Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Blaðsíða 1

I

BROT IJR FERÐASÖGU
Matthías Johannessen, hefur skrifað brot úr
ferðasögu til Ítalíu í Morgunblaðið og birtast hér
tveir síðustu kaflarnir
Heiiagur Franz trá Assisí
Assisi er lítið þorp í hæðardragum
Appeníafj alla, miðja vegu mi'lii Flórens
og Rótfnar. Niðri á jafnsléttunni eru
vínakrar, sem teygja sig upp í hilíðina
mieð fyrirheitum um góða uppskeru og
ítalskt vín á jólaborði skammdegisins.
Allt umhverfið á þessum slóðum andar
ilmi áfengra veiga og frá bæmim hafa
í nær þúsund ár borizt helgisagnir um
fátæka munkinn, Franz, sem af kaþólsk-
um mönnum hefur verið dýrkaður eins
og ótæmandi bikar guðslegs innblást-
urs. Á Ítalíu þarf ekki annað en minn-
ast á nafnið Franz frá Assisi til að
óttablandinn höfgi renni á leika og
lærða. Slíkur er máttur þessa nafns.
Við ókum upp að kirkju heilagis
Franz. Hún stendur efst í þorpinu og
gnæfir eins og viti yfir dalinn. Brekk-
an mjög brött, en rétt fyrir neðan og
framan kinkjuna er gott bílstæði, þar
sem bílunum er lagt. Síðan var geng-
ið inn í kirkjuna, í fyigd með prest-
um og miunkum. Yfir staðnum hvílir
allt að því áþreifanlegur helgiblær,
þarna greip mig einhver undarleg trúar-
hrifning, sem ég hafði ekiki upplifað frá
þvi ég kom unglingur að Hólum; kirkj-
an eins og gamailt teppi, sem örlögin
höfðu ofið úr trú, list og sögu. Enginn
upplitaður þráður, enginn falskur tónn;
útrás mannsandans fyrir þessari eilífð,
sem býr í brjósti okkar eins og kvikt
líf undir mosagrónum steini. Á þessum
stað höfðu auglsýnilega verið gerðar
margar tilraunir til að velta ofan af
lífskvikunni.
Við gengum um kirkjuna og stigum
létt til jarðar. Á þessum stað hefði átt
að draga skó af fótun» sér, en látið
nægja að ganga um hiljóðlega og tala
hvíslandi röddu. í kirkjunni eru fjöl-
mörg listaverk eftir ítalska meistara,
en sá sem hæst ber er málarinn Giotto,
sem hefur málað á kirkjuveggina marg-
ar myndir úr lífi heilags Franz. Fræg-
ust þeirra er af heilögum Franz tal-
andi við fuglana. Við fáum upplýsing-
ar um byggingu kirkjunnar ag nasa-
þef af sögu staðarins. Einn helzti stuðn-
ingsmaður Franz frá Assisi var vinur
hans og samtíðarmaður, kardinálinn af
Ostia, sem síðar varð Gregorius IX páfi.
I apríl 1228 lýsti hann því yfir, að
kirkja skyldi byggð í Assisi yfir lík-
amsleifar heiiags Franz og þremur mán-
uðum síðar lagði hann hornstein kirkj-
unnar. Nokkrum áratugum síðar var
hún fullgerð.
Það var miikið um að vera í kirkjunni,
þegar við komum þangað, allt á tjá
Qg tundri, munkar hlaupandi fram og
Heilagur Franz eftir Giotto
aftur, viðgerðarmenn og sjónvarpsmenn
höfðu lagt undir sig kirkjuna, ástæðan:
von var á Jóhannesi páfa XXXIII. í
heimsókn næsta dag. Hundrað og fimm
ár voru liðin frá því páfi hafði tekið
sig upp og farið pilagrímsför til Assisi.
Þetta þótti því merkisviðþurður í sögu
kaþólskrar kirkju og hans var beðið
með eftirvæntingu. Þegar við fengum
áheyrn hjá Jóhannesi páfa í Vatikan-
inu nokkrum dögum síðar í fylgd með
dómsmálaráðherrum Evrópulanda,
ræddi hann um réttlæti heimsinis og
sagði m.a. eitthvað á þá leið,‘ að sér
hefði fu'ndizt það mikið réttlæti, þegar
hann fókk leyfi til að brjótast út úr
skurni Vatikansins og heimsækja
Assisi. Við sáum heimsóknina á sjón-
varpi, hún var áhrifamikil en látlaus.
Þegar páfinn lagðist á kné til bængjörð-
ar komu sjónvarpsmennirnir með tæki
sín alveg upp að andliti hans og við
sáum hvernig hann lygndi aftur augun-
um í einlægri lotningu fyrir guði sínum
og herra. Innileiki þessa andilits og
barnsleg undirgefni verður mér ógleym-
anieg.
Páfinn fór í einkalest Antonios
Segnis forseta, hvíthærðs manns sem
við sáum síðar í Rómaborg, og tók ferð-
in alls sextán tima. Hún var sensasjón
á Ítalíu og víðar. Fanfani, forsætisráð-
herra, og forsetinn tóku á móti honum
í Assisi og Loreto, og var gaman að
virða fyrir sér, hver aðsópsmestur var
við þau tækifæri. Ég gat ekki betur séð
en þessir háu herrar umgengjust páfann
eins og guðlega veru. Og eitt er víst:
hann á slík ítök í hjörtum ítölsku þjóð-
arinnar, að með ólíkindum er. Hann er
í senn fulltrúi guðs á þessari aumiu
jörð kaldra stríða og kjarnorkusprengna
og umhyggjusamur faðir og vegvísir.
Þegar við gengum inn eftir kirkju-
gólfinu í Assisi, sáum við marga unga
munka þvo gólfið. Þeir voru 16—18
ára gamlir, adlir krúnurakaðir og
þrátt fyrir friðinn og trúargleðina inn-
an sæluríkis kirkjumúranna var yfir
þeim einhver torráðin hlédrægni ver-
aldarleysis og uppgjafar. Þeir töluðu
saman í hálfum hljóðum, pískruðu eins
og feimingarstúlkur og voru feimnir
eins og þær. Ég gekk til þeirra og
ætlaði að tala við þá ensku, en fann
strax að á milli okkar var einhver vegg-
ur ósamrýmanlegra viðhorfa, svo ég lét
mér nægja að spyrja: „Hvað eruð þið
gamlir?" Mér var svarað því, og ég
spurði aftur: „Eruð þið allir ítalir?“ >•
Enginn sagði neitt, en tveir þeirra
beygðu höfuð til samþykkis. Ég kvadidi
og þeir veifuðu til mín, og þá allt í
einu var eins og hryndu steinar úr
veggnum á milli okkar, og mér fannst
þeir vilja að ég væri lengur til að segja
þeim fréttir úr lífinu, í stað þess að
spyrj a frétta úr einverunni. Og ég fór
að hiugsa, hvort guð hefði meiri vel-
þóknun á munkunum en blaðamönn-
um, en hef ekki ennþá fengið svar, en
að því kemur víst einn góðan veður-
daig og þá er ekki nóg að hafa press-
una sín rnegin, mér er sagt að hann
gefi lítið fyrir stórar fyrirsagnir. Og
ég fór að fikta við að skoða mynd-
irnar á veggjunum og í loftinu. Þarna
var mynd eÆtir Giotto af heilögum
Franz, Dante, málaranum sjálfum og
einhverjum fleiri Assisimönnum, en það '
sem mesta athygli vakti var sú stað-
reynd, að Giotto hafði málað sjálfan
sig mun hærri en Dante. Samt voru
þeir vinir. En keppnin í listinni, kröfur
hvers listamanns til þess að vera meiri
en aðrir, voru Giotto ómótstæðileg freist
ing og þarna var þessi freisting eins og
innsigli á list Assisikirkjunnar, í senn
ógleymanlegur vitnisburður um snilld
Framhald á hls. H
s