Helgarpósturinn - 16.11.1995, Blaðsíða 26

26
FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1995
íÉHí
Bragi Ólafsson Ijóðskáld settist niður með Stefáni Hrafni Hagalín á þokudrunguðu mánudagskvöldi og spjallaði við hann um nýju bókina, Klink,
ogfleiri skemmtilega hluti. Fyrir utan að vera „hæglátur heimsmaður með kímið yfirbragð“ er Bragi óumdeilanlega eitt flinkasta Ijóðskáld Islendinga —
reyndar mörgum gæðaflokkum fyrir ofan allflesta af samtíðarmönnum sínum. Og hann hefur aukþess þann sið að gægjast innum glugga nágranna sinna...
Bragi Ólafsson Ijóðskáld vitnar í Dag Siguröarson og kastar fram: „Það er enginn vandi að yrkja ef maður
kann það. Það er bara að raða orðunum rétt saman." Bætir svo við sjálfur: „En svo er náttúrlega spurning hvort
maður kann að yrkja.“
Það
Þaö kallar ekki á kirkju-
byggingu. Þaö hefur enga
skoöun á henni. Þaö kallar
ekki á Guö, þaö kallar ekki á
neinn, ekki einu sinni prest-
inn sem af tilviljun er staddur
í þorpinu. Þaö biöur ekki um
athygli, ekki einu sinni á
sunnudegi, ekki einu sinni í
hléi á bíósýningu á sunnu-
degi. Viö sjáum þaö ekki
heldur þegar viö sitjum þegj-
andi meö sykraö kaffiö inni í
gangandi bílnum viö brim-
garöinn.
Úr Klinki eftir Braga Ólafsson.
burði til þess hengda." Ég játa
mig sigraðan, en held þó
áfram: Hvað með kímni? Það er
svona þægilegra hugtak... Og
þá viðurkennir hann punktinn:
„Jú, mér finnst að það verði að
vera undirliggjandi kímni.
Kannski ekki alltaf, en maður
er afturámóti fljótur að leggja
frá sér skáldskap sem er gjör-
sneyddur allri kímni.“
Kyrrstöður í fyrri
og hraði í seinni
Er Bragi að segja ákveðna
sögu í bókinni; er að finna þar
frásögn sem rennur einsog
rauður þráður gegnum hana
(spyr ég þarsem ég kom hrein-
lega ekki auga á samfelluþráð-
inn, en þori ekki að greina frá
því vegna þess að það gæti lit-
ið svo fávíslega út)? „Nei. Ég
hef alltaf litið á bækurnar sem
samtíning. Sögurnar í bókinni
eru ekki hluti af línulegri frá-
sögn heldur jafnmargar ljóðun-
um. Mér finnst í sjálfu sér mjög
heillandi hugmynd að byggja
bækur uppá einhverri ákveð-
inni hugmynd eða tilteknu efni
til að yrkja útfrá. En mín ljóð
koma hinsvegar héðan og það-
an. Skáldsögur byggjast yfir-
leitt á einni ákveðinni frásögn
og þegar maður er búinn að
lesa þær leggur maður bæk-
urnar frá sér og opnar þær
sjaldan á nýjan leik. í ljóð er
alltaf hægt að sækja aftur —og
aftur. Og finna þar eitthvað
nýtt. Ég skipti bókinni að vísu
upp í tvo hluta, en það er ein-
faldlega vegna þess að í fyrri
hlutanum er meira um kyrr-
stöður og ferðin eykst svo í
síðari hlutanum."
Einu sinni var kona
sem skildi ekki Ijóð
íhyglin og yfirliggjandi róleg-
heit á móti undirliggjandi
sprengikrafti (og kímni) eru
vörumerki Klinks — og Braga.
„Ég hef ekki gaman af að lesa
ljóð sem eru með mikinn há-
vaða. Hugmyndir mínar um
ljóðagerð eru frekar gamal-
dags. Ljóð eiga að geta staðið
ein og sér. Ljóð eiga að vera
íhugul og á lágum nótum. Þó
að vitaskuld geti falist sprengi-
kraftur í þeim ef þau ná að lifna
við fyrir fólki. Það er ekkert
sjálfgefið. Of frakkt sennilega
að ætlast til þess að lesendur
skilji ljóðin eða hafi yfirhöfuð
áhuga á að lesa þau. Þetta er
eitthvað sem kemur bara frá
manni sjálfum og ef fólk nær
hugsuninni — eða jafnvel les
eitthvað annað í hana en ég —
þá verð ég himinlifandi."
Bragi hefur einu sinni — að-
eins einu sinni — lent í því að
kona gekk uppað honum eftir
ljóðaupplestur í Noregi og
spurði um titilljóð bókarinnar
Ansjósur. „Um hvað er þetta
ljóð eiginlega?“ Honum fannst
það ákaflega skrýtin tilviljun,
því þetta tiltekna ljóð sé eitt af
fáum sem hann hefur ort og
eru um eitthvað sérstakt. „Jú,
skilaboðin eru nefnilega mjög
ákveðin í þessu ljóði: að maður
geti neitað þeim hlutum sem
manni líkar ekki við. Einfalt
mál.“
Ljóð eiga að vekja
folk til umhugsunar
Bragi vitnar í einhvern mann
sem sagði að ljóð væru bara
niðurröðun á orðum og vitnar
síðan í enn annan mann — í
þetta skiptið Dag — og segir:
„Það er enginn vandi að yrkja
ef maður kann það. Það er
bara að raða orðunum rétt
saman. — En svo er náttúrlega
spurning hvort maður kann að
yrkja." Hann kveðst jafnframt
vera afar lukkulegur með það,
að fólk segist eiga auðvelt með
að sjá ljóðin fyrir sér. And-
rúmsloftið þyki sterkt. „Ég er
mjög ánægður með þetta...“
Þetta hól... „Ljóð eiga að vekja
fólk til umhugsunar ánþess að
skilja eftir einhverja tiltekna
hugmynd — eða tilgang."
„Mér finnst mikilvægt að
benda á staði sem einskonar
vegvísi gegnum ljóðin. Ég er
ánægðastur með ljóðin ef ég
get horfið inní þau eða haft
skjól af þeim. Fyrst og fremst
skrifa ég nú fyrir sjálfan mig
þráttfyrir að þetta sé fjórða
ljóðabókin mín. Útgáfan kemur
alltaf síðast."
Við ræðum um Spán og dvöl
Braga um eins árs skeið í Gran-
ada. Hann játar væntumþykju
sína í garð spænskra ljóð-
skálda — hefur þýtt dálítið eft-
ir þau, en segist jjó lesa meira
af rússneskum og frönskum
skáldum. Les mikið. Mjög mik-
ið. Gamlir meistarar í sérstöku
uppáhaldi.
Fyrst lióð, svo leikrit
og skaldsaga
Þriggja barna faðirinn Bragi
er mikið með yngri börnin sín
tvö á daginn. Og svo skrifar
hann og horfir innum glugga
nágrannanna. „Já, ég á fína ná-
granna. En við skulum ekki
nafngreina þá.“ Skrifar leikrit
núna. Bráðum frumflytur Út-
varpsleikhúsið eitt. Það fyrsta.
Annað er hann að fínpússa fyr-
ir sviðsuppfærslu. „Ég hef mik-
ið gaman af því að skrifa leik-
rit. Það á vel við mig. Líka að
lesa leikrit. Skapa aðstæður
þarsem samtöl eiga sér stað.
Atvik.“ En hvað með skáldsögu
úrþví hann er búinn að skrifa
ljóð og leikrit? Er kannski
Vegfarendur
„Hvaö þér skynjiö umhverf-
iö á skringiiegan hátt, “ segir
eistneski feröalangurinn, sá
sem ég hef reynt í rúman
stundarfjóröung aö iýsa fyrir
leiöinni frá Ingólfsstræti aö
Nönnugötu. „Þótt ég muni
aldrei rata þessa flóknu
leið, “ segir hann, „hafið þér
gert yöar besta til aö liösinna
mér, á því er enginn vafi. “
Fundur okkar fer fram í
mestu vinsemd. Ég segi hon-
um frá dvöl minni í fööurlandi
hans fyrir nokkrum árum og
hann launar mér hjálpsemina
og spjallið meö því aö rekja
fyrir mér stystu leiöina frá
ráöhústorginu í Tallinn niöur
á ferjubryggjuna við Kirjála-
botn.
Úr Klinki eftir Braga Ólafsson.
móðgandi að spyrja svona?
Gæti ef til vill skilist sem: „Nú
ertu búinn að leika þér með
Ijóð og leikrit, hvenær ætlarðu
að fullorðnast og skrifa skáld-
sögu?“... Bragi tekur þetta
hinsvegar ekkert óstinnt upp
og segist vera að skrifa sögu.
„Þetta er efni sem er búið að
vera lengi í kollinum á mér.
Fólk hefur bent mér á að í
prósaljóðunum mínum felist
vísar að sögum. Skáldsögum.
En ég lít ekki á þetta þannig. Þó
að ég setji upp Ijóð í prósa þá
er það bara tilfinning eða
form.“
Fáir lesa Ijóð og
popparinn er hættur
Og Bragi segir að fáir lesi
ljóð og kynni sér þau af ein-
hverri kostgæfni. „Því hefur
verið haldið fram að hefðbund-
in íslensk ljóðagerð sé afskap-
lega föst í forminu með sínum
stuðlum, höfuðstöfum og fleiri
reglum. Ég er ekki sammála
því. Frönsk ljóðahefð er til að
mynda mun strangari og fast-
ari í forminu. Maður verður að
þróa með sér hæfileika til að
lesa ljóð. Ég les nær eingöngu
það sem kallað er nútímaljóð
því mér finnst aðrir bragar-
hættir yfirþyrma ljóðið. Hrynj-
andin truflar mig. Oftast nær.“
Tónlistarmaðurinn Bragi —
Sykurmoli, príma bassaleikari
— er hann hættur að spila?
„Jájá. Ég er búinn að koma mér
upp þessari þörf fyrir að
skrifa. Fíkn. Ég er altént búinn
að fá nóg af þeim lífsstíl sem
fylgir tónlistinni. Var eiginlega
búinn að því 1984 eða 1985.
Síðan atvikaðist það að við
stofnum útgáfufyrirtækið
Smekkleysu og ákveðum að
reka popphljómsveit samhliða
því til að búa til peninga fyrir
fyrirtækið. Ég eiginlega datt
þannig inní þetta aftur og það
tók mig nokkur ár að losna. En
annars græddi maður að sjálf-
sögðu heilmikið á þessum
ferðalögum — og góðum fé-
lagsskap."
Falin tilvistarangist
og umtalsverð Rímni
I kynningu bókarinnar segir
að þú skáldið yrkir um angist-
arblandna sælu hversdagsins.
Hvar er þessi angist í bók-
inni...? Ég kom ekki auga á
hana. í mesta lagi angurværð.
„Ef það er einhver angist þarna
þá er hún falin. Ég held að ég
lesi ljóðin annars ailt öðruvísi
en flestir aðrir gera. Þarna eru
atvik og stemmningar sem fyr-
ir mér þýða allt annað en sést í
orðunum. Ég hef hinsvegar
mest gamanið af því þegar fólk
les eitthvað annað útúr ljóðun-
um mínum en ég. Þannig við-
brögð finnst mér mest uppörv-
andi.“
En það er hinsvegar rétt sýn-
ist mér (sem stendur í kynn-
ingunni), að það sé töluvert
um kankvísi í bókinni — dálítið
svona grín... „Mér finnst ekk-
ert grín vera þarna.“ En hvað
með NæturleikP. — Dagarnir
með skátunum/urðu að nótt-
um. Við vorum sendir út í
myrkrið/með vasaljós og raf-
hlöður;/út að leika póst-
menn/með bréf handa þeim
hengda/í hlöðunni í Salt-
vík./Sumir sneru aftur. Aðrir/-
fundu sig í póstburðinum./ —
Er ekki vottur af spaugi í þess-
um hendingum? „Ég skil grín
þannig, að það sé eitthvað til
að hlæja að. Og ég sé ekkert
grín í því að finna sig í póst-
BragÍ gluggagœgir
Niðdimm þoka liggur einsog
mara yfir borginni á hjara ver-
aldar og við gægjumst laumu-
legir útum glugga á efri hæð
veitingahúss á Bernhöftstorfu.
Tvö forvitin andlit í myrkrinu.
Varla sála á ferli þetta mánu-
dagskvöld. Bragi Ólafsson,
sem var að senda frá sér fjórðu
Ijóðabók sína, tekur dræmt í
þá fullyrðingu mína að þetta sé
veður fyrir ástsjúka og morð-
ingja. Ekki einu sinni ástsjúka
morðingja. Seinna kemur í ljós
að hann skrifar mestmegnis
fyrir hádegi og á kvöldin, en er
með hugann við verkið allan
sólarhringinn. Ljóðin koma fyr-
irvaralaust utanúr tóminu —
eða eitthvað svoleiðis skilst
mér.
Get ekki gert það uppvið mig
hvort hann sé „hæglátur
heimsmaður með kímið yfir-
bragð“, einsog einhver hafði á
orði. Hugsanlega líkari Jóni
Kurteiz í teiknimyndabókun-
um Svalur og félagar. Bragi
neitar vitaskuld að taka þátt í
þeim pælingum. Hefur ekki
einu sinni hugmynd um hver
þessi Jón Kurteiz er. Annað
væri nú. Við gægjumst í viskí-
staup og veltum fyrir okkur
kokkteilglösunum á kápu
Klinks. Þar er einnig lest og
gluggi og við erum sammála
um að það sé fínt að ferðast
með lestum. Bragi segist frekar
vilja líta innum glugga en útum
þá.
Það er aldrei neitt
í Helgarpóstinum
Hann les bara Helgarpóstinn
á kaffihúsum afþví að það er
aldrei neitt í honum. Ég
humma þunglega, en nenni
ekki mótbárum afþví að Bragi
er svo feiminn og hikandi og
Jón Kurteiz og maður rífst ekki
við svoleiðis menn. Ekki ég að
minnsta kosti. Okkur finnst
staða ljóðsins vera fín. Barasta
fín. Hann tileinkar annars Degi
Sigurðarsyni bókina afþví að
Dagur var svo fínt ljóðskáld
(eitt það allrabesta, segir
Bragi) og einnig svo fínn mað-
ur þegar hægt var að setja sig
niður með honum einum og
spjalla. Við erum á einu máli
um að leiðinlegt hafi verið að
sjá hvernig Degi var stillt þann-
ig upp sem persónu — hálf-
gerðu hirðfífli — að Ijóðin urðu
hálfpartinn undir: aukaatriði.
Synd.
Bragi er með bókstafinn „K“
húðflúraðan í hægri olnboga-
bótina. Liturinn er eiturgrænn
og húðflúrshöfðingi í Los
Angeles á heiðurinn af lista-
verkinu sem táknar Konráð
(eða fjallstindinn K2, eftir því
hvorum megin hann fer útúr
rúminu á morgnana, skilst
mér) og Bragi notast stundum
við Konráð sem alteregó.
Kannski þegar hann verður
leiður á Braga.
Mikilvægi vegvísa
og Ijóðalestur
Og svo spyr hann blátt
áfram: Ertu með fleiri spurn-
ingar, eða? Reykjavík, Éyrar-
bakki, New York, Pétursborg,
Noregur, Stokkhólmur,
Córdoba, Nice, Skriðufell,
Þýskaland, Bretlandseyjar,
Skagafjörður, Portland, Maine,
Seltjarnarnes, Maldíveyjar, Ox-
ford, Malé, Albayzín, Granada,
Tallinn, Kirjálabotn — svara
ég... Þetta eru nokkrir þeirra
staða sem þú nefnir í Klinki.
Ertu að gefa eitthvað í skyn?
(Hér kem ég heimsmaðurinn!)