Vísir - 19.08.1972, Blaðsíða 7

lillll
Visir Laugardagur 19. ágúst 1972
7
Umsjón: Þórunn
Sigurðardóttir
Hvaðan hefur nýorðin móðir
sinar upplýsingar um meðferð
og umönnun um barn sitt?
Hvað vita foreldrar um þetta
nýja lif, sem allt i einu er kom-
ið i hendurnar á þvi? Eöa
kemur þetta kannski „allt af
sjálfu sér?”
Hér á landi fá unglingar
sáralitla eða enga fræðslu i
uppeldisfræðum og meðferð
ungbarna bæði á skyldustiginu
(raunar er það ekki skyldufag
og mjög óviða kennt i gagn-
fræðaskólum) og i „æðri”
skólum. Bækur um þessi mál
eru hér bæði fáar og flestar
ófullkomnar.
//Engin sérstök sala i
bókum um uppeldis-
mál"
Við hringdum i nokkrar
bókaverzlanir og fengum þær
upplýsingar að „þó nokkur”
eða „sæmileg” sala væri i
þessum bókum. Á borgar-
bókasafni Reykjavikur feng-
um við þær upplýsingar að
mest væri áberandi, aö
kennaraskólanemar fengu að
láni bækur um uppeldismál,
en þó alltaf eitthvað af for-
eldrum lika. Erlendar bækur
koma af og til i vasaútgáfum
hingað til lands, en ekki mun
sérlega mikil sala i þeim.
Aðeins eitt foreldrablað (þ.e.
sem ekki er gefið út af sér-
stökum samtökum) er gefið út
á Norðurlöndum, en það er
sænska blaðið „Vi föraldrar”.
Það er ekki selt hér á landi, og
kannast vist enginn við það
Það er þó hægt að fá það pant-
að i gegnum bókaverzlanir,
eins og önnur blöð, en hingað
til hefur það hvergi fyrirfund-
ist á meðal „dönsku blað-
anna”. Þetta blað er stórt og
mjög myndskreytt og fjallar
um flesta þá hluti er börn
varða. I það rita ýmsir kenni-
menn hvarvetna að úr heimin-
um. Væri ekki úr vegi fyrir þá,
sem eru áskrifendur að
„dönsku blöðunum” eða
„sænsku blöðunum” að bæta
þessu ágæta riti i safnið, t.d. i
staðinn fyrir eitthvað af köku-
uppskriftunum eða prjóna-
mynstrunum. Gott uppeldi er
mun meira virði, en kökur og
fatnaður.
Kemur öll þekking frá
ömmu?
Það er þvi ljóst, að mikill
hluti mæðra (og feðra) hefur
litið „bókvit” i uppeldis-
málum, og reynslan er jú jafn-
an litil, þegar um fyrsta barn
er að ræða. Hér á landi eru
fjölskyldubönd yfirleitt sterk,
og helzti fræðarinn er amman
i flestum tilfellum, og svo auð-
vitað misvitrar vinkonur með
misjafna reynslu af eigin
börnum. t bæklingi Valborgar
„FYRIR ÞVÍ DEYJA
BRJÓSTABÖRN
SÍDUR EN PELABÖRN"
Sigurðardóttur „Uppeldismál
— fræðsla handa foreldrum”
(gefinn út af Sumargjöf) er
fjallað nokkuð um þá breyt-
ingu og þær nýju kröfur, sem
gera verður til uppalenda i
dag. Hvernig uppeldisskilyrði
borgarbarna i dag eru önnur,
en fyrir 50 árum siðan, þegar
t.d. Reykjavik var i rauninni
ekki nema þorp. Hvernig
breyttir atvinnuhættir kalla á
breytta uppeldishætti og
hversu nauðsynlegt það er að
foreldrar hafi a.m.k. að ein-
hverju leyti hliðstæða þekk-
ingu og þeir aðilar, sem hugsa
um barnið, t.d. á leikskólum
og i barnaskólum. Þannig
mætti koma i veg fyrir margs
konar misskilning og börnin
gætu haft mun meira gagn af
þessum stofnunum en ella. —
Og svo að lokum er full ástæða
til þess að véfengja ýmislegt,
sem hingað til hefur þótt góð
og gild vara i sambandi við
barnauppeldi. Félagsleg og
sálræn vandamál unglinga
sem eru ákaflega áberandi i
islenzku þjóölifi i dag, eiga að
dómi þeirra, sem þessi mál
þekkja, að mjög miklu leyti
rætur að rekja til rangra upp-
eldishátta.
//Leiðbeiningar um
meðferð ungbarna"
Ein er þó sú lesning, sem
gera má ráð fyrir að langflest-
ar eða allar mæður a.m.k. á
Reykjavikursvæðinu fái i
hendurnar, en það er bækl-
ingur Heilsuverndarstöðvar-
innar „Leiðbeiningar um
meðferð ungbarna”. Þegar
fyrrgreind atriði eru tekin til
greina, má öllum vera það
ljóst, hversu gifurlega mikla
þýðingu þessi bæklingur
hefur. f mörgum tilfellum
hafa foreldrar sina einu vit-
neskju úr þessum bæklingi.
Við höfum til gamans og fróð-
leiks orðið okkur úti um hlið-
stæða bæklinga aðallega
frá Norðurlöndunum og fer
ekki hjá þvi að gerður sé nokk-
ur samanburður. Þess má þó
geta að erlendis má gera ráð
fyrir að fólk viti mun meira
um þessi mál en hér (a.m.k. á
Norðurlöndunum) þar sem
mjög mikið er til af bókum um
þau og mikið um þau fjallað i
fjölmiðlum.
— Gluggað í nokkra
innlenda og
erlenda bœklinga
um uppeldismól,
meðferð og
umönnun ungbarna
og gerður lauslegur
samanburður —
Hvaö segja erlendir
bæklingar?
Þess skal getið áður en farið
er út i nokkurn samanburð, að
þessir erlendu bæklingar, eru
margir hverjir gefnir út af
fyrirtækjum, sem framleiða
barnamat. Slik fyrirtæki eru
ekki til á fslandi, og þvi er
bæklingur Heilsuverndar-
stöðvarinnar einn um mark-
aðinn. Þessir erlendu bækl-
ingar, sem fyrirtæki gefa út,
eru undantekningarlaust
skrifaðir af barnalæknum eða
öðru sérfróðu fólki og afhentir
ókeypis eins og sá islenzki.
tslenzki bæklingurinn er gef-
inn út i 8. sinn árið 1967, og
óneitanlega bera ýmsir kaflar
það með sér, að þeir séu skrif-
aðirfyrireinhverja aðra tima.
Til dæmis hefði mátf fjalla um
einhverja algengari fæðuteg-
und en skonrok og hagalda
brauð, en það verður sjálfsagt
fellt út við næstu útgáfu.
Margt i þessum bækling er þó
greinilega nýtt og ágætt. Við
ætlum hins vegar að benda á
nokkur atriði, sem ekki ber
saman við það sem hinir er-
lendu bæklingar (og nýrri
uppeldisfræðirit ) segja.
Andleg og líkamleg
heilsa
„Skilningur á verndun
likamlegrar heilsu hefur
hingað til verið miklu meiri en
skilningur á verndun heil-
brigðs sálarlifs og geðs-
muna”, segir Valborg
Sigurðardóttir i sinum bækl-
ingi. Og bæklingur Heilsu-
verndarstöðvarinnar stað-
festir þetta. 1 hinum erlendu
bæklingum er mikið fjallað
um grát barnsins, en hér er
hans vart getið. Annað er
snertir geðheilsu (bæði móður
og barna) er sáralitið. Þó er
flest það sem sagt er um upp-
eldið sammála hinum erlendu
bæklingum, en það vantar
mjög mörg atriði. Raunar er
einn kafli sem heitir „Uppeldi
ungbarna” en hann er mjög
stuttur og gengur aðallega út á
það að barnið þurfi á stund-
visi, þrifnaði og góðum siðum
að halda!
„ Brjóstabörn deyja síður
en pelabörn"
Og þá er það blessuð móður-
mjólkin. Um hana er svo
sannarlega rætt i hinum Isl.
bæklingi og það bæði mikið og
ýtarlega. Og þaö skulu þær
mæður vita, sem þurfa að
vinna fyrir barni sinu, eða eru
svo ólánsamar að geta ekki
mjólkað fyrir barn sitt, að
barninu er mjög hætt — bæði
lifi þess og heilsu! Það of-
stæki, sem kemur fram um
móðurmjólkina, hef ég hvergi
getað fundið i neinum hinna
erlendu bæklinga. Orðrétt
segir i bæklingnum um
móðurmjólkina m.a.: Fyrir
þvi veikjast brjóstabörn
sjaldnar, þola sjúkdóma betur
og deyja siður en pelabörn.
Það er að sjálfsögðu ljóst, og
alls staöar getið, að móður-
mjólkin er æskilegasta fæðan
— en það er þvi miður stað-
reynd, að mjög stór hluti
mæðra hefur ekki nægjanlega
mjólk, hvort sem þeim likar
betur eða verr.
Og við höfum ekki ennþá
fengið svo góða fæðingar-
styrki (og fæðingarleyfi frá
storfum) hér á landi að allar
konur geti fjárhagsins vegna
verið heima hjá börnum
sinum, þessa fyrstu þýðingar-
miklu mánuði. Hins vegar má
geta þess að i þessum erlendu
bæklingum er lögð höfuð-
áherzla á að börn, sem eru
með pela, fái sömu likams-
snertingu og brjóstabörnin, og
þeim sé alltaf haldið að brjóst-
inu er þau fá pela. Þess er að
visu getið i hinum islenzka
bæklingi, en ekki lögð nein
höfuðáherzla á það. Þá er gert
ráð fyrir að islenzk börn
drekki sinn skammt á 10-15
minútum, en á Norðurlöndum
15-20 minútum. Hvergi er
Hvaðan fá
íslenzkir
forelarar
frœðslu um
uppeldi
og meðferð
barnanna?
getið um kúamjólk fyrir ung-
börn i erl. bæklingum, en i
þeim islenzka er talið að
óþarft éé að ala heilbrigð ung-
börn á ungbarnaþurrmjólk,
þar eð hún er dýr. Erlendis,
(a.m.k. á Vesturlöndum) er
hún eingöngu notuð handa
ungbörnum, sem ekki eru á
brjósti.
„Pelinn gleymdur þegar
barniö er 7 mánaða"
Enginn af hinum erlendu
bæklingum er svo nákvæmur
eða ákveðinn i þvi, hvenær
pelinn skuli gleymdur.
Otskýrt er hins vegar, að
slæmt sé ef börn verða háð
pelanum, en hættulegt getur
verið að taka peia of snemma
af viðkvæmu eða veiku barni.
Flestir hinna erlendu bækl-
inga vilja þó helzt að pelinn sé
gleymdur fyrir 1 árs afmælið,
en sumir ekki fyrr en á öðru
árinu. Ekki virðast þó is-
lenzkir foreldrar fylgja is-
lenzku leiðbeiningunum mjög
stift, að minnsta kosti er það
undantekning ef kerrubörn
eru ekki með pela i höndunum
úti á götu
Og svo getum við ekki látið
hjá liða að minnast á sykur-
vatnið, sem isienzkum for-
eldrum er bent á að gefa
óværu barni á nóttunni og
hefur fengið marga tannlækna
til þess að súpa hveljur. Það er
kannski eðlilegt að islenzk
börn eigi heimsmet i tann-
skemmdum!
,/Ráöa til heilsuvernda-
stöðva uppeldisfræðing
og fóstrur"
— segir Valborg ennfremur
i bæklingi sinum og ennfremur
að „við mæðradeild og barna-
deild heilsuverndarstöðva
verði komið upp öflugri for-
eldrafræðslu um barnauppeldi
og ráðinn uppeldisfræðingur,
fóstrukennari og fóstrur, sem
veitt gætu hagnýta fræðslu um
vandamál venjulegra heil-
brigðra barna, ýmist i einka-
viðtölum eða i hópfyrirlestr-
um, sem skipulagðir yrðu á
vegum stofnunarinnar.”.
Ekki er hægt að búast við að
það verði gert á einum degi.
Hins vegar væri ekki mikil
fyrirhöfn að láta prenta nýjan
og fullkominn bækling um
meðferð ungbarna, sem stenzt
þær kröfur sem i dag eru gerð-
ar um barnauppeldi og um-
önnun.
Við höfum aðeins drepið á
örfá atriði sem okkur finnast
athugaverð i þessum bæklingi.
Þau atriði sem hvergi er
minnst á i bæklingnum, en
ýtarlega rædd i hinum er-
lendu, eru sum kannske ekki
siður þýðingarmikil en rétt
magn af brjóstamjólk.