Frjáls verslun - 01.10.1958, Blaðsíða 8

um framkvæmdum. Slíkar deilur eru vissulega ekki
til þess fallnar að auðvelda almenningi sjálfstætt
mat á því hvert stefna beri.
Ilvort sem flokkarnir nú vilja eigna sér krógann
cða afneita honum, þá er meginatriðið, að viðhorf
þjóðarinnar til efnahagsmálanna verður að gjör-
breytast, og þetta verður að gera þjóðinni ljóst.
Væri nii ekki kominn tími til að allir landsbúar
skipuðu sér um aðra nýsköpun, sem fælist í því,
að hafizt væri þegar handa um uppbyggingu
nauðsynlegs gjaldeyrisforða? En á slíkan hátt gæti
skapazt öryggi og festa í atvinnulífinu, og mögu-
leikar til þess að losa um höft, sem valda misrétti,
draga úr afköstum framleiðslunnar og lama atorku
einstaklinga. Ekkcrt annað dugar, ef vér eigum að
bægja þeirri yfirvofandi hættu frá dyrum, að efna-
hagskerfið hrynji yfir oss, og vér skilum afkomend-
um vorum í hendur þjóðarbúinu í því ásigkomu-
lagi, að vér munum sízt verðskulda þakkir þeirra.
Veigamikið skilyrði fyrir frjálsu, blómlegu at-
vinnulífi og frjálsum viðskiptum, ásamt öryggi fyrir
afkoinu morgundagsins þótt eitthvað blási á móti,
er ríflegur gjaldeyrisvarasjóður. — Hví ekki að ein-
beita oss að þeirri nýsköpun á sama hátt og vér
framkvæmdum nýsköpun atvinnuveganna? Það er
engu minna eða ómerkilegra hlutverk, þótt óneit-
anlega verði það vanþakklátara. En almenningur
skyldi slá hendinni við öllum fulltriium til lög-
gjarfarþings þjóðarinnar, sem ekki aðhylltust fram-
kvæmd slíkrar stefnu.
Augljóst er, að þessi nýsköpun útheimtir nokkrar
fórnir. Þær eru fyrst og fremst, að vér neitum oss
í bráð um ýmsar framkvæmdir og fjárfestingu,
jafnvel þótt þær séu æskilegar og til langframa
bráðnauðsynlegar. Vér verðum að gera oss Ijóst, að
ekki er hægt að gera allt í einu, og haga oss eftir
því. A þessu sviði verða ríki og bæjarfélög að ríða
á vaðið. í þessu sambandi mættu þessir aðilar
gjarnan taka upp þann hátt, að fyrst sé athugað
hve miklum tekjum sé úr að spila án þess að geng-
ið sé af skattþegnunum lömuðum, áður en gjalda-
liðir eru ákveðnir alveg án tillits til gjaldþols
þeirra.
Engum blöðum er um það að fletta, að fram að
þessu hafa ríki og bæjarfélög riðið í fararbroddi
um gáleysislega fjárfestingu, sem ekki hefir verið
í neinu samræmi við getu þjóðarinnar. Ásókn
kjósenda á þessa aðila um alla óraunhæfa aukn-
ingu framkvæmda, verður að hætta, og borgararnir
verða að líta með fyllstu efasemd á hvern þann
fulltrúa sinn eða vonbiðil, sem flíkar fyrirheitum
um að því sé hægt að eyða, sem ekki er til.
Onnur forsenda fyrir því, að koma megi í kring
slíkum áformum, sem áður var getið, er vitaskuld
sú, að allar ákvarðanir og samningar um kaupgjald
og verðlag innanlands, miðist algjörlcga við það,
að slíkar ákvarðanir hafi ekki í för með sér verð-
bólguþróun. Ilér komum við hins vegar að atriði,
sem stjórnarvöld á hverjum tíma fá ekki við ráðið
nema að litlu leyti, og er algjörlega komið undir
þroska fólksins í landinu, ásamt þroska, heiðarleika
og samvizkusemi þeirra manna, sem eiga að vera til
leiðbeiningar og ráðuneytis. Því miður virðist vanta
allmikið á haldgæði þeirrar forustu, en vér trúum
þó ekki öðru, en að margir eigi eftir að bætast í
þann hóp, sem gerir sér grein fyrir, að brýn þörf
er algjörrar hugarfarsbreytingar, þar sem ekki að-
eins efnahagslíf vort, heldur og sjálfstæði og lýð-
ræði eru í hættu, ef ekki er að gert.
Eg hef við önnur tækifæri látið í ljós þá sann-
færingu mína, að hyrningarsteinninn undir farsælu
þjóðfélagi væri frjálst atvinnulíf, grundvallað á
framtaki einstaklinganna, og jafnframt minnt á,
að hér í Iandi búum vér að forminu til við slíkt
skipulag, þó að vér hins vegar illu heilli höfum
leiðzt inn á þá glapstigu að hefta og gera óvirka,
ýmsa aflvekjandi kosti þess, án þess að nokkuð
hafi kornið í staðinn.
Eitt ömurlegasta dæmi um skemnrdarstarfsem-
ina gagnvart grundvallaratriðum skipulagsins, birt-
ist í hinni algjörlega tækifærissinnuðu skattlagn-
ingu á atvinnufyrirtæki landsmanna í einkaeign,
en þau eru býsna stór þáttur í atvinnulífi þjóðar-
innar.
Það er upplýst, að á árinu 1957, námu heildar-
skattar fyrirtækja í helztu atvinnugreinum í
Iteykjavík frá 58—1766% af hreinum tekjum
þeirra. Já, það hefur engum misheyrzt, enda hafið
þið allir séð þetta á prenti. Nú mundi enginn verða
hlessa, ef þetta hefði verið í einhverju landinu
austan járntjalds. Þá væri þetta aðeins kurteisleg
en ákveðin bending um, að ætlazt væri til að menn
gæfu upp öndina og aðrir tækju við. En þannig
mun þessu þó ekki vera varið, því meiri hluti
landsbúa aðhyllist frjálst efnahagsskipulag, og þó
að þær aðfarir, sem hér er beitt gagnvart einka-
atvinnurekstrinum, jafngildi í einu og öllu slíkri
þjóðfélagslegri úthýsingu, teljum vér, að hér sé
miklu freinur um að ræða það hugarfar, sem birtist
í því, að gamall og góður klár er í hugsunarleysi
barinn áfram þar til hann gefst upp.
Á síðasta Alþingi voru samþykkt lög, sem tak-
marka tekjuskatt félaga við 25% af hreinum tekj-
um. Þrátt fyrir þá staðreynd, að vér lítum svo á,
að félagsformunum sé mismunað á kostnað einka-
rekstrarins, teljum vér, að með því að skapa megin-
reglu til verndar atvinnuvegunum, hafi hér verið
stigið merkilegt spor, svo langt sem það nær.
Þetta er þó engan veginn nokkur lausn á skatta-
vandamálum atvinnufyrirtækjanna, því að á með-
8
FRJÁLS VERZLUN