Helgarpósturinn - 24.10.1994, Blaðsíða 23

MÁNUDAGUR 24. OKTÓBER 1994
MORGUNPÓSTURINN MENNING
23
★ ★ ★ ★ ★ FRÁBÆRT
★ ★ ★ ★ ÁGÆTT
★ ★ ★ GOTT
★ ★ LALA
★
0
©
SLÆMT
VONT
HÆTTULEGT
Pulp Fiction
Regnboginn
★ ★★★★
„Blanda af undirfurðulegri
flatneskju og hárnákvæmri
leikstjórn, þegar Travoltafer að
dansa sér maður hvað þetta
smellpassar allt.“
Clear and Present Danger
Háskólabíó
0
„Spaugilega alvörugeftð, óhærilega
langt og óskUjanlegt hvernig
Harrison Ford nennirþessu.“
HallgrImskirkja
SlNFÓNÍUHLJÓMSVEIT ÍSLANDS
Hljómsveitarstjóri: Osmo Vanska
★
„Hljómburður Hallgrímskirkju
drekkti hljóðfæraleikurum Sinfón-
íunnar, einnig kór, einsöngvurum,
manni og mús.“
Uma Thurman, glæpadaman í frábæru steríótýpusafni Tarantinos.
Robert James Waller
Brýrnar í Madison-sýslu
Vaka-Helgafell 1994
★
„Það eina merkilega við þessa bók
eru vinsældir henttar sem eru þó
ekki óútskýranlegar. Robert Jatnes
Waller er ekki góður rithöfundur og
hreint afleitur stílisti en hann kann
að púsla saman klisjunt og klisjur
hafa löngum selst. “
Hringur Jóhannesson
Listasafn ASÍ,
★★★
„Hringur Jóhannesson málarfyrir
fólkið í landinu á þann háttsem
fólkið sjálft vildi geta gert efþað tæki
til við að mála. Sýningin myndar
ekki sterka heild, kannski eru of
mörg verk á sýningunni, en góðu
verkin eru þó mun fleiri en þau
kindarlegu. “
III vistfyrir Ford
Clear and Present Danger
Háskólabíó
Þegar Tom Clancy stingur niður
penna hnipra skógarnir sig í angist;
svo eru bækurnar hans langar og
slíkt er upplagið sem þær seljast í.
Allar eru þær sprengfullar af smáat-
riðum; það er aldrei dregin upp
byssa í bók eftir Clancy nema sagt
sé hvaða hlaupvíddar hún sé og
hverrar gerðar. Þegar bætist við
hérumbil patólógísk dýrkun á
tækni, her og föðurlandi kemur
kannski ekki á óvart að í Ameríku
er nánast litið á bækur Clancys sem
opinber plögg. Með þessu lagi gerir
hann sér far um að sleikja sig upp
við yfirvöld.
Hins vegar er Clancy öldungis
fyrirmunað að koma mannsmynd á
nokkra sögupersónu. Hetjan hans,
spæjarinn Jack Ryan, er pólitískt
réttur James Bond. Hann reykir
ekki, drekkur ekki, er heimilisfaðir í
vísitölufjölskyldu og bestu vinir
hans eru blökkumenn. Þetta er ill
vist fyrir jafngóðan leikara og
Harrison Ford. Hann þráast við að
koma einhverri lífsglóð í þennan
karakter með því að vera eins kank-
vís á svipinn og hann á að sér; í
reynd er það furða að hann skuli
ekki skella upp úr í miðri mynd og
gera grín að öílu saman.
Þess utan þarf ekki að segja ann-
að en að bíómyndin er nákvæmlega
jafn langdregin og bækurnar hans
Clancys og undirstrikar hvað þetta
er allt fáránlega alvörugefið og —
hvernig á að orða það — karlalegt.
Ein persóna sker sig þó ögn úr
vegna sannferðugleika, kannski er
það alveg óvart. Forseti Bandaríkj-
anna er látinn vera prinsípplaus
klaufi — og er er að því leytinu ná-
frændi Bills Clinton.
■ Strákar, passið ykkur á þess-
ari ef þið ætlið að bjóða stelpu i
bió. Þið getið verið vissir um að
húrt gertgur út í hléi og þið sjáið
hana aldrei framar.
Eglll Helgason
Hárnákvœmur
hálfkœringur
Pulp Fiction
Regnboginn
Undanfarið er búið að skrifa svo
mikið um Quentin Tarantino í
tímarit — sérstaklega um árin sem
hann vann á vídeóleigunni — að
maður er eiginlega kominn með
upp í kok og hugsar af illgirni hvað
það væri ágætt ef þetta væri tómt
svindl. En því miður, eða kannski
sem betur fer: alveg er hann frábær.
Tarantino, held ég liggi í augum
uppi, hefúr náðargáfu. Hann vekur
upp fallegar minningar um Spiel-
berg og Wim Wenders, leikstjóra
sem ungir að árum líkt og kunnu
að spila af fingrum fram í kvik-
mynd, rétt eins og þetta listform
stæði skrifað í genin í þeim. Klisjan
sem er notuð um Tarantino í tíma-
ritunum er að hann sé undrabarn
— og það er vísast rétt.
Ekki að hann spretti upp úr
neinu tómarúmi. Kvikmyndasög-
una kann hann upp á sína tíu fing-
ur og það má greina margvísleg
áhrif; Pulp Fiction mætti hæglega
staðsetja milli tveggja snillings-
mynda, Goodfellas eftir Scorsese
og Mystery Train eftir Jim Jarmu-
sch. Eða réttar sagt — hún leggur
upp á þeim slóðum.
Frumraun Tarantinos, Resevoir
Dogs, var að vissu leyti eins og of-
beldisfúllur ballett sem leikararnir
„EfBeethoven
væri uppi í dag
værihannákan
í megabætum,cc
segir Kjartan Ólafsson
tónskáld.
Á öldinni sem leið tíðkaðist að
þjást fyrir listina. Chopin dó úr
berkluni, Schumann endaði á geð-
veikrahæli, Beethoven dó svangur
og forsmáður og þannig mætti
lengi telja. En nú er öldin önnur.
Tónskáldin sitja ekki lengur með
sultardropana í nefmu, dýfa fjaður-
pennanum ofan í blekbyttu og
skrifa nótur með loppnum hönd-
um. Það er yfirleitt betur hlúð að
þeim, þó margir kvarti eflaust enn.
Eitt er samt víst: fjaðurpenninn er
löngu gleymdur.
í staðinn er tölvan komin til sög-
unnar, og má nota hana til að vinna
allt sem leiðinlegt er við samningu
tónlistar. Það er nefnilega ekki' nóg
að fá góðar hugmyndir, því hvert
tónverk hefur ákveðna uppbygg-
ingu, og flókin verk kosta oft mikla
útreikninga.
Best er að láta
tölvuna um þá
Svo er ekki aðeins að hægt sé að
nota tölvur til tónsmíða.
Tölvan getur einnig komið í stað
hljóðfæra, og segja má því að
möguleikar tölvu- og raftónlistar
séu nánast endalausir. Helgina 28.
til 30. október getur fólk svo fengið
smjörþefmn af því sem hefur verið
að gerast í íslenskri tölvutónlist frá
upphafi hérlendis, en þá mun
standa yfir tölvu- og raftónlistarhá-
tíð, og verður hún haldin á Sólon
íslandus. Mikill menningarvið-
burður verður þar á ferðinni, því
sjálfstæð tölvutónlistarhátíð hefur
aldrei verið haldin hér á landi fyrr.
Um tólf tónskáld leggja til verk sín,
og verður því hægt að heyra margar
hliðar á svona tónlist. Kjartan Ól-
afsson tónskáld skipuleggur hátíð-
ina, en hann hefur vakið mikla at-
hygli erlendis fyrir gerð tónsmíða-
forritsins Calmus, sem er eitt fárra
sinnar tegundar í heiminum í dag.
Undirbúningur að frekari kynn-
ingu er þegar hafin, en forritið bjó
hann til á meðan hann var við nám
í Finnlandi, og hefur hann notað
stigu hvor við annan og við kvik-
myndavélina. Þessi hárnákvæma
kóreógrafía er líka einkenni Pulp
Fiction, en um leið hefur hún yfir
sér vissan blæ hálfkærings og þykj-
ustuleiks; með undirfurðulegri
kímni er hann að leika sér að ster-
íótýpum úr glæpamyndum og
sjoppubókmenntum, því sem á
amerísku heitir pulpfiction.
Hluti af þessum leik er ofbeldið
og blessunarlega er það ekki ofbeldi
sem reynt er að Ijá virðuleikablæ
með yfirskini grunnfærinnar ádeilu
(Oliver Stone!). Bófar Tarantinos
eru lítilsigldir stríðsmenn, þeir
ganga til ofbeldisverka eins og þeir
séu að fara í vinnuna; á leiðinni eiga
þeir í furðulega flatneskjulegum
hrókasamræðum og strá um sig
fimmauralífspeki. í sömu andrá og
þeir draga upp byssuhólkana eru
þeir að tala um hvort fótanudd geti
talist vera kynferðisathöfn eða ekki.
Þannig verður ofbeldið í senn ban-
alt og farsakennt.
Til að klára dæmið hefur Tarant-
ino ffábæran hóp leikara sem virð-
ast hafa skilið upp á hár hvað hann
er að fara; að þetta eru sjoppubók-
menntir og ekki við hæfi að leikarar
leggi í einhver átök við rullurnar
sínar. Hér væru tuldrandi innlifaðir
metóduleikarar út úr kú, heldur
fær hann þá til að leika af hárfínni
yfirborðsmennsku, af úthugsuðu
kæruleysi, líkt og þeir séu fyrir utan
og ofan persónurnar — hét þetta
ekki Verfremdungseffekt í leikhús-
inu meðan það dró enn andann?
Engum leikaranna hæfir þessi
leikstíll þó betur en John Travolta,
máski af því hann er enginn stór-
leikari að upplagi. Enn eitt dæmið
um hvað allt smellpassar í mynd-
inni er að hann skuli vera dreginn
fram á nýjan leik — og þegar hann
fer að dansa, miðaldra og feitlag-
inn, er það ekkert minna en magísk
stund.
■ Tarantino er séni.
Egill Helgason
Hárið í Hallgríms-
kirkju?
Hallgrímskirkja
SlNFÓNÍUHLJÓMSVEIT ÍSLANDS
Hljómsveitarstióri: Osmo Vanska
Puh! Það var svarið sem ég fékk
þegar ég spurði konu eina hvort
hún ætlaði á tónleikana með Sin-
fóníuhljómsveit íslands ásamt ein-
söngvurum og kór íslensku óper-
unnar. Þegar ég innti hana eftir
hvað þetta puh eiginlega þýddi,
sagði hún einfaldlega: „Tónleikarn-
ir eru í Hallgrímskirkju!" Svo
fnæsti hún. Þá skildi ég. Það er allt-
of mikið bergmál í kirkjunni, sem
gerir það að verkum að hún hentar
ekki mjög vel til tónleikahalds. Ró-
legar kirkjutónsmíðar á lágu nót-
unum eru í lagi, en um leið og á að
fara að flytja dramatísk stórverk
með miklum átökum syrtir heldur í
álinn.
Á tónleikunum, sem áttu sér stað
síðastliðið fimmtudagskvöld, voru
fluttar tvær mikilfenglegar tón-
smíðar, Requiem in Our Time eftir
Einojuhani Rautavaara og A
Child of Our Time eftir Michael
Tippett. Það fyrrnefnda er fyrir
slagverk og málmblásturshljóðfæri
— það er lúðra, og er listilega vel
samið. Verkið er hugmyndaríkt,
kraftmikið og býr yfir miklum and-
stæðum.
Orðið requiem þýðir sálumessa,
svo segja má að flutningur þessa
tónsmíðar í kirkju sé viðeigandi.
Endurómunin í Hallgrímskirkju