Frjáls verslun - 01.10.1958, Blaðsíða 11

Allt eru þetta fornfáleg timburhús, og er því hver
síðastur að bjarga þeim frá glötun, ef til þess væri
hugsað. Eitt þessara merkilegu, gömlu verzlunar-
húsa, „Búðin“ svokallaða á Raufarhöfn, brann til
ösku fyrir 2 árum, og fór þar góður minjagripur,
sem ekki verður bættur. — Hér í Reykjavík eru
enn til nokkur gömul verzlunarhús, sem vel væru
þess verð, að forða frá tortímingu og endurbyggja
yfir verzlunarminjasafn, ]>egar þar að kemur.
Hin leiðin í húsnæðismáli slíks safns væri auð-
farnari og kostnaðarminni, en ekki nærri eins
skemmtileg, og er hún þessi: Þegar að því kemur
að V. R. byggir sér veglegt hús yfir stai-fsemi sína,
væri safninu ætluð þar nokkur herbergi. Þau þyrftu
að vera rúmgóð og ekki færri en sex að tölu, en í
þeim hugsa ég mér safninu komið fyrir á þessa
leið:
Einstök herbergi
Fyrsta herbergið yrði innréttað eins og vöru-
geymsluhús verzlunar fyrir 100—200 árum. Þar
væru korntunnur og mjölpokar af öllu tagi, vigtir og
lóð. Ullar- og skinnageymsla, harðfiskur o. s. frv.
— eins líkt slíku vöruhúsi og unnt væri.
Annað herbergið yrði sölubúð með púlti og palli,
eins og tíðkaðist hjá dönskum kaupmönnum í
svartasta miðaldamyrkrinu, þannig að viðskipta-
maðurinn fyrir framan búðarborðið stóð skör lægra
en kaupmaðurinn og var því bókstaflega neyddur
til þess að „líta upp til hans“. — í búðarpöllunum
yrðu allar algengar vörur, sem áður voru í hverri
búð, þ. á. m. vínföng. Flöskur í hillum og tunnur
á stokkum o. s. frv. — Þar yrðu vigtir, lóð, kvarðar
og mál, allt eins og var á þeim tímum. — Margt
er til enn af gömlum verzlunaráhöldum, en margt
hefur farið forgörðum. Fyrir nokkru var til á ann-
að hundrað ára gömul „krambúðar“-innrétting í
verzlunarhúsi á Vesturlandi, en hún var rifin og
brotin niður í eldinn. Svona fer eflaust um marga
góða safngripi, ef svo horfir sem nú, að ekkert
vcrður aðhafzt þeim til verndunar, og er það sorg-
legt. — Gaman þætti oss eflaust, ef vér ættum nú
kost á að sjá Básendapundarann fræga, sem Skúla
fógeta þótti Tygesen kaupmaður vega nokkuð lak-
lega á vörur sínar til Miðnesinga, og G. Th. yrkir
sitt fræga kvæði um.
Þriðja herbergið yrði verzlunarshrijstojan. Þar
yrðu gömul skrifpúlt, mismunandi að hæð, en við
þau stæðu kollóttir skrúfstólar, sem hækka mætti
og lækka, eins og fyrr var tíðkað. — Á púltunum
væru gamlar blekbyttur og fjaðrapennar. Þar væru
líka dollur með sandi, en honum var stráð yfir
blöðin til þurrkunar bleki, áður en þerriblöðin
komu til sögunnar. i\Icð veggjum væru höfuðbækur
í hillum. — Sömuleiðis væri þarna safn signeta,
sem mikið var af í öllum kaupmannaskrifstofum í
gamla daga, en að því lágu einkennilegar ástæður.
— Það var venja, að þeir viðskiptamenn, sem ekki
komu sjálfir til að taka út úr reikningi sínum, létu
sendimann sinn hafa signet sitt meðferðis til sönn-
unar því, að hann hefði fullt leyfi til þess að fara
í reikninginn. Svo urðu þessi signet oft innlyksa
hjá kaupinönnunum og því voru þau í tugatali á
skrifstofunum. — Eitt slíkt safn signeta veit ég um,
sem þyrfti að bjargast áður en það dreifist eða
glatast með öllu. —
Loks ætti þarna að vera myntasafn, en þ. e.
allar tegundir gjaldgengrar myntar á íslandi, fyrr
og síðar, — allt frá landnámi. Bankaseðlar frá því
fyrst að voru þrykktir og til vorra tíma. Rauðagull,
sem Eenglendingar guldu bændum sauðina með, á
öldinni, sem leið. — Silfur, Speciur og Ríkisdalir,
— jafnvel hinir svokölluðu Jóakimsdalir og Bræðra-
dalir, sem þóttu öruggur gjaldeyrir hér á landi fyrir
3—4 öldum. Þessir silfurpeningar voru upprunnir
suður í Þýzkalandi (Saxlandi), en eru nú harla fá-
gætir hlutir og í fárra manna eigu.
Fjórða herbergið yrði borðstoja kaupmannsins.
— Hún yrði að vera rúmgóð, þó að ekki væri þar
margt húsmuna, annað en borðstofuborðið og stól-
arnir. — Borðstofurnar hjá kaupmönnunum voru
ávallt stórar, enda var þar oft margt gesta, en þó
einkum í kauptíðum. — T.oftið í slíkri stofu þyrfti
að vera bjálkaloft til þess að hinn rétti blær kæmi
á liana í samræmi við innanstokksmunina. Þar
mætti vera hlaðborð (Buffé) við vegg, og á því
silfurkönnur og ker, eða þá rússneskur teketill eða
„samovar", sem svo var kallaður og var til á mörg-
um kaupmannaheimilum fyrr á tímum.
Fimmta herbergið ætti að vera setustoja kaup-
mannsins, eins og slíkar stofur voru almennt hjá
þeim á síðastl. öld. — Þar vom venjulega bólstruð
húsgögn, oftast klædd rauðu flosi eða grænu ullar-
damaski. Mahogniborð með bognum fótum eða
einfætt, var á miðju gólfi og undir því stórrósótt
flosteppi, en gólfið var oftast málað eða þá hvít-
skúrað. — Línoleum eða gólfdúkur var ekki til,
enda eflaust talinn mikill „lúxus“, ef til hefði verið.
Oft var þar kommóða úr mahogni með 6 skúffum
(Ciffonaire) eða skatthol, og alltaf var þar gljá-
fágað spilaborð úr mahogni, og var öðrum væng
Frh. á bls. 27
FRJÁLS VF.RZLUN
11