Frjáls verslun - 01.02.1987, Page 58

rlent
Bandaríkin:
Hugmyndir eru uppi um
að gefa símrekstur innan-
bæjar frjálsan
Mikil vakning hefur verið í
heiminum í þá átt að auka
frjálsræði í fjarskiptum og víða
hefur verið langt gengið í þeim
efnum einkum í Bandaríkjun-
um. Hingað til hefur þetta
frjálsræði verið takmarkað við
símtöl milli landa eða langlínu-
símtöl. I Bandaríkjunum er nú
verið að kanna hvort forsendur
séu fyrir annarri byltingu á
þessu sviði að þessu sinni í
rekstri innanbæjarsímkerfa.
Eigendur þeirra hafa einkaleyfi
á hverjum stað. Menn spyrja sig
þó hvort þá verði ekki of langt
gengið í að létta af miðstýring-
unni.
Þau sjö móðurfyrirtæki sem eiga
flesta bæjarsímana i Bandaríkjunum
eru nú þegar komin á kaf í sam-
keppni í óskyldum greinum allt frá
fasteignaviðskiptum til áhættufjár-
mögnunar. Hins vegar rekst það ekki
vel saman að vera bæði með greinar
þar sem frjáls samkeppni ríkir og
greinar sem byggja á einakleyfi frá
yfirvöldum. Þessi samsetning fyrir-
tækjanna hefur sett stjórnmálamenn
í klípu því í Bandaríkjunum er meðal
annars miklu strangari samkeppnis-
löggjöf en hér á landi.
Þeim er sagt annars vegar að ekki
sé hægt að leysa þennan vanda
nema draga til baka einkaleyfin fyrir
bæjarsímana þannig að allir hafi
heimild til að veita slíka þjónustu.
Hins vegar er því haldið fram að
rekstur bæjarsíma sé „náttúrleg
einokun". Frjáls samkeppni á þeim
vettvangi myndi eingöngu leiða til
þess að símgjöldin muni hækka.
Fyrir nokkrum árum leystu banda-
rískir dómstólar símafyrirtækið
AT&T upp en það hafði undirtökin í
símarekstri í Bandaríkjunum bæði
að því er varðar staðbundinn rekstur
og langlínusamtöl. Upp úr því urðu
dótturfyrirtæki AT&T sjálfstæð fyr-
irtæki með einkaleyfi til að reka stað-
bundin símakerfi en langlínurekstur-
inn féll AT&T í skaut ásamt ýmissi
annarri starfsemi. Þau fyrirtæki sem
voru klofin frá móðurfyrirtækinu
hafa verið kölluð Bells börnin en
AT&T hafði einkaleyfi á uppgötvun
Bells á sínum tíma.
Nokkur fyrirtæki keppa um lang-
línumarkaðinn í Bandaríkjunum og
hafa flest þeirra verið rekin með
miklu tapi á seinni árum. Bells börn-
in, sem hafa einkaleyfi hvert á sínum
stað, hafa hins vegar aldrei skilað
meiri hagnaði. Á síðasta ári skiluðu
þau að meðaltali 14% arði til hluthafa
en reikna má með þvi að meðaltals-
arðsemi hlutafjár í helstu fyrirtækj-
um Bandaríkjanna hafi verið
10-11%.
Hagnaður af
bæjarsímanum
Næstum allur hagnaður Bells
barnanna kemur frá staðbundna
símarekstrinum, bæjarsímanum. Frá
því AT&T var leyst upp í árslok
1983 hafa innanbæjarsímtöl hækkað
um 25-40%. Þeir sem hafa eftirlit
með símarekstrinum fyrir hönd hins
opinbera féllust á þessar hækkanir
vegna þess að hér áður fyrr voru inn-
anbæjarsímtöl niðurgreidd með
hagnaði af langlínusamtölum. Eftir
skiptinguna var þetta ekki lengur
hægt og raunverulegur kostnaður
við innanbæjarsímtölin hlaut að
koma fram í verðlagningunni. Þrátt
fyrir að innanbæjarsímtölin hafi
hækkað þetta mikið hefur reikningur
hjá meðalsímnotanda í Bandaríkjun-
um lækkað vegna þess hve langlínu-
samtölin hafa lækkað mikið. Lægra
heildarverð hefur síðan aukið sím-
notkun og þannig hafa staðbundin
símfélög fengið tvöfaldan ávinning
af breytingunum, hærra verð og
meiri símnotkun.
Það Bells barnanna sem var með
slakasta stöðu átti 200 milljónir doll-
ara í reiðufé í árslok 1986 en það rík-
asta, Southwestem Bell átti nærri
800 milljónir dollara handbæra.
Þrátt fyrir mikla arðsemi fjárfestinga
í bæjarsímanum verður þetta fé að
miklu leyti notað til að auka fjöl-
breytni í starfseminni fremur en
verja því til fjárfestinga í hefðbund-
inni starfsemi.
Samkvæmt núgildandi reglum
þarf að leita samþykkis Harolds
Greene dómara — en hann kvað upp
dóminn um skiptingu AT&T — fyr-
ir öllu því sem símafyrirtækin taka
sér fyrir hendur utan hins hefð-
bundna markaðar. Hingað til hefur
hann ekki staðið í vegi fyrir útþenslu
þeirra. Hann hefur ekki hafnað
neinni umsókn sem lögð hefur verið
fyrir hann. Með því að dreifa fjárfest-
ingunni fá símafyrirtækin fyrirheit
um hraðari vöxt en er í hefðbundinni
símaþjónustu. Flest Bell barnanna
hafa víkkað starfsemi sína út í far-
símaþjónustu, útgáfu á fyrirtækja-
skrám, hugbúnað, kaupleigu og
áhættufjármögnun.
58