Frjáls verslun - 01.06.1966, Síða 3

íslandi var ekki boðin þátttaka í EFTA, en hefði
vafalaust fengið að vera með, ef þess hefði verið
óskað. En tvær þýðingarmiklar ástæður voru þá
til fyrirstöðu. Hin fyrri var vaxandi jafnvægislcysi
og iingþveiti í efnahagsmálum um þetta leyti, sem
útilokaði þátttöku í efnahagssamstarfi af þessu tagi,
að óbreyttum aðstæðum. Hin seinni var svo land-
helgisdeilan við Breta, s. k. þorskastríðið, sem var
Þrándur í Götu nánara samstarfs við Bretland. Með
viðreisninni og lausn landhelgisdeilunnar breyttust
viðhorfin til EFTA. í skýrslu ríkisstjórnarinnatr til
Alþingis, sem Gylfi Þ. Gíslason, viðskiptamálaráð-
herra, flutti 12. nóvember 1!)(52 um Efnahagsbanda-
lag Evrópu og ísland, segir svo um gang málanna:
,.í ársbyrjun 1061 var talið, að i undirbúningi
væru viðræður um einhvers konar sameiningu
bandalaganna. Ríkisstjórnin tók þá til athugunar,
hvort ráðlegt væri að leita aðildar að Fríverzlunar-
bandalaginu. Tilgangurinn hefði fyrst og fremst ver-
ið sá, að öðlast samstöðu með Fríverzlunarbanda-
lagslöndunum í samningum við Efnahagsbandalag-
ið, svo og að leita innan Fríverzlunarbandalagsins
hagkvæmrar lausnar á sérstökum vandamálum okk-
ar í því skyni, að sú lausn yrði fordæmi, er lagt
yrði til grundvallair í samningum við Efnahags-
bandalagið. Það mælti einnig með því, að þcssi
möguleiki yrði athugaður, að Fríverzlunarbanda-
lagið hafði afráðið að hefja umræður um stefnu
sína í sjávarútvegsmálum á árinu 1061, og að í
samningum Finna við Fríverzlunarbandalagið hafði
tekizt að finna lausn á vandamálum þeirra, að því
er snerti viðskipti við Austur-Evrópu, er hugsanlega
gæti orðið okkur fordæmi. f sambandi við þessar
athuganir áttu íslenzkir embættismenn óformlegar
könnunarviðræður við embættismenn nokkurra að-
ildarríkja Fríverzlunarbandalagsins og fram-
kvæmdastjórn þess. Þegar komið var fram í maí,
var hins vegar orðið Ijóst, að Fríverzlunarbanda-
lagið mundi ekki semja sem lieild við Efnahags-
bandalagið, heldur mundu einstök lönd þess hvert
um sig leita aðildar að Efnahagsbandalaginu og
freista þess að fá hvert í sínu lagi lausn á sér-
vandamalum sínum, þótt gert væri að vísu ráð fyrir,
að þau hcfðu samráð sín í milli. Þegar svo var
komið, taldi ríkisstiórnin það ekki geta verið til
gagns, að fsland leitaði aðildar að Fríverzlunar-
bandalaginu, og var athugun málsins því hætt.“
Nú 5 árum eftir að þetta skeði má full.yrða, að
það hafi verið mikill skaði og óhapp, að ísland
gerðist ekki aðili að EFTA árið 1061. Víst voru
mörg vandamálin, sem hefði þurft að semja um
þá — eins og nú. — En aðal kosturinn við að ger-
ast þátttakandi í EFTA-samstarfinu var skuldbind-
ingin um skipulega lækkun íslenzkra tolla í áföng-
um, sem íslenzkur iðnaður var þá á flestum svið-
um fær um að mæta. En slíkar árlegar tollalækk-
anir hefðu vafalaust getað stuðlað að miklu stiið-
ugri þróun verðlags og kaupgjalds heldur en við
höfum upplifað síðan. Það er staðreynd, að við
fulla atvinnu, og þar af leiðandi hækkandi verðlag
og kaupgjald eru tollalækkanir og aukið innflutn-
ingsfrelsi áhrifamestu ráðstafanirnar til að viðhalda
jafnvægi. Þetta er reynsla allra EFTA og EBE
landanna og væri efnahagslíf okkar í dag eflaust
traustara, cf þessara áhrifa hefði gætt meira síð-
ustu 5 árin. Ég tel enn ekki of seint að draga rétta
ályktun af því óviðráðanlega óhappi, sem skeði
1061. EFTA-löndin höfðu þá aðeins hug á því einu,
hvernig þau gætu náð samkomulagi við EBE. Við
fórum líka að gera ítairlegar athuganir til undirbún-
ings viðræðum við EBE, ef til þeirra kæmi. í þeim
athugunum tóku m. a. þátt fulltrúar ýmissa hags-
munasamtaka og lýstu þeir allir, að undantekuum
fulltrúa Alþýðusambandsins, sig hlynnta þeirri hug-
mynd, að ísland ætti að leita viðræðna um tengsl
við Efnahagsbandalagið, án nokkurra skuldbind-
inga þó.
Við vitum allir, hvað skeði næst. Efti’r eins og
hálfs árs samningaviðræður milli Breta og EBE,
sem lengi litu út fyrir að myndu bera árangur, lögðu
Frakkar eða réttar sagt de Gaulle blátt bann við
að Bretar fengju inngöngu. Þetta skeði í janúar
1063. Var þá flestum Ijóst, sem með þessum málum
fylgdust, að verulegur tími liði, þar til aftur yrði
reynt að brúa bilið á milli EBE og EFTA. EFTA-
löndin drógu þá réttu ályktun tóku að treysta meir
samstarfið sín á milli og flýta tollalækkunum á
sama hátt og EBE hafði gert. En hér úti á íslandi
stóðu miklar og harðar umræður um efnahagsbanda-
lagsmálin í mairga mánuði eftir að þessum málum
var öllum slegið á frest, af þvi að hér fóru fram
kosningar sumarið 1063. A meðan Bretar áttu í
samningum við EBE var afstaða ríkisstjórnarinn-
ar, að fylgjast sem bezt með gangi málanna, en bíða
átekta. Þegar samningarnir höfðu strandað vakn-
aði sú spurning, hvað væri hægt að gera til að
draga úr óhagstæðum áhrifum EFTA og EBE á
viðskipti okkar. Var þá talið rétt, að ísland gengi
í GATT í trausti þess, að Kennedy-viðræðurnar,
sem þá voru að hefjast, myndu leiða til verulegra
FRJÁLS VERZLUN
3