Alþýðublaðið - 24.12.1970, Page 24

Eiríkur var kennari vi5 Barnaskóla Akureyrar í 24 ár, en skólastjóri Oddeyrarskólans í 10 ár.
ina í HólS'þinghá urðu hvíta
dauðanum að bráð. Mér vom
ætlaðir fleiari lífdagar. En þe3Si
atbu.rður var tallsverð reynsla og
iief ég isikýrt nánar frá honum
í ritsafniniu: „Því g’leymi ég
aldrei.“
— Hver voru lífsviðhorf ung-
linga þá og þrá til mennta? Er
hægt aff bera það saman viff
viffliorf unglinga nú?
— Vorið 1915 fluttiu foreidrar
mínir búí'erlum að Dísastöðum
í Breiðdal og bjuggu þar í sex
ár. IJar átti ég mí.na æsku þar
til ég fór að heiman tii að leita
mér menntunar.
A Ldrei kem ég svo á þessar
éeskustöðvar imínar án Þess að
verða snortinn af iumEhverfinu.
Ég reyni þá sem oftast að ganga
þar svolítið urn helzt einn og
fiiin ég þá andblæ liðins tímia,
þegar íhugurinn ljómaði af sól-
skini og fögrum fyriiheitum.
í Breiðdal var f arskóli og að-
■einis kesinsla hláta úr hverjum
vetri. Kennarar mínir þessa tvo
vétur voru Einar Háivarðison frá
Heydölum fyrri veturinn og
Anna Jónsdóttiir á I’verhamri síð
ari veturinn. Bæði lögðu þau
sig fram, svo að við gætum lært
sem miest. rnllnaðarprófi úr
bamasteólia laiuk ég vorið 1917
og Ifenmdist þá um vorið. Ferm-
ingarbörnin voru 10, 8 drengir
og 2 sútlkur. Af þessum hópi
erum við sjö eftir.
Séra Pétur l’orsteinsson
férmdi mig. Hann var mikíll
ágætilsanað|ur og á ég tmijög góðar
minningar um þá viteu, sem við
bömin dvöldum á heimili hans
til fræffsiu undir feiTninguna.
Á þessum æstouárum vann ég
að venjiulegum sveitastörfutm,
einkum heystoap á sumrin og
gæzlu saiuðfjár á vetrlum og vor-
i-n. Þesai stöhf féiLu mér vel, þó
dreyimdi mi-g alltaf um -eitthvað
meiri skóiliagöngu. Flesti-r jafn-
alidrar mínir , -bjuggu sig undir
bóndastarfið, og ég veit etoki enn
hyers vegma ég valdi fremiur að
fdra á Eiðaskóla en búnaðar-
iskóla. í mér viar alltaf einlyv.er
rómantísto þrá eftir bóklegri
rnenntun. Eg las talsvert á þess
ium áruim ísilendingasögur og
annan þjóðlegan fróðleik. Þá
lærði ég talsvei-t af Ijóðum ís-
lenzku skiáldanna. Meðal annars
lærði ég mikið af Ijóðum Páls
Ó&afssonar og suim ljóðabréf
hans ai-veg og -kann þau enn.
Þá lærði ég ein.nig. ta'llsvert af
iljóðum Steingríms Thorsteinis-
sonar og Þorsteins Erlingssson-
ar. Og Ijóð Þorsteiiis he-f ég
alltaf irnetið imikils. Þau eiga
einhvern streng í brjósti mínu.
Þegar ég varð 16 áxa fór þessi
skólalöngun -mín að verða á-
toveðnari. Ég helld mig ‘hafi ver-
ið farið að óra fyrir því, að
bóndastaðan yrði etoki mitt hl’ut
stoipti. Þá um 'baiustið var ég
-urn þrjár vitour við nám og
byrjaði þar á enstou- og dönstou-
mámi, og hélt áfram mieð reiknv
ing og íslfenzka málfræði. —
Þennan vetur sótti ég um inn-
göngu í Eiðaskóla og hlatokaði
'mikið til. Þó istefndi ég etotoi að
neinlu vis-su takmarki. Það var
aðeins í mér námsþorsti, sem
ég vildi fá -svalað.
Munur á viðhorfum unglinga
Iþá og nú er mjög imikill. Efna-
lega séð var þá erfitt að kom-
ast í skóla. Þá var sjóndeildar-
hringur unglingsins miteltu
þrengri en nú. Ektoert sjónvarp,
útvarp eða dagblöð. Aðeins viku
blöð, sem komu með löngu milli
bili.
Viðhorf okkar var því annað.
Miklu meira tengt landinu, nátt
úru þess, dýra- log fuglalífi.
Saga þess hafði mikil áhrif á
okklur. Við dláðumst að sögu-
hetjum okkar. Skíáddin höfðu
llíka mikil áhrif á hugmyndit;
oktoar og áætla-nir.
ELnarssonar ,-hreppstjóra, að
Medrakkanesi í Álftafirði. Lik-
aði þar vel og kynntist ýmsu
nýju.
Það bar til þennan vetur, að
ég hóf að kenna lestur sex ái'a
sveini á heimiliniu, Jóni Sig-
urðssyni, fósbursyni -hjónanna.
Eiiaust 'hafa hjónin einnig u-nn-
ið hér að. En hann telur, að
ég hafi átt mestan þátt í því,
að hann ’hafi orðiö læs þennan
vet-ur.
Sé það rétt, virði-st 'hafa birzt
Iþarna hjá mér löng-u-n til
kennaiu, fyrsti vísir -að því starfi,
sem varð síðar að langmestu
1-eyti ævistanf mitt.
SLmarið eftir 1922, var' ég í
vega- og biúargerð á Fagradal.
Bjugiguim við þar í tjöldum. Féll
mér þetta frjálsa útilíf frábær-
lega vel.
— Hvaff geturffu sagt frá
skólagöngu þinni og vali á ævi -
starfi? Ilvers vegna valdiröu
kennarastarfiff?
— Um hauslið hóf ég nám í
Eiðaskóla. Þar með urðu þátta-
skil í ævi minni. Þar réðst
íramtið mín. '■
Við -sturiduðum námið á Eið-
um af kappi. Við komium þangað
til að læra. Skólastjóri á Eiðum
var þá Ásniiundur Guðmundsson,
síðar biskup, ög' kénnarar Bene
dikt Blöndál.AGriÖgeir Jóha-nn-
-son og stiundákennari Sigrún
Blöndal. Þetta var einvalalið.
Allt vonu þe.tta úrvalskennarar,
þótt þeir'væru óiíkir um margt.
prófi um vorið. Við lærðum
mörg undirstöðu-atriði, en vet-
urinn mótaði mi-g ekki í. neina
; sérstaka á'tt.
S-umarið á eftir -var ég- kaupa-
maður iij'á Ásmundi skóliastjóra
og staríaði við bú hans á Ejð-
un. Skyidi toaup mitt .vera fæði
‘ og húsnæði í itociianu-m næsta
vetur. Margt fóito var á Eiðum
uim sum-ar og viar þar fjörugt og
. stoemm-til-egt.
Síffari vet'u-r minn á Eiðum.
var á margan hátt imerkilegur
fyri-r mig. Þá kyn-ntist ég nánar
■ þe.m B.-Jndalislhjónum. Komu
•namic-n.dur o-ft úpp í dagstofu
> iþeirra eftir itoólatímia og voru
liþar rædd margitoonar málefni,
se-m vinningur var að kynnast.
f Þarn-a skýrðu þau okkur frá
; Jýúháskólahreyfing-un-ni og h.eil‘1-
Uiói hún mig frá upphafi. Og
íundir vcrið nvuin það hafa verið
iað einhverju leyti fyrir hvatn-
;ingu frá Ben-edikt, að ég ákvað
_að fara til Askcv svo íljótl s-e-m
ég gæti til að kynnast þessum
skólum. Jafnfr-aint fæddist sú
hugmynd hjá mér, að mig la-ng-
Að-i að v-erða kennari. Það va-r
fyrir mér hugsjóna-starf. Eg lét
hélt ég úr föðjurgarði í kaupa-
vinnu til að afla fjár til skóla-
göngu. Eg var á Hauksstöðum á
Jökuldal þetta sum-ar. Talsvert
viðburðaríkur tími í ævi minni,
þótt ég sleppi frásögum af því
hér.
Ég fékk etoki inngöngu í Eiða
skóla u-m háustið vegna þrengsla
þar. Þá réð ég mig til vetrar-
vistar við fjárgæzlu til Helga
f-4í'IáSI 1
Yorið 1921, 17 ára að aldri Og þeir hoMu rnikil áhrif á
okkur unglingana og þó hver á
sinn 'hátt. Ásmluindur m-eð -sög-
fjani ogi.hinnilrp; kri-stna boðska-p,
en Bej).edikt. opnaði gluggann
í héihifinh og í gegn-u-m fólags
ftieðir.a fen-gum við að toynnast
straumum og stefnum erlendis.
'Þar birtist okkar sveitabörnun-
-#m nýr hei-mur.
Þessi fyrri vetur minn á Eið-
um leið og lauk með sæmilegu
Eiríkur SiprSsson á unga altlri.
mig dreyma um, að geta vakið
usienzk ungmehni ti-1 urrúiugsun-
-ár u-m fegurð lífsins og og göfgi.
t: Á skrJ.stofu þeirra Blönd-ais-
•fíjóna voru einnig rædd mikið
'ándh’g mái. Þa-u voru frj'álslynd
i. þéim efriam og sö-gðu dktour
0feiegt um spíritiiima og giuð-
Sþeki. Þar var liagður sá grund-
ipgjjur að lífsskoðu-n minni, s-em.
Jg l:ý að enn í d-a-g. E-g 'held að
iéíiginn tími í lifi im.ín-u hafi ver-
iðléins markverður og þessi síð-
ari vet-u-r í EiðaSkóla. Hugurinn
Var opinn og ég d-ra-kk í mig
•áhrifin frá því, sem um var
rætt.
En þennan vetur kom upp
íioktour ágreiningur 'um stefnu
skólans milli skólastjóra og -•
þeirra -Blöndalshjóna. Þeim á-
greiningi verður ekki lýst hér,
því að ég ætla mér ekki að fella
neinn dóm í því máli. En þetta
leiddi t.il þess', að þau Blöndals-
lijón fpru frá Eiðum um vor-
ið og stofn-uðu skóla í Mjóanesi
saxnkvæimt ihu-gsjómnn ’sínam.
Síðar unnu þáu það þrekvirki
að sicfna Húsmæðraskólann á
Hallormsst-að. Þau mörtouðu
giö-gg spor bæði með þessum
skólastofnunu-m og í liuga og
hjörtum n-emen-da sinna.
Um vorið áður en við fórum
frá Eiðu-m gáfum við nemend-
ur þeim Blöndalghjónum mál-
verk eftir Kjarval af Helga-feili.
Hefur það -að einhverju ,1-eyti
verið þakklætisvoLtur fyrir
stundírnar á storifstoiia þeirra
iivm veturinn.
Arið eftir að ég var á Eiðum
notaði ég ti'l að aifla mér fjár
til DanmerkU'i'ferðar. Suimarið
á eftir var ég toau-pa'm-aður í
Löndum i Stöðvarfirði, en um
veturinn heimilistoenna-ri á
tveimur bæjum í Breiðdal-,
Skriðu og - Gilsárs-tetok. Þar með
lia-fði ég byrjað á keinnarastarf-
inu.
Ég var heppinn með mína
fyrstu neim-einidlsf. Þetta voru
vel gefnir nie-mend-ur, sem áttu
létt með að læra. 'Það reyndi
þvi ekki mitoið á toennaran-n.
— Hvað geturffu svo sagt mér
um nám þitt erlendis?
—Vorið 1925 fór óg svo til
Danmerkur með þá fjármu-ni,
sem mér ha-fði tekizt að afla
mér á árinu.
Benedi'kt B-löndal réð mig í
sumarvist hjá vinafólki sínu á
bóndabæ úti á Sjálan-di. Það fólk
reyndist mér vel og þar átti ég
heimili þau hálft 'þriðja ár, sem
ég d-v-aldi í Danmörku.
Hitt er annað að mér ieidd-
ist noktouð 'þetta fyrsla sumar,
þó að það væri ekki sö-k i'óiks-
ins. Reyndi ég þ-á að yrkja mér
til hugarhægðar, en iiest min
það nú glatað, og er lítill skaði
að.
Um haustið fór ég í lýðliáskól
ann í Askov. Við vorum þar, sjo
íslendingar þann vetur. Þar fóll
mér í alla staði vel. Jakob A]ip-
el fyrrv. ráðherra v'ar 'þá kóia
stjóri. Hann gaf mér ágæi með-
mæli og hjálpaði mér ti'l að fá
danska styfki til náms á Kenn-
araháskólanum árið eftir.
Ég notfærði im-ér tímann í
Askov eins vel og ég gat. Oft
sat ég jnni á hinu mikla bóka-
safni skólans síðari hluta dags
og las þar skáldrit eftir höfuð-
skáld Norðurianda eins og
B.iörnsson og Ibse-n. Þar opn-
aðist mér heimur norrænna
bókmennta.
Talsvert, var u-m sólialistiska
»
í MÉRVAR EINHVER RÓMANTÍSK
ÞRÁEFTIR BÓKLEGRIMENNTUN
24