Helgarpósturinn - 16.11.1995, Blaðsíða 10

F1MMTUDAGUR16. NÓVEMBER1995
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdasljóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Karl Th. Birgisson
Ritstjómarfulltrúar: Guðrún Kristjánsdóttir
Stefán Hrafn Hagalín
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Heilagsanda-
hoppið
Ur Vestmannaeyjum hafa borizt fregnir af
óvenjulegum kristilegum trúarhita undanfarn-
ar vikur. Hann lýsir sér í því að frelsað fólk
safnast saman og brennir bækur, plötur og geisla-
diska sem innihalda efni sem er „Guði ekki þóknan-
legt“. Þetta hefur valdið nokkrum kurr, enda óvenju-
legt hér á landi.
A þessu máli eru að minnsta kosti tvær hliðar. Sú
fyrri er ánægjuleg, sumsé að á íslandi skuli enn finn-
ast fólk sem tekur kristna trú og Biblíuna alvarlega.
Það trúir því sem stendur í Biblíunni, orð fyrir orð,
og tekur hana bókstaflega, trúir og lifir af innri sann-
færingu. Það er ólíkt hentikristninni sem almennt er
borin á borð fyrir landsmenn, allt eftir smekk og
lundarfari einstakra presta og enginn veit hvað snýr
upp eða niður á.
Hin hliðin getur verið ógnvænleg og hefur birzt í
ljótum myndum erlendis. Það er þegar heittrú brýzt
fram í hatri og ofbeldi. Það fylgir nefnilega bókstaf-
legri trú á Biblíuna að líta með vanþóknun á þá, sem
þóttu vanþóknunar virði fyrir nokkur þúsund árum. í
því felast fordómar gagnvart konum og stöðu þeirra
í samfélaginu, hatur á samkynhneigðum, gyðingum
og alls kyns minnihlutahópum. Þessar skoðanir hafa
birzt erlendis í óhugnanlegum myndum og nú örlar á
þeim hér.
Hitt er umhugsunar virði fyrir þjóðkirkjuna að hin-
ir svokölluðu sértrúarsöfnuðir (les: þeir sem ekki eru
ríkisreknir) hafa reynzt þeim, sem af einhverjum
ástæðum eru lánlausir og bágstaddir, raunbetra og
hlýrra athvarf en hin opinbera kirkja. Það er heldur
ekki tilviljun að prédikarar á borð við Benny Hinn,
sem hingað kom í sumar, safna til sín gestum þús-
undum saman í von um kraftaverk. Það gæti þjóð-
kirkjuprestur aldrei.
Þegar kemur að hinum dýpsta og merkilegasta
kjarna trúarinnar, kraftaverkum og heilögum anda,
leitar fólk nefnilega ekki fyrst til þjóðkirkjunnar. Það
er ekki tilviljun.
Er ekki kominn
tími á Heimi?
Arni Mathiesen, þingmaður Sjálfstæðisflokksins,
lýsir yfir í Helgarpóstinum í dag að skýrsla Ríkis-
endurskoðunar um Ríkisútvarpið sé hugsan-
lega tilefni til að útvarpsstjóri verði leystur frá störf-
um, slíkur áfellisdómur sé hún yfir honum og stofn-
uninni.
Þetta er þörf áminning. Aldrei hefur ríkt jafnmikill
ófriður um Ríkisútvarpið og frá því Heimir Steinsson
tók þar við æðstu stjórn og gildir þá einu hvort í hlut
eiga starfsmenn, neytendur, stjórnmálamenn eða
áhugafólk um íslenzka menningu. Sú sorgarsaga
verður ekki rakin hér, en minnt á að líklega hefur
Björn Bjarnason menntamálaráðherra aldrei fengið
jafngott tækifæri, og jafnærna ástæðu, og nú til að
leiðrétta mistökin sem forveri hans gerði fyrir nokkr-
um árum.
Helgarpósturinn
Vesturgötu 2
101 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 5524777,
auglýsingadeild: 552-2211, símboði: 84-63332,
símbréf: 552-2241, dreifing: 5524999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en kr. 900 annars.
Veik böm og fjárlagahalli
*
Asíðasta áratug lentu mörg
þróunarríki í miklum erfið-
leikum vegna erlendra
skulda. Upp úr 1980 var til í
dæminu að afborganir og vextir
af erlendum skuldum væru
meiri en sem nam útflutnings-
Stjórnmál
Guðmundur
Ólafssson
tekjum. Vitaskuld geta erlendar
lántökur verið réttlætanlegar ef
verið er að byggja upp atvinnu-
vegi sem gefa mikið af sér síðar.
En í mörgum tilvikum var því
ekki að heilsa, lánin voru oft tek-
in til að fjármagna neyslu spilltr-
ar yfirstéttar eða vopnakaup. En
það kom að skuldadögum og
mörg Suður-Ameríkuríki urðu að
beita mikilli hörku til að greiða
hinar erlendu skuldir. Og eins
og oft vill verða voru það ekki
hinir ríku og voldugu sem fóru
verst út úr þeim hremmingum.
Sérfræðingar Sameinuðu þjóð-
anna hafa áætlað að samdráttur
í heilsugæslu og félagslegri að-
stoð, vegna greiðslna erlendra
skulda í Suður-Ameríku einni ár-
ið 1988, hafi kostað 500.000 börn
lífið. Stjórnmálamennirnir
leiddu 500.000 smábörn í dauð-
ann vegna þess veiklyndis, að
taka erlend lán frekar en eiga á
hættu að ná ekki kjöri næst eða
beinlínis vegna vopnakaupa eða
sukks.
Ríkissjóður íslands hefur nú
verið rekinn með halla í meira
en áratug. Þessi halli hefur verið
fjármagnaður með erlendri
skuldasöfnun að verulegu leyti.
Sum erlendu lánin eru til langs
tíma og því eftirlátin börnunum
og hinum óbornu, en vægi
þeirra er ekki mikið í kosningum
og skoðanakönnunum sem
kunnugt er. Það er hins vegar
orðin árlag hefð, að ýmiskonar
mannvitsbrekkur fara í reikniæf-
ingar til að sýna fram á, að hægt
sé að draga saman í ríkisrekstr-
inum án þess að koma að ráði
við nein gæluverkefni stjórn-
málamanna. Allt kemur fyrir
ekki; stjórnmálamennirnir halda
áfram að safna skuldum, hvort
sem það er góðæri eða kreppa.
Skuldasöfnunin er því ekki hag-
fræðilegt eða reikningslegt
vandamál. Út frá efnahagslegu
sjónarmiði er ekkert því til fyrir-
stöðu að hætta skuldasöfnun-
inni umsvifalaust. Vandinn er
miklu fremur stjórnmálalegur,
sálrænn og kerfislægur.
Stjórnmálamennirnir eru veik-
ir gagnvart þrýstihópunum sem
þeir telja að veiti sér stuðning.
Til dæmis eru stjórnmálamenn
nú að vakna upp við það, að
bændur og búalið eru ekki leng-
ur neinn þrýstihópur. Þrír þing-
menn Sjálfstæðisflokksins í þétt-
býli hafa áttað sig á þessu og
styðja ekki þann búvörusamn-
ins sem fyrir þinginu liggur.
Arni Mathiesen, Kristján
Pálsson og Pétur Blöndal hafa
gert það að pólitískri vöru, að
vera á móti búvörusamningn-
um. í næsta prófkjöri Sjálfstæð-
isflokksins verður því ekki síst
spurt um það, hver var afstaða
manna til búvörusamningsins.
Þess vegna má telja það næsta
víst, að stuðningur ríkisins við
hinn svonefnda íslenska land-
búnað er senn á enda.
En þótt takist að afskaffa eina
óværu, þá rís sú næsta við hinn
pólitíska sjóndeildarhring. Heil-
brigðiskerfið siglir hægt og síg-
andi í þá átt að verða meirihátar
þjóðfélagsböl, sem tekur sinn
bróðurpart af erlendum skuld-
um. Heilbrigðisstéttirnar svo-
kölluðu eru miklu fjölmennari en
bændur og búalið, miklu ríkari
og áhrifameiri.
Stjórnmálamennirnir virðast
varnarlitlir gagnvart sérfræð-
ingastóðinu í heilbrigðisgeiran-
um. Ástæðan er að verulegu
leyti ruglingur sem ríkir í skoð-
unum þjóðarinnar á því, hvað
ríkinu ber að sjá um og hvað
einkaaðilum. Umræða um þetta
efni hefur ekki enn farið fram í
fullri alvöru á vettvangi stjórn-
málanna. Til dæmis hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn staðið að meiri
útþenslu opinbers rekstrar á
vegum ríkis og sveitarfélaga en
aðrir flokkar, eftir því sem hann
er áhrifameiri en aðrir flokkar. í
þessum skilningi er Sjálfstæðis-
flokkurinn hinn eini sanni sósíal-
istaflokkur í landinu, Davíð
Oddsson hinn eini sanni fram-
sóknarmaður.
Mörgum finnst sjálfsagt að rík-
issjóður taki á sig byrðar þegar
þeir sjálfir eiga í hlut, en frábiðja
sér aukna skatta. Þessi tvískinn-
ungur gengur eins og óyfirstíg-
anlegur veggur í gegnum haus-
inn á flestum íslendingum, að
þingmönnum ekki undanskild-
um. Stjórnmálamenn sem eiga í
höggi við gíruga hagsmunahópa
verða að hafa það fullkomlega á
hreinu hvað þeir telja að sé hlut-
verk ríkisins og hvað ekki. Ann-
ars lenda þeir í sömu súpu og
stjórnmálamenn Suður-Amer-
íku, sem fyrr var vitnað til.
Nýjasta dæmið um kröfur á
hendur skattborgurum er kyn-
skiptingar. Karlmenn, sem ekki
kunna við sig í eigin líkama, vilja
láta skattgreiðendur borga fyrir
mjög kostnaðarsama aðgerð til
að þeir geti ímyndað sér að þeir
séu konur, sem þeir verða auð-
vitað aldrei. Sérfræðingarnir,
sem lært hafa þessar kúnstir,
kynda undir og tala um íslenskt
hiigvit og framleiðslu. Kynskipt-
ingu heim, segja þeir.
Yfirlæknarnir, sem telja það
heilagan rétt sjúklinga að ríkið
borgi þarflausar utanlandsreis-
ur fyrir lækna, telja sjálfsagt að
þetta sé þjóðhagslega hag-
kvæmt. í raun mega menn þakka
fyrir að aðgerðir af þessu tagi
skuli ekki vera bannaðar með
lögum, en það er þó ekki aðalat-
riði þessa máls.
Nú bíða um 25 lítil börn eftir
því að fara með foreldrum sín-
um til útlanda í erfiðar skurðað-
gerðir vegna hjartagalla. Það er
óþarft að orðlengja hve erfið
ferðalög taka á litla sjúklinga og
aðstandendur þeirra, hve bata-
„Nýjasta dæmið um
kröfur á hendur skatt-
borgurum erkynskipt-
ingar. Huernig væri nú
að landlœknirinn og
heilbrigðisráðherrann
fœru að beita sér í
þágu þeirra barna, sem
ætlað er að greiða er-
lendu skuldirnar, í stað
þess að fjölyrða um
kynskiptinga?“
horfur þeirra dvína eftir því sem
farið er yfir fleiri heimsálfur til
að leita lækninga. Síðan bætist
það við, að hægt er að gera flest-
ar þessara aðgerða hér heima.
Kostnaður vegna tækjakaupa og
annarra fjárfestinga mundi
borga sig upp á um fjórum árum
vegna þess að aðgerðirnar yrðu
ódýrari hér heima. Samt sem áð-
ur mæta þessi litlu börn tómlæti
hjá kerfinu. Hvernig væri nú að
landlæknirinn og heilbrigðisráð-
herrann færu að beita sér í þágu
þeirra litlu barna, sem ætlað er
að greiða erlendu skuldirnar, í
stað þess að fjölyrða um kyn-
skiptinga í fjölmiðlum?
Höfundur er hagfræðingur.
Palladómur
Nýmóðins jafnaðarmaður
Eftir að hafa setið næstum
tvo áratugi á Alþingi íslend-
inga hefur Svavar Gestsson
komist að þeirri niðurstöðu að
nú sé kominn tími til að hann
fari að hugsa um pólitík. Eftir að
hafa verið í pólitíkinni líkt og af
gömlum vana í mörg herrans ár
telur hann sig meira að segja
vera farinn að hugsa stjórnmálin
upp á nýtt: Svavar er búinn að
finna út að hann sé nútíma jafn-
aðarmaður. Samkvæmt skil-
greiningu Svavars á nútíma jafn-
aðarmaður á íslandi raunar ekki
samleið með jafnaðarmönnum í
útlöndum, sem kannski eru ekki
eins nýmóðins; hann er á móti
Evrópusambandinu, EES, hern-
um og Nató, og fullur tortryggni
í garð hagvaxtar og fjórfrelsis.
Svavar setur það ekki fyrir sig
að hvað sem hann brýtur heil-
ann og reynir að hugsa sig inn í
sósíaldemókratíuna, þá er hún
að hugsa eitthvað allt allt annað.
Nú hefur lengi verið augljóst
að Alþýðubandalagsmenn lang-
ar að smjúga inn um bakdyrnar
á klúbbi sem þeim finnst fjarska
óréttlátt að Jón Baldvin og krat-
arnir skuli eiga einkaaðild að.
Þeir vita að það er svo miklu
smartara að vera í félagi með Ol-
of Palme, Willy Brandt,
Frangois Mitterrand og Gro
Harlem Brundtland í stað þess
að paufast úti í horni með gömlu
myndirnar af leiðtogunum sem
skoðanasystkin hans hafa að-
„Svavar setur það ekki fyrirsig að hvað sem hann brýt-
urheilann og reynir að hugsa sig inn í sósíaldemókrat-
íuna, þá erhún að hugsa eitthvað allt allt annað. “
hyllst í tímans rás og eru upp til
hópa dauðir eða afsettir með
skömm.
En blóð er þykkara en vatn og
Svavar er ekki bara að hugsa
pólitíkina upp á nýtt, hann er
líka að hugsa söguna upp á nýtt.
Svavar er nefnilega ekki reiðubú-
inn að fórna læriföður sínum
Einari Olgeirssyni eða einkavini
hans, gamla Marx. Hann er bú-
inn að komast að þeirri niður-
stöðu að klofningur Alþýðu-
flokksins 1930, þegar Kommún-
istaflokkur íslands varð til, hafi
verið Alþýðuflokknum að kenna.
Kratar hafi flæmt Einar úr Al-
þýðuflokknum, en fyrirskipun
Komintern um að stofna komm-
únistaflokka út um allar jarðir
ekkert haft með það að gera.
Af þessum sökum finnst Svav-
ari hreinasti óþarfi að kalla Ein-
ar kommúnista, heldur þykir
honum nákvæmara og sannara
að nefna hann „róttækan jafnað-
armann". Og hafi einhver haldið
að Einar og Marx félagar hafi
beðið ósigur í stjórnmálum, þá
skundar Svavar fljótt á vettvang
til að árétta að í ósigrinum hafi í
raun verið fólginn sigur. Því eins
og Svavar segir sjálfur: „Kapítal-
isminn hefur að vísu ekki hrunið
eins og Marx spáði, en hann hef-
ur molnað niður hægt og bít-
andi. í dag er kapítalisminn
hvergi í framkvæmd hreinn og
ómengaður.“