Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Blaðsíða 12

an þul tötrum klæddan, en svo sam-
gróinn fornri sögu o@ menningu þessa
staðar, að mér datt einna helzt í hug
að hann hefði verið samtknamaður
Rómaveldis hins forna. Þegax hann
kvaddi oikfcux og gekfc fourtu, fannst mér
hann þurfa að ganga inn í senatið og
hlusta á Cicero halda fyrstu ræðuna
gegn Catilinu: „Quo usque tandem
abutére, Catilina, patientia nostra?" —
hve lengi ennþá hyiggBt þú ofbjóða þolin
mæði vorni, Catilina?
Á þessum stað sannfærðist maður um
það betur en annars, að engin þjóð get-
ur lifað til frambúðar á því einu að
rækta kartöflur eða fóðurrófur; ekki
einu sinni á því að ræfcta sín fisfcimið
eftir beztu getu og selja ísaðan fisk til
Bretlands. Fyxist verður hún að rækta
menningu sína og arfleifð, þá hefur hún
leyfi til að snúa sér að frystihúsunum.
Um þetta hugsaði ég á leiðinni eftir Via
Sacra. Og þó ég væri orðinn leiður á
öllu þusinu um handrit og fornar bók-
mienntir, verð ég að viðurkenna að nið-
urstöðurnar á hugleiðingunum voru eitt
hvað á þessa leið: Forfeður okfcar rit-
uðu ódauðleg verk á bókfell. Það hlýt-
ur að vera mikil hamingja að fá að
reyna að ávaxta þennan skerf til sam-
hengis evrópskrar menningarsögu, ergo:
það er þolanlegt að vera íslendingur.
Og óg var glaður í bragði og léttur á
mér og fannst Xsland ekki eins fjarlægt
menningunni og oft áður, ég sagði við
sjálfan mig: Okkur er leyfilegt að hugsa
um fisfc, tala um fisk og borða fisk. Só
sem er handgenginn Vöiuspá, Heims-
kringlu og Njálu og er kannski partur
af þessum verkum, er orðinn dús við
háfínans menningarinnar.
Þrátt fyrir þessar hástemmdu hug-
leiðingar gerði ég mér grein fyrir því,
að Ítalía er engin Paradís fyrir allan
þorra afmennings þar 1 landi. Það er
áreiðanlega betra að koma til Ítalíu sem
ferðamaður en eiga að sjá sér farborða
við misjafnar aðstæður, þó geysimiikl-
ar framfarir hafi orðið í landinu síðustu
árin. En baráttunni um brauðið er ekki
lofcið.
Hvergi eru áhrif kaþólsku kirkjwnnar
eins megn og í Rómaborg. Innsigli þessa
styxikleika er Péturskirkjan, sem gegnir
svipuðu hlutverki í augum kaþólskra
manna og Kreml í vitund heittrúaðs
kommúnista. Þessi brennidepill kaþólska
heimsveldisins er að miklum hiuta
byggður fyrir syndaaflausnir og má
segja, að víxlspor og freistingar villu
ráfandi kynslóða hafi komið að drjúg-
um notum fyrir þá vísu kirkjufeður.
En syndin er lævís og lipur, eins og
Steinn segir. Litlu munaði að hún yrði
móðurkirkjunni að falli, því aflátssalan
vakti í hugum margra kristinna manna
þá spurningu, hvort ekfci væri nauð-
synlegt að reformera kirkjuna. Það er
kaldbæðni örlaganna, að Péturskirkjan
skyldi einmitt hafa orðið einn þarfasti
bandamaður Lúthers og annarra frum-
fcvöðla mótmælenda. Hvað sem því líð-
ur verður hún ávaillt eins og áminning
til þeirra, sem efast um vald guðs á
þessari jörð. Og ef einhver skyldi efast
xxm hlutdeild listarinnar í þessu valdi,
þarf hann ekki annað en virða fyrir sér
þetta ótrúlega steinbákn mannlegs anda
og sköpunar. Leiðandi hugann að lista-
verkum í umsjá kaþólsku kirkjunnar á
Italíu hef óg komizt að þessari niður-
stöðu: ef ég væri lismálari, myndhöggv-
ari eða arkitekt mundi ég annaðhvort
strengja þess heit að fara aldrei til
Ítalíu eða hætta listsköpun ella.
Sunnudaginn fyrstan í október var okk
ur gengið niður að Colosseum. Við höfð-
um verið að skoða okkur um á Forum
Romanum og þótti rétt að kynnast dá-
lítið þessu musteri brauðs og leika, sem
sumir norrænufræðingar telja að sé
fyrirmynd Valhallar í forn íslenzkum
skáldskap. En þá bar svo við, að Nenni-
sósíalistar héldu útihátíð á torginu við
Colosseum í tilefni af 70 ára afmæli só-
síalismans á ftalíu, og gengu þangað
fylktu liði með rauða fána. Á hæðinni
andspænis leikhúsinu stóðu foringjarnir
og tófcu kveðj’Um fólksins. Nokkur mann
fjöldi var þarna, en þó mundu hægri
blöðln segja að hann hafi ekki verið ýkja
mifcill. Ekki þótti okfcur stórmifcið til
koma og hugðumst ganga heim í hótel.
En á leiðinni þangað sáum við undarlega
prósessíu: prestar og prelátar, kórdreng-
ir, munkar og nunnur, gengu fylktu liði
með tákin og krossa, fóru með bænir,
sungu. Við stóðum alllengi og horfð-
um á þennan guðsótta og það var eins
og fylkingin ætlaði aldrei að taka enda.
Þúsundir manna gengu framhjá. Hátíð
sósíalistanna var ekki nema svipur hjá
sjón samanborið við þessa dýrð. Sá sem
efast um ítök kaþólsku kirkjunnar á
Ítalíu hefði átt að standa þarna í okk-
ar sporum. Nú fyrst varð mér ljóst
ofurvald kirkjunnar á þessum slóðum.
Þarna var fólk, sem trúði og þráði að
sýna trú sína. Ég vatt mér að umgum
prestlingum, sem stóðu og horfðu á.
Þeir voru í svörtum kjólum eða káp-
um með svarta hatta. „Hvaða prósessía
er þetta?“ spurði ég á ensku. „í þrjá
daga hafa kaþólskir menn beðið fyrir
kirkjuþinginu, sem á að hefjast í þess-
ari viku,“ sagði sá sem fyrir svörum
varð. „Þetta er hápunktur bænahalds-
inis. Og nú verður messað í kirkjunni
þarna.“ Og srvo benti hann á kirkju heil-
ags Jóseps eða Maríu Maggiore, hvernig
á ág að muna það? „Hvaðan eruð þér?“
spurði annar prestlingur „Frá fslandi,“
svaraði ég „En þið?“ „Við erum Banda-
ríkjamenn," svöruðu þeir hreyknir. „Við
erum að læra til prests, við erum í
prestaskóla hér í Róm, en að námi loknu
förum við aftur heim til Bandaríkjanna
og hefjum starf í þjónustu kirkjunnar.“
Þetta voru glaðlegir og sérlega geð-
ugir ungir menn og það var gott að
vera í návist þeirra. Ég fann að þeim
var í blóð borinn menntandi artfur kaþ-
ólskra viðhorfa. „Eru margir kaiþólsk-
ir menn á íslandi?" spurði einn þeirra.
„Nei, fáir“, svaraði ég. „Þið eruð mót-
mælendur?" „Já.“ Og svo sögðu þeir
mér frá þvi að öll kennsla í skólanum
færi fram á latínu. Það væri fyrst erfitt
en kæimist svo upp í vana sögðu þeir.
í þessu kom Bjarni Benediktsson til okk-
ar. Hann tók piltana tali. Þeir spurðu
hvernig honum iíkaði prósessían. Hann
svaraði og kímdi: „Við vorum að horfa
á Nenni sósíalistana áðan, þeir eru að
halda fund niður við Colosseum. Okk-
ur líkar þessi skrúðganga betur.“ Þá
brostu þeir glaðir og ánægðir. „Það
er gaman að hitta kirkjumálaráðherra
frá mótmælendalandi," sagði einn þeirra,
og það var augljóst að hann var ekki
haldinn neinum fordómum. Aðeins svo-
lítið stoltur yfir sinni gömlu kirkju.
Bjarni Benediktsson sótti fund dóms-
málaráðherra Evrópu, sem haldinn var
í Rómaborg. Ráðherrunum og öllu
starfsfólki var veitt áheyrn hjá Jóhann-
esi páfa, skömmu áður en við hittum
prestlingana og við höfðum slegizt í
hópinn. Ég sagði þeim frá þessari heim-
sókn ofckar í Vatikanið. Andlit þeirra
lijómuðu. „Fáfinn er mjög alúðlegur
maður,“ sögðu þeir spyrjandi. „Já, það
er hann,“ svaraði óg.
Og það var eins og þeir væru þakk-
láitir fyrir þetta svar.
En það var ekkert að þakka. Jóhann-
es páfi er mjög viðfeldinn maður. Aug-
sýnilega glaður í andanum eins og góð-
um hirði sæmir. Þegar hann tók við
embætti páfa sagði hann: „Maður á
mínum aldri getur ekki búizt við að
gegna þessu embætti nema í hæsta lagi
30 mánuði.“ Það hefur bæði verið kaþ-
ólskri kirkju og kristni í heiminum til
eflingar og framgangs, að þessi um-
boðsmaður guðs á jörðinni skyldi reyn-
ast langlífari en hann sjálfur spáði.
Margir voru þeirrar skoðunar, að
Jóhannes páfi yrði heldur atkvæðalítill
leiðtogi og Saga gamla mundi dæma
Jóhannes páfi XXIII, heilsar upp á khk,
12 LESBÓK MORGUNELAÐSINS
33. tölublað 1962