Frjáls verslun - 01.09.1959, Blaðsíða 24

ýtarlegum upplýsingum, sem safnað hefur verið
undanfarin tvö ár á vegum fyrrverandi ríkisstjórn-
ar um þessi mál. í þessum upplýsingum er margt
athyglisvert, en enn sem komið er ber víst að skoða
það sem trúnaðarmál, þannig að óheimilt er að
segja nema undan og ofan af varðandi það, sem
þar er að finna. Það er út af fyrir sig óheppilegt, að
slík leynd skuli hvíla yfir niðurstöðum þeirra at-
liugana, sem gerðar eru af sérfræðingum á sviði
efnahagsmála, en það er mál út af fyrir sig. Svo
mikið ætla ég þó að leyfa mér að segja, að hinir
erlendu sérfræðingar, sem hingað voru kvaddir
haustið 1956 til þess að semja álit og tillögur um
nauðsynlegar lagfæringar á efnahagskerfi Islend-
inga, töldu, að efnahagsvandamálin hér á landi ættu
einkum rót sína að rekja til tvenns konar orsaka. í
fyrsta lagi, að þeirra áliti, óstjórnar í fjárfestingar-
og l)ankamálum. I öðru lagi þess, sem þeir kölluðu
ofgengi krónunnar. Það var að ýmsu leyti athyglis-
vert, að í áliti þeirra var tiltölulega lítið gert úr
sjálfstæðri þýðingu kaupgjaldsmálanna og þróunar
þeirra, sem annars hefur verið mikið rætt um í sam-
bandi við þessi mál. Þeir virtust líta þannig á,
en þar með er ekki sagt, að það sé hið rétta sjónar-
mið — að hér væri frekar um að ræða afleiðingu
þess, sem aflaga liefði farið á öðrum sviðum. held-
ur en að það væri grundvallarorsökin. Ég er ekki
að segja þetta sem mína skoðun, en það er dálítið
athyglisvert, að þannig litu þessir menn á. En
grundvallarskilyrði þess, að hægt væri að skapa
festu og jafnvægi í efnahagsmálum íslendinga var
að þeirra áliti að lagfæra þetta hvorttveggja. Þeir
lögðu og mikla áherzlu á það, hve óheppilegt það
væri, að uppbætur þær, sem sjávarútvegnum voru
greiddar, skyldu vera svo mismunandi til einstakra
greina útvegsins, sem þá var raun á. Svo að ég víki
þá fyrst að síðara atriðinu, sem þeir kölluðu of-
gengi krónunnar, eða þa staðreynd, sem öllum
kaupsýslumönnum er Ijós, að verðið a erlenda gjald-
eyrinum er miklu lægra, heldur en svarar til k<aup-
máttar útlendra peninga, miðað við það, sem mað-
ur fær fyrir íslenzkii peningana. Eða, með öðrum
orðum, það hefur lengi verið um verulcgt misræmi
að ræða milli kaupmáttar peninganna hér innan-
lands og kaupmáttar peninganna eftir að keyptur
hefur verið fyrir þá erlendur gjaldeyrir á skráðu
gcngi.
Núverandi gengi nær því að vera jafnvægisgengi
en oft óður
Allir, sem komið hafa til útlanda og yfirleitt
])ekkja verðlagið í útlöndum, vita hvcr hagnaður
það mundi vera, ef menn ættu kost a því, að fá
erlendan gjaldeyri keyptan á skráðu gengi. Það er
þetta, sem átt er við, þegar talað er um ofgengi
krónunnar. En hvað þetta atriði snertir, er þó
búið að gera talsverða lagfæringu á síðastliðnu
ári, bæði með lögunum um útflutningssjóð á
síðastliðnu vori, og þeim ráðstöfunum, sem nýver-
ið hafa verið gerðar, þótt enn vanti mikið á að um
nokkurt jafnvægisgengi sé að ræða. Til þess að
gefa nokkra liugmynd um þessa lagfæringu má
benda á það, að ef miðað er við árin 1953 og 1954
— sem gjarnan hefur verið vitnað til, og með réttu,
sem þess tímabils eftir stríðið, sem mest jafnvægi
hefur verið í verðlags- og viðskiptamálum — þá
hefur vísitala framfærslukostnaðar hækkað úr 162
stigum, sem hún hélzt í allt árið 1954 hér um bil
óbreytt, í 202 stig, þannig að verðlagið hér innan-
lands hefur hækkað um urn það bil 25%, síðan
1954. Hins vegar hefur verðið á erlenda gjaldeyr-
inum, ef miðað er við hið almenna yfirfærslugjald,
sem mun ná til um 9/10 hluta af öllum gjaldeyris-
yfirfærslum, raunverulega hækkað á sama tíma um
55%. Þannig að síðan 1954 hefur verðlagið hér inn-
anlands — ef miðað er við vísitölu 202, en í það
hefur verið lofað að greiða vísitöluna niður, frá
1. marz — hækkað um 25%, en á sama tíma hefur
verðið á erlendum gjaldeyri hækkað um 55%. Á
þessum grundvelli finnst mér því mega fullyrða,
að enda þótt við búum ekki við jafnvægisgengi í
dag, þá er það nær því að vera jafnvægisgengi held-
ur en var árið 1954. Hér við bætist þó, sem gerir
í rauninni þetta dæmi enn hagstæðara, að nú er
það ekki svo að verðlagið í nágrannalöndum okkar
hafi haldizt alveg óbreytt frá því sem var 1954,
það hefur einnig hækkað, þó að sú hækkun sé að
vísu ekki eins mikil og hér. Þannig erum við
nær því að búa við jafnvægisgengi nú heldur en
verið hefur nokkru sinni, síðan ef til vill fyrst eftir
gengisfellinguna 1950, og efast ég þó um, að það
gengi, sem ákveðið var með gengislækkunarlögun-
um 1950 hafi verið öllu nær því að vera jafnvægis-
gengi, heldur en cr í dag, að vísu miðað við óbreytt
verðlag.
Jöfnun útílutningsbóta
Ef verðlag og kaupgjald tæki nú nýtt stökk
upp á við, þá mundu þessar niðurstöður auð-
vitað raskast. Og hvað snertir annað atriði, hinar
mismunandi uppbætur til sjávarútvegsins, sem er
auðvitað í nánu sambandi við þetta, þá verður því
heldur ekki neitað, hvernig sem að öðru leyti er
litið á þær efnahagsmálaráðstafanir, sem gerðar
voru á síðastliðnu vori, að með þeim ráðstöfun-
u m var verulegt spor stigið í þá átt að jafna þær.
En áður en þær ráðstafanir voru gerðar, fékk mik-
ill hluti útflutningsframleiðslunnar alls ekki neinar
uppbætur, — þetta átti meðal annars við um alla
framleiðslu á vegum iðnaðar, — en i ýmsum öðr-
24
FRJÁLS VERZLTTN