Frjáls verslun - 01.09.1959, Blaðsíða 23

Ólafur Björnsson, prófessor:
Peningamálin og verðbólgan
Erindi flnlt á fundi lij'á Verzlunarráði íslands 2S. febrúar lOá!)
Ég var bcðina að flytja erindi nm það, sem
framundan cr í efnahagsmálum, og hafði ég þá
hugsað mcr að ræða þær efnahagsráðstafanir, sem
að mínu áliti má telja mest aðkallandi í framhaldi
af þeim ráðstöfunum, sem gerðar voru með niður-
færslu kaupgjalds og verðlags um síðastliðin mán-
aðamót, til þess að forða þeirri upplausn í efnahags-
málum, sem þá var yfirvofandi, ef ekki væri aðgcrt.
En í hverju þær ráðstafanir voru fólgnar er öllum
háttvirtum fundarmönnum kunnugt um, svo að
ckki cr ástæða til þess að rekja það. Um nauðsyn
þessara ráðstafana veit ég lika, að óþarfi er að ræða
á þessum fundi, því að öllum þeim, scm hér eru
staddir, mun það fyllilega ljóst, að það sem gert
var, var algjört lágmark þess, sem gera þurfti, cf
forða átti algjörri upplausn og öngþveiti, scm hlýt-
ur að leiða af óstöðvandi verðbólgu, er þá var yfir-
vofandi. Á hinn bóginn má ckki loka augunum
fyrir því, að þcssar ráðstafanir ná út af fyrir sig
skammt í því efni að koma á sæmilegu jafnvægi í
efnahagsmálum, þannig að verði þeim ekki fljót-
lega fylgt eftir með öðrum aðgerðum er hætt við,
að þær reynist skammgóður vermir. Þess er að vísu
ekki að vænta, að alþingi það, sem nú situr, geri
neinar þær ráðstafanir, er marki nokkra slíka lausn,
sem orðið gcti til frambúðar. Þó þarf að minnsta
kosti að gera ráðstafanir, sem nægja til þess að
tryggja rekstur atvinnuveganna til áramóta og
koma í veg fyrir frekari vöxt verðbólgunnar fram
til þess tíma.
Nauðsyn hallalausrar fjórlagaafgreiðslu
Nú er það svo, eins og mönnum er kunnugt,
að gert er ráð fyrir kosningum á komandi vori og
jafnvel tvennum kosningum á þessu ári, þannig að
það hlýtur undir öllum kringumstæðmn að bíða til
næstu áramóta, að einhverjar nýjar, gagngerðar ráð-
stafanir verði gerðar. Árangur þeirra ráðstafana,
sem ganga verður frá á því alþingi, sem nú situr,
verður því að minnsta kosti að endast til áramót-
anna, cf vel á að fara. Þótt líta beri á þessar ráð-
stafanir, sem bráðabirgðaúrræði eingöngu, hefur
ekki ennþá verið gengið frá þeim að fullu sem slík-
um, þar eð sá vandi cr cnn óleystur að afla fjár,
vegna þeirra auknu skuldbindinga, sem ríkissjóð-
ur og útflutningssjóður hafa orðið að taka á sig,
vcgna hækkunar bóta til sjávarútvegsins og auk-
inna niðurgreiðsina. Veltur á miklu að það takist,
án þess að hækka þurfi skatta eða afgreiða fjárlög
og fjárhagsáætlun útflutningssjóðs með stórfelldum
halla, sem óhjákvæmilega hlyti að auka verðbólg-
una mjög og jafnvel valda því, að hún yrði orðin
óviðráðanlcg á hausti komanda, þrátt fyrir þær
ráðstafanir, sem þegar hafa verið gerðar. Hér er
auðvitað um verulegt vandamál að ræða, og það
lciðir í rauninni af því, sem sagt hefur verið, að
ef forðast á að Icggja á skatta eða afgreiða fjár-
lög mcð verulegum halla, þá cr ekki nema ein leið
fyrir hendi, hún er sú að minnka útgjöld ríkissjóðs.
En allir, sem hér eru staddir, munu skilja, að ein-
mitt þegar kosningar eru yfirvofandi, eru miklir
stjórnmálalegir örðugleikar á slíkum aðgerðum, þó
að nauðsynlegar kunni að vcra, að öðru leyti. Þó
ætla ég ekki frekar að ræða fjárlagaafgreiðsluna,
sem nú stendur fyrir dyrum, en byggja það, sem
sagt verður hér á eftir, á þeirri forsendu, að viðun-
andi lausn fáist á því máli, og ennfremur að ganga
út frá því að takast megi að halda því jafnvægi,
scm skapazt hefur í verðlagsmálum, nú í bili að
minnsta kosti.
Of mikil leynd yfir upplýsingum um efnahagsmól
En hver yrðu þá næstu sporin, sem nauð-
synlegt yrði að stíga í þá átt að skapa mcira
jafnvægi í efnahagsmálum? Það var þetta, sem ég
tók fram í upphafi, að erindi mitt mundi aðallega
fjalla mn. Mér er töluvcrður vaudi á höndum að
ræða jjessi mál, vcgna örðugleika á því að rökstyðja
það, sem ég segi mcð staðreyndum, og vandinn er
að vissu leyti ennþá meiri nú, hvað mig snertir, cn
hann var fyrir tveimur cða þremur mánuðum, því
að þá hafði ég ekki aðgang að öðrum staðreyndum
í þessu máli, heldur cn þeim, sem birtust í Hagtíð-
indum, Fjármálatíðindum og öðru, sem allir hafa
aðgang að. En nú hcf ég öðlazt þá aðstöðu, vegna
þróunar málanna, að lmfa haft meiri aðgang að all-
FRJÁLS VERZLUN
23