var stjórn efna-
hagsmálanna í höndum hernámsveldanna, sem
vörðu milclu fé til þess að reyna að byggja upp
þjóðarbúskap Þýzkalands, en með tiltölulega
litlum árangri. Leiðir herstjórnarinnar í efna-
hagsmálum voru fyrst og fremst „skipulagning“,
inn- og útflutningshöft, skömmtun, verðlagseftir-
lit o. s. frv., sem sagt hin almenni efnahags-
málalyfseðill eftirstríðsáranna með tilheyrandi
afleiðingum. Árið 1948 var þó stigið djarft og
afdrifaríkt. spor. Það voru peningaskiptin og
endurmatið á þýzka markinu. Það var í því
falið, að tekin var upp ný mynt, Deutsche Mark,
og öll eldri mynt, ,Reichsmark‘, innkölluð og
henni skipt í hlutföllunum 10 RM = 1 DM.
Það var um þessar mundir, sem herstjórnin
kvaddi dr. Ludwig Erhard til þess að taka þátt
í stjórn þýzkra efnahagsmála, en hann var þeirr-
ar skoðunar, að til viðreisnar þýzku atvinnu-
lífi dygðu ekki aðeins aðgerðir á sviði gjald-
eyris- og peningamála, heldur þyrftu ámóta rót-
tækar aðgerðir að fylgja á öðrum sviðum. Hann
lét heldur ekki lengi á þeim standa. Um þessa
ákvörðun segir hann sjálfur: „20. júní 1948 var
örlagastund í lífi mínu. Að vissu leyti olli sá
Framh. á bls. 25
12
FRJÁLS VERZLUN