Frjáls verslun - 01.08.1990, Blaðsíða 43

Fjármálastofnanir í Bandaríkjunum rida sumar hverjar til falls vegna mesta fjármálahneykslis sem yfir landið
hefur dunið.
til úrbóta. Þeir töpuðu næstum öllu
sínu fé og upp úr 1980 voru sjóðimir
sem heild nánast gjaldþrota.
Bandaríkjaþing brást við þessum
vanda á tvennan hátt í byrjun níunda
áratugarins. Annars vegar var aflétt
ýmsum hömlum á því hvernig sjóðirn-
ir gátu ávaxtað fé sitt, þ.e. þeim var
leyft að fjárfesta á almennum fast-
eignamarkaði og einnig að festa fé í
verðbréfum. Þetta var í samræmi við
stefnu Reagan-stjórnarinnar á öðrum
sviðum efnahagslífsins, þ.e.a.s. að
fyrirmæli og afskipti ríkisins af við-
skiptalífinu ætti að minnka verulega.
Hins vegar var ríkistrygging á inni-
stæðum hækkuð úr fjörutíu þúsund
dölum í hundrað þúsund dali á hvern
reikning. Það hefur tíðkast frá því eft-
ir kreppuna að ríkið tryggi innistæður
í bönkum og sparisjóðum svo að
sparifjáreigendur geti treyst því að fé
þeirra sé vel geymt og taki ekki út
sparifé í stórum stíl þegar babb kem-
ur í bát peningastofnana. í þessum
tilgangi voru starfræktar tvær stofn-
anir, FDIC (Federal Deposit Insuran-
ce Corporation), sem tryggði banka,
og FSLIC (Federal Savings and Loan
Insurance Corporation), sem tryggði
sparisjóði. Fé til starfrækslu fengu
þessar stofnanir af iðgjöldum sem
peningastofnanir greiddu af innistæð-
um.
FJÁRFESTINGAFYLURÍ
Áhrif þessara aðgerða Bandaríkja-
þings voru í stuttu máli þau að stjóm-
endur ýmissa sparisjóða fóru á fjár-
„KOSTNAÐUR SKATTGREIÐENDA,
AÐ MINNSTA KOSTI350-400
MILUARÐAR DALA, JAFNGILDIR
UM 21-24 ÞÚSUND MILUÖRÐUM
ÍSLENSKRA KRÓNA, EÐA RÍFLEGA
200-FÖLDUM FJÁRLÖGUM
ÍSLENSKA RÍKISINS.“
festingafyllirí. Þeir fjárfestu mikið í
landareignum og verslunar- og skrif-
stofuhúsnæði, treystu á áframhald-
andi þenslu á fasteignamarkaði og
vöxt í efnahagslífi. Þar að auki buðu
þeir háa vexti á innistæður og rílds-
tryggingu svo að samkeppnisstaða
þeirra var allgóð. Velta sparisjóða
margfaldaðist á skömmum tíma en
reyndist vera spilaborg sem ekki
þoldi mikla sviptivinda þegar verr ár-
aði. Þessu hefur verið líkt við fjár-
hagslegt keðjubréf, þar sem spari-
sjóðimir yfirborguðu nýjum sparifjár-
eigendum með háum vöxtum til að
geta greitt hinum vexti af eldri inni-
stæðum. Áhætta sjóðanna var lítil þar
sem allur ágóði af braskinu myndi
lenda hjá þeim en ríkið myndi hins
vegar þurfa að borga brúsann ef illa
færi.
í ofanálag vom fjárveitingar til eft-
irlits með sjóðunum skomar verulega
niður á sama tíma svo að eftirlitsmenn
áttu fullt í fangi með að fylgjast með
þessum ört vaxandi og flóknu við-
skiptum sem voru í engu samræmi
við fyrri starfsemi sparisjóðanna.
43