Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1964, Blaðsíða 2

Frclsari minii, ng cipx nágk
Jeg vil með þér, Jesú, fheðasl,
Jefí er baru, og kann svo fá( t.
Jeg vtl með Jier, Jesu, dafna,
Jafnt að náð hjá Guði og drólt,
Iíigingírní hcimsins haftta,
Helga Guðt íjör og þrótU
Fyrir heiminn saman safna
fciannleiks gulli dag og uótt.
Jcg vtl með þer, Jesu, striða,
Jeg vil finna týndan sauð,
Jcg vil lækna sár, er svíða,
Seðja þann, sem vantar brauð.
Jcg vil foginn líka líða,
Lausnari’, með þer kross og uauð.
Jeg vil mcð þer, Jcsú, dcyja, —
Jcg? — ó ltvað er allt mitt hrós?
Ó! jeg vil mig bljúgur bcygja,
IJrcysk og kalin vetrarrós;
Jcg vil með þer, Jcsú, þrcyja;
Jcg cr strá, en þú ert Ijós.
Óina jörð af jólakvæðum,
Jcsú Kristi fagna lijörð;
Brenni’ í heimsins hjartaæðuut
Hcilagt Iof og þakkargjörð.
Dýrð sc Guði i liæstum liæðum,
HeJgur friður signi jörð!
Enn vil ég taka fram þann kost síðustu
sálmabókar okkar, úr því að hana ber
hér á góma, að ýmsir sálmar, sem breytzt
hafa í meðförum eða verið ortir upp
að meira eða minna leyti í eldri sálma-
bókum, hafa hér verið færðir nær upp-
mílegu horfi, þótt enn vanti mikið á í
þeim efnum (í sumum versum eru að-
eins örfá orð eftir skáldið, sem sálmur-
inn er kenndur). En eins og guðfræðing-
ar og kirkjunnar menn vilja vitanlega,
að orð Heiiagrar ritningar nái til manna
sem réttast og hreinast, bera bókmennta-
unnendur einnig virðingu fyrir mennsk-
um höfundarrétti, fyrir skáldarétti. En
ekki er víst, að öllum sé ljóst, að sálma-
bókin er það ljóðasafn, sem langmest er
af keypt, eða fjögur til fimm þúsund ein-
tök árlega, þótt hún muni að vísu ekki
lesin almennt að sama skapi.
II
Af sálmunum fjórum á blaðinu góða
komst enginn í fyrri sálmabókina (frá
1686), sem varla er að undra, þar sem
Iyofsöngurinn, Ó, Guð vors lands, hlaut
*. þar ekiki einu sinni upptöku. Þrir þeirra
hafa hins vegar komizt í einhvérjar
sálmabækur, hinn fyrsti, Blessuð jól, í
sálmabókarviðbæti frá 1933, sem síðar
var gerður upptækur, tveir hinir síð-
ari, nýárssöngurinn og þýðingin Fögur
er foldin, í núverandi sálmabók (hið síð-
astnefnda er einnig í fyrrnefndum sálma-
bókarviðbæti). En einn sálmurinn, Ég
vil með þér, Jesús, fæðast, hefur aldrei
staðið 1 neinni sálmabólk, þótt sjálfur
tæki Matthías hann einan frumortra
jólasálma upp í frumútgáfu ljóðmæla
sinna, sem fyrr segir.
Um þá ljóðabók birti Gestur Pálsson
langan, frægan og þungorðan ritdóm í
blaði sínu Suðra (frá okt. 1884 til febr.
1885) og minntist þar á þennan sálm. —
En með þeim Gesti og Matthíasi höfðu
verið nokkrir fáleikar, sem voru þannig
til komnir, að þegar Matthías hafði gert
þýðingu sína á Ijóðaleiknum Manfreð eft-
ir brezka stórskáldið Byron, einhverja
frábærustu þýðingu sína, lét hann
prenta hana í Kaupmannahöfn (1875),
en þangað var Gestur þá nýkominn til
náms, stúdentsprófsár sitt, og sá hann
um útgáfuna fyrir Matthíasar hönd. Aft-
ast í bókinni áttu að vera þýðingar
Matthíasar á nokkrum kvæðum eftir
Byron, meðal annars á ljóði, sem heit-
ir Fall Senakeribs. Hafði sú þýðing
Matthíasar áður birzt í Reykjavíkurblaði
(Víkverja 25. okt. 1873), og þaðan átti
Gestur að taka hana. En um sama leyti
hafði verið prentuð í öðru Reykjavíkur-
blaði önnur þýðing sama kvæðis, sem
Grímur Thomsen hafði gert, þótt hans
væri þar ekki við getið (i Þjóðólfi 22.
nóv. 1873). Nú varð Gesti á það glappa-
skot, að hann tók þýðingu Gríms í mis-
gripum og birti hana þarna sem Matthí-
asar verk. Brá Matthíasi heldur en ekki
í brún, þegar hann sá þetta, það leit út
eins og hann hefði verið að hnupla þýð-
ingu Gríms Thomsens. Honum rann í
skap, og hann skrifaði Gesti nokkuð hvat-
skeytlagt aðfinnslubréf, þar sem einnig
var farið litlum viðurkenningarorðum
um þýðingu Gríms. Gestur hafði hins
vegar unnið verk sitt af alúð, en Matthí-
as sennilega visað honum óglöggt á, hvar
þýðingu sína væri að finna, og sárnuðu
þessum unga stúdent köpuryrði þjóð-
skáldsins, en auglýsti, að kvæðið hefði
verið tekið í misgripum. Upp frá þessu
var Gesti Pálssyni heldur lítið um séra
Matthías gefið.
Hitt skipti þó meira máli, að brátt
varð djúpstæður munur á viðhorfi þeirra
Matthíasar og Gests til lífs og listar.
Matthías hafði fæðzt nokkurn veginn
með rómantísku stefnunni á íslandi,
sama árið oig Fjölnir hóf göngu sína,
var alinn upp í andlegu andrúmslofti
hennar og mótaður af fegurðarskyni
hennar og trúarþeli, skáldskapurinn átti
að fegra og auðga mannlífið, gleðja,
hrífa, lyfta
Gestur Pálsson gekkst hins vegar I
Kaupmannahöfn undir boðskap realism-
ans eða raunsæisstefnunnar, sem Georg
Brandes flutti. Skáldskapurinn átti ekki
að vera uppbót fyrir mannlífið, heldur
til mannlifcbóta, tengdur jarðlífinu og
þessum heimi, vera raunsönn mynd veru-
leikans og jafnvel að draga fremur fram
skuggahliðamar, svo að bæta mætti
meinin. Gestur mun að vísu hafa ver-
ið trúhneigður upphafleiga, og hann byrj-
aði á guðfræðinámi, en hvarf síðan frá
þvL Og þar sem raunsæisskáldyi vildu
vera eins konar mannfélagslæknar,
máttu þau ekki vera tilfinningasöm og
viðkvæm um of, ekki fremur en góðir
drurðlæknar. Trúarbrögð áttu ekki held-
ur upp á pallborðið hjá hinum víg-
djörfu og jarðlífsbundnu raunsæismötin-
um.
Það var því ekki á góðu von, þegar
Gestur • Pálsson samdi hinn mikla rit-
dóm sinn um Ljóðmæli Matthíasar, tæp-
um áratug eftir að hann hafði séð um
Manfreðsútgáfuna, enda er hann víða
mjög harður. Ritdómurinn er þó oft for-
dæmdur mest af þeim, sem aldrei hafa
lesið hann, og satt að segja er sitthvað
í honum skarpleigt og vel athugað, og
enn má ýmislegt á honum græða, et
hann er lesinn með réttu hugarfari. Ea
í heild sinni er hann ákaflega ósann-
gjarn, aðallega að því leyti, að séra
Matthías er þarna metinn frá sjónar-
miði raunsæisstefnunnar. Það var eftir
þennan dóm, sem Matthías orti skop-
kvæðið:
Gestur minn, Gestur minn, gáðu að
hvað segirðu!
Gengurðu í skrokk á mér, rétt eins
og eigirðu
Ijóð mín með andanum, efninu,
málinu?
Yfir mig gengur þinn kjaftur úr
stálinu, o.s.frv.
En í þessum stranga og „stálharða“
dómi Gests er vissulega ýmis viðurkennr-
ing, hann kemst ekki hjá því að hrif-
ast af surau, og þarna segir hinn lítiA—
trúaði raunsæishöfundur:
„Matthías er einnig trúmaður I kristn-
um skilningi orðsins, og það af heitu
34 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
38. tbl. 1964
Tvær fyrri síður tvíblöðungsins frá 1876.

-JULASONGVAH
lEntlr Mattiiías Jocui usson '
Blessuð Jól
Bjartari sól
Leiptra frá ljósanna stól;
IHusta nú, jörð, á hin liimncsbn fjóð,
Iíclgaudi, blcssandi synduga Jijóð.
Guði sé dásemd og dýrð!
Hægt og hljótt,
Heilaga uótt,
Faðmar þú frclsaða drótt,
l’lautar Guðs lífsfræ um hávctrarhjarn,
Ilimnesku smáljósi gleður hvert hariu
Friður um frelsaða jörð!
Jesubarn!
Betlehemsrós,
Dýrð sé þér, þjdðanna Ijós!
Ljúfustum barnsfaðmi, Lausnari kær,
Lykur þú jörðina, fagur og skær.
Guði sé vegsemd og vald!
Jcg vil með þér, Jcsú, fæðast,
Jeg vil þiggja líf og sátt;
Jeg vil feginu fáiækt ldæðast.
<