Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1962, Page 6

Ferðafólkið fyrir framan kirkjuna í Selárdal. Stcinninn, sem sést á myndinni lieitir Mjaltasteinn. f hann eru
klappaðar jirjár hoíur og í þær safnast vatn í rigningartíð. Sagan segir, að aldrei mundu verða svo margar
mjaltakonur í Selárdal, að þær ekki gætu þvegið sér þar, þegar þær væru búnar að mjólka.
FERÐ UM FORNAR SLÚÐIR
EFTIR SIGRÍÐI J. MAGNÚSSON
afneitað honum (12,3). MeS ljúflyndi
svaraði hann óvinum sínum (8,5).
Náskyld ljúflyndinu er þolinmaeðin og
hógværðin, en þessar eigindir lýsa sér
oft í því að þegja við mótgerðum. En
þögn Jesú er ekki hin vandræðalega
þögn þess manns, er engu hefir til að
svara, heldur skapstilling hetjunnar, sem
er yfir það hafin að láta stormana koma
sér úr jafnvægi. Af þessu eiga menn
að læra „lunderni sitt að stilla“ (34, 4).
„Hógvær þögn heiftin stillir" (13,2) og
lægir öldur ófriðarins betur en reiðilegt
andsvar. „Blót og formæling varast vel“.
(34, 4).
Þolinmæði Jesú er andlegt þrek, hug-
rekki, karlmennska. Hann flýr aldrei af
hólminum (6,1). Játning hans fyrir
Kaifasi verður áminning um kjark og
dirfsku. „Hræðst ei hótanir manna, halt
þinni játning beint“ (13,9).
Séra Hallgrímur varar við oftrausti á
sjálfum sér (11, 9), en „karlmennsku
hugurinn harði“ (11,10) er einn sterk-
asti drátturinn í mynd þess, er fetar í
fótspor Krists. Hann ræðir um þá spill-
ingu, sem óttinn eða hræðslan við menn-
ina hlýtur að valda, og tekur til dæmis
dómara, sem „vinnur það þó fyrir vin-
skap manns að víkja af götu sannleik-
ans“ (27, 5). Og það er ekki mikil reisn
yfir Pétri postula, þegar „ambátt hans
ein sprogsetti". (11, 4). „Hann neitar
hratt að bragði, hræddur við orðin
byrst“ (11,5). Hugleysið er í augum séra
HalLgríms siðferðileg ódyggð eða löstur.
Ég hefi áður minnzt á, að lygin, falsið
sé demoniskur löstur, og meira
umræddur í passíusálmunum en nokkur
annar breyskleiki mannsins. Þess er því
að vænta, að sannleiksástin, einlægnin,
hreinskilnin, sé einn skærasti geislinn í
þeim Ijóma, er stafar frá Kristsmynd
Hallgríms. Orðið „sannleikur“ er raunar
fyrst og fremst notað um boðskap „sann-
leikskóngsins" (19, 17), en ekki um
sannleikann almennt. Því kemur sann-
leikástin meðal annars fram í fúsleik
til að hlýða á það, sem drottins þjónar
boða, því að „þeirra kenning raustin
hans er“ (19, 8). En allt er undir því
komið, að maðurinn sé sannur og hræsn-
islaus í viðhorfi sínu til sannleikans. Því
talar Hallgrímur mikið um sanna hlýðni
(2, 9), sannar dyggðir (8, 23), sanna trú
(12, 6), sanna iðrun (30,13), sanna
kristni (37, 6), sanna elsku (48, 10). —
„Hygg að og herm hið sanna“ (13, 9).
Þess vegna á og kenning prestanna að
vera „kröftug, hrein og opinská" (10,12).
Mynd Krists í passíusálmunum er svo
tigin, svo hátt hafin yfir hið mannlega,
að hún auðmýkir manninn við hvert
skref sem stigið er. Syndir mannsins
verða svo átakanlega ljósar og skýrar,
að þess væri helzt að vænta, að þessi
dýrlega fullkomnun meistarans drægi
úr lærisveinunum allan kjark til að
reyna að feta í fótspor hans. Því er ekki
að leyna, að stundum hefir Kristur verið
boðaður þannig, að enginn skyldleiki
hefir fundizt með honum, serni
áttu að taka hann til fyrirmyndar. En
þannig er ekki boðun passíusálmanna,
því að þrátt fyrir alla sína dýrð mætir
Jesús oss þar í niðurlægingu mannsins.
Ekki aðeins þeirri niðurlæging, sem
stafar af illri meðferð, fangelsun og fjötr
um, þar sem sjálfur guðssonurinn er
minni máttar gagnvart valdi höfðingj-
anna, — heldur er hann sjálfur svo
mannlegur, að hann þarf alls hins sama
við í baráttunni og hinn breyskd mað-
ur þarf til að fylgja honum. Hann þarf
bænar og guðrækni. Þetta er svo oft
undirstrikað í sálmunum, að óþarfi er að
vitna í nokkur einstök vers. En af þessu
leiðir, að höfundur passíusálmanna lítur
á guðrækni og bænagjörð sem siðferði-
lega breytni.
„■Láttu guðs hönd þig leiða hér,
lífsreglu halt þá beztu:
blessuð hans orð, sem boðast þér,
í brjósti og hjarta festu“. (44, 10).
Jakob Jónsson.
Fimmtudag 26. júlí síðastl. lagði
30 manna bíll upp í ferðalag
frá Reykjavík. Förinni var heitið til
Selárdals í Arnarfirði til að minnast
hundrað ára afmælis kirkjunnar þar. —
Farþegarnir voru nær undantekningar-
laust gamlir Seldælingar, og afkomend-
ur, eða tengdir tveimur fyrrverandi
prestum í Selárdal, þeim séra Lárusi
Benediktssyni og séra Jóni Árnasyni.
Fyrst þegar ég kom inn í bílinn, fannst
mér ég tæplega þekkja nokkra mann-
eskju, utan minnar eigin fjölskyldu.
Þarna var ungt fólk, miðaldra fólk og
kannski það, sem gæti komizt upp á að
teljast á aldur við mig. En svipurinn
sagði til sín, því að foreldrana hafði ég
áreiðanlega þekkt. Við systurnar fórum
að stinga saman nefjum um hver væri
hvað. Þarna er áreiðanlega sonur og
dóttir hans Benedikts í Selárdal, og
þessi kona hlýtur að vera dótturdóttir
séra Lárusar.
Þetta reyndist allt saman rétt. En
gaman þótti mér í fyrsta sinn, sem við
fórum út úr bílnum og Anna systir mín
vindur sér að bráðmyndarlegum manni
og segir: „Þú ert sonur hans Jens í
Króki?“ Hann játar því, en hún bætti
við: „O, ekki ertu nú samt eins fallegur
eins og hann pabbi þinn.“ Ég umlaði
eitthvað um að maðurinn væri nú nógu
laglegur. Þá sagði hún: „Manstu ekki
eftir honum Jens í Króki?“ Það gerði
ég ekki, en þessi sömu orð höfðu klingt
í eyrum mér fyrst þegar ég kom til
Reykjavíkur og hitti fólk, sem hafði
þekkt móður mína þegar hún var upp á
sitt bezta.
Við Hreðavatnsskála bættust okkur
tveir aufúsugestir í bílinn. Það voru þau
Jón ísfeld, fyrrum sóknarprestur á Bíldu
dal og Auður kona hans. Séra Jón var
ekki lengi að komast að raun um að
hljóðnemi var í bílnum, nota hann sjálf-
ur og fá aðra til að nota hann.
Mun ég víkja nánar að því síðar. Séra
Jón var svo fróður um þau héruð, sem
leiðin lá um, m. a. benti hann okkur á
reisulegan bæ, sem sást vel frá vegin-
um. Hann hafði farið í eyði fyrir örfá-
um árum vegna reimleika. Bærinn hét
Illugastaðir, en í hvaða firði hann var
er ég búinn að gleyma, því að firðirnir
á Vestfjarðaleiðinni eru svo margir, en
það man ég frá annarri ferð að af Þing-
mannaheiði sést ofan á þrjá firði, og er
ógleymanleg sjón hverjum, sem þar er
á ferð í góðu skyggni.
Áður en lagt var upp í þessa ferð
hafði ég haft vit á því að glugga dálítið
í Laxdælu. Vildi ég ráðleggja öll-
um sem ferðast um landið, annað hvort
að lesa sögurnar, sem gerast á þeim slóð-
um, sem leiðin liggur um, eða hafa þær
með sér, því að eins og Tómas okkar
segir: „Hvers virði er það landslag, sem
hefir ekkert nafn.“
Ég hef þtita eftir, eftir minni, og bið
skáldið velvirðingar á því ef ekki er
rétt farið með en þetta finnst mér hafa
verið meiningin.
Því var það að þegar við fórum fram
hjá Hjarðarholti að mér flaug í hug bú-
ferli ólafs pá frá Goddastöðum en um
það segir í Laxdælu: „Þat var á áliðnu
hausti, at í því sama holti lét ólafur
bæ reisa ok af þeim viðum, er þar voru
höggvnir í skóginum en sumt hafði hann
af rekaströndum. Þessi bær var reisu-
legur. Húsin voru auð um vetrinn. Um
várit fór ólafr þangat bygðum, ok lét
áðr saman reka fé sitt ok var þat mikill
fjöldi orðinn, því at engi maðr var þá
auðgari at kvikfé í Breiðafirði.
Ólafr sendir nú orð feðr sínum, at
hann stæði úti ok sæi ferð hans, þá er
hann fór á þennan nýja bæ, ok hefði
orðheill fyrir. Höskuldr kvað svo vera
skyldu. ólafr skipar nú til; lætr reka
undan fram sauðfé þat er skjarrast var;
þá fór bússmali þar næst. Síðan váru
rekin geldneyti; klyfjahross fóru í síð-
ara lagi. Svá var skipat mönnum með
fé þessu, at þat skildi engan krók rista.
Var þá ferðabroddurinn kominn á bæ
enn nýja, er Ólafur reið úr garði af
Goddastöðum, ok var hvergi hlið á milli,
Höskuldr stóð úti með heimamenn sína.
Þá mælti Höskuldur, at Ólafr son hans
skyldi þar velkominn og með sína á
þennan enn nýja bólstað — og nær er
þat minu hugboði, at þetta gangi eftir,
at lengi sé hans nafn uppi.“.......
Jórunn húsfreyja segir: „Hefir amb-
áttarson sjá auð til þess, at uppi sé hans
nafn.“ Þat var mjök jafnskjótt, at hús-
karlar höfðu ofan tekið klyfjar af hross-
um ok þá reið ólafr í garð. Þá tekur
hann til orða: „Nú skal mönnum skeyta
forvitni um þat, er jafnan hefir verið
umrætt í vetr, hvat sjá bær skal heita;
hann skal heita í Hjarðarholti.”
Vegalengdin milli Goddastaða og
Hjarðarholts mun vera nálægt 5 km. eða
líkt og frá Lækjartorgi í Reykjavík og
inn að Elliðaám, og má af því ráða hver
fjáreign ólafs pá hafi verið.
Þegar við svo ókum síðar fram hj&
Sælingsdalslaug, fannst mér eins og það
hefði verið í gær að þau Kjartan og
Guðrún ósvífursdóttir áttu þar tal sam-
an. —
Það, sem öllu varðar
Þegar um er að ræða ferðalög á voru
landi er það eitt, sem öllu varðar og það
er veðrið. 1 þessu ferðalagi, sem hér er
lítillega frá skýrt var það eins æskilegt
og hugsast gat. Annað hvort ókum við
burt frá rigningunni eða þá að við kom-
um í sólskin. Þar sem rignt hafði lát-
laust allan daginn. Þannig var það kvöld
ið, sem við komum til Bíldudals, svo að
30 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
33. tölublað 1963