Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Blaðsíða 15
Hér eru hinar 42 skeljategundir, sem fundust í sandbing Sementsverksmiðjunn ar í júlí 1960
(Admeta viridula), Randabokkur (Phil-
Ibertia linearis), ígulker (Echinocyamus
pusllus), Burstormur (ekkert latneskt
heiti), Hvítstúfa (Cyliohna aliba).
— Þær tegundir sem mest fannst af
S sandinum voru Tígulskel, Frónpatti,
og Kúfskel. En sandurinn er örugglega
imyndaður að töluverðu leyti úr hrúð-
xukörlum, þótt þeir hafi eigi fundizt
i honum.
— Um það er þó ekki hægt að full-
yrða, hivort þessar tegundir eru aðal-
uppistaða sandsins, þótt mest hafi fund-
izt af þeim heillegum í honum.
• Berst í sömu átt og öldugangurinn.
— Fyrir áhrif hafrótsins, sem mylur
ökeljarnar á botninum með möl og smá-
steinum, sem þar eru einnig fyrir hendi,
Iberst sandurinn í sömu átt og öldu-
gangurinn, það er að segja inn fyrir
mðbengishrygginn. Þar vex dýpið og
(hemst upp í 40 metra eins og áður
segir. Þá er dýpið orðið svo mikið, að
öldugangsins gætir ekki á botninum,
ró kemst á sandinn og hann sekkur
til botns.
— Þannig myndast að minum dómi
(þetta skeljasandsbelti innan við mó-
ibergshrygginn. Beltið fer hallandi eft-
ir aðstæðunum, sem eru eðlilegastar á
|>essu svæði.
— Berist meira af skel inn á beltið,
en þessum halla samsvarar, flyzt sand-
urinn lengra inn, en mætir þá norður-
straum í Flóanum ,sem er mjög sterk-
ur á þessum slóðum, er tekinn með
(honum og flyzt norður eftir, sennilega
norður undir Snæfellsnes.
— Sé hins vegar tekinn burt sand-
ur úr sandbeltinu, þannig að þar mynd-
ast lægð í 'hinum eðlilega halla sands-
ins, hlýtur sú lægð að fyllast upp af
nýmynduðum sandi í næstu hafrótum.
• Búið að taka yfir Y< millj. rúmmetra.
( — Þetta er að vísu tilgáta, sem þó
33. tölublað 1962 ---------------------
styðst við nokkra reynslu, þar sem búið
er að taka úr Flóanum yfir Vz milljón
rúmmetra af sandi, ævinlega á sömu
stöðum. Hefur ekki ennþá orðið vart
við breytingar á botninum.
— En sé þvi svo farið, sem hér var
sagt, er þessi sandnáma í Flóanum ó-
takmörkuð, enda sé ekki tekið meira
en nýmynduninni nemur.
— Hvað nýmyndunin er mikil er ó-
mögulegt að dæma um á þessu stigi.
• Birgðir í 2 aldir.
— Eins og gefur að skilja má ekki
treysta tilgátum sem þessum við mikla
mannvirkjagerð eins og Sementsverk-
smiðjuna, sem byggir tilveru sína að
mestu leyti á nægu sandmagni til fram-
leiðslunnar.
— Þess vegna var sandmagnið á þess-
um stöðum mælt áður en hafizt var
handa um framkvæmdir. Það var gert
sumarið 1950.
— Reyndist þykkt sandlagsins vera
mest 4 metrar, en víða miklu minna,
aðeins hjóm á botninum.
— A 10 ferkilómetra svæði reyndist
nýtanlegt sandmagn vera nægilegt fyr-
ir venksmiðjuna á Akranesi, eins og
hún nú er, í tvær aldir. Þá er ekki
reiknað með neinni viðbót af nýmyndun
sands.
• Fiskgengd ekki minni.
— Þegar til tals kom að nota skelja-
sand úr Faxaflóa til framLeiðslu sem-
ents hér á landi höfðu ýmsir áhyggjur
af því, að sandnám í Flóanum myndi
spilla fiskgengd þar. Voru gerðar sam-
þykktir víða um land, þar sem skorað
var á ríkisstjórnina að láta ekki til slíks
sandnáms koma, m.a. gerði Fiskiþing
ályktun í þessa átt.
— Einkum var að því vikið, að sand-
síli myndi hverfa af þessum slóðum og
þá jafnframt fiskigöngur í Fióann.
Reynslan hefur orðið allt önnur.
— Fiskigengd hefur ekki minnkað í
Flóann vegna dælinga, sem þar hafa
vetrið framkvæmdar um margra ára
skeið.
— Og víst er um það, að ekki fiskast
siður á þeim slóðum en annars staðar,
jafnvel betur. Sækjast margir eftir þvi,
að leita fisks, þar sem dælt hefur verið.
— Sem betur fer hafa engin spjöll
orðið í Faxaflóa fyrir áhrif sanddæi-
inganna, sagði dr. Jón Vestdal að lok-
um. Björn Jóhannsson
Þarna er stóri skeljasandsbingurinn við Sementsverksmiðjna á Akranesi
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15