Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1964, Blaðsíða 20
eftirsóknarvert eða tekjumikið. Tveir
merkispnestar, sem ofarlega á síðustu
ö/d fengu veitingu fyrir Eyvindarhól-
um og ætluðu að hefja þar prestsikap
sinn, nýkomnir frá prcifirmðinu, hættu
báðir við og kusu sér önnur brauð,
sem laius voru. >að voru þeir sr. ólasfur
Magnússon, sem fór að, Sandfelli og sr.
Helgi Hjálmarsson, sean fór að Helga-
etöðuim. Ýmsir prestar á fyrri tíð voru
þaulsetnir á Hólum og dóu þar í em-
bætti í elli sinni. Sumir höfðu sótt um
önnur braiuð og fengið, en hættu við að
fara og sátu kyrrir. Fjórir feðgar: Jón
Jónsson, Magnús Jónsson, Jón Magnús-
eon og Sigurður Jónsson, héldu Eyvind
arhóla meira en hundrað ár á 16. og
17. öd. Mun það sjaldgæft, etf þess eru
þá nokkur önnur dæmi, að prestaætt
haldi tryggð við stað og kall.
Síðari helming 18. aldar - 1745-97-
voru feðgarnir sr. Háifdán Gíslason og
Jón sonur hans prestar í Eyvindarhól-
uim. Sr. Hálfdán var Eyfellingur að ætt
fæddur í Stóru-Mörk. Eftir stúdents-
pnóf varð hann strax aðstoðarprestur
í Eyvindarhólum, og var þar alla em-
bættistíð sína. Má því með sanni segja
að hann ihafi helgað Eyfelilingium alla
starfsævi sána og starfsknafta. Sr.
Háldán þótti ekki mikill prestur, sára
einfaldur og daufur í prestverkum og
latolegan vitnisburð fær hann hjá Har-
boe, sem yfirheyrði hann 4. nóv. 1744.
En sr. Hálfdán var vel giftur. Khna
hans var „hin góðfræga merkiskona“,
Margrét dóttir Jóns klausturhaldara í
Kirkjubæ og sýslumanns í Skaftafells-
sýslu Þorsteinssonar. E.t.v. hefur það
verið henni að þakka að sr. Háftfdán
er talinn hafa verið sæimilegur búhöld
ur, en háif búralega mynd fær maður
af honum í þessari vísu, sem tailin er
hatfa verið kveðin uim hann á tferða-
laigi:
Áfram gengur okkair lest
ekki eru baggar léttir.
Hafið þið séð hann Hálfdán pnest.
Ihottandi á eftir.
1 æviskrám eru talin fjögur börn
sr. Hálfdáns og Mad. Margrétar, tveir
presbar og tvær prestkonur. Bræðurn-
ir urðu prestar sitt hvorum megin við
Markarfljót, sr. Sæmundur í Fljótshííð
arþingum og sr. Jón, sem varð aðstoð
52 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
arprestur hjá föður sínum og hlaut
svo embættið eftir hann. Hann þótti
frekar gáfnadaufur og stirður til prest
verka sem faðir hans. Kona hans var
prófastsdóttir frá Holti, Þorbjörig Sig-
urðardóttir Jónssonar. I>au voru bam-
lauis. Hún andaðist í Eyvindarhólum
sumarið 1836’ og var þá komin um tí-
rætt. — Sr. Jón Hálfdánarson varð
ekki gamaiL Hann dó 1797 á fimmtug
asta og öðm aldursári. Sr. Jón Hjalta-
lín kveður um hann í Tíðavísum:
Háldán niður Hóla við
herrans þjóninn skildi Jón.
Reifður griðum fór í frið,
frí við tjón af Kristi bón.
#
Eftir sr. Jón fékk Eyvindarhóla hálf
fertugur prestur frá Ásum í Skaftár
tungu, sr. Ólafur Fálsson albróðir
sr. Ásgríms í Stóradal og hálfbróðir sr.
Fáis prófasts í Hörgsdal. Sr. Ólafur
var kvæntur Helgu yngstu dóttur sr.
Jón Steingrímsfjo nar. Þau sátu í Ey-
vindarhólum við bezta orð í næstu
fjóra tuigi ára.
Sr. Ólatfur þótti andríkur kennimað
ur. Síra Tómas Sæmundsson, sem talaði
yfir ‘honum látnium 15. janúar 1840 (sr.
Ófaifur dó 30.12. ’39), segir að hjá hon
um hafi farið saman góðar gáfur, með
skapað atgervi, lán og stakir mann-
kostir. Öll störf sín hatfi hann unnið
af alúð og samvizkusemi og „dæmi
hans og dagfar studdu betur en nokk-
ur orð hefðu getað til að auka ávöxt-
inn“.
Nokkuð fastheidinn mun sr. Óiafur
hafa verið á fornar venjur, sem má
marka af því, að hanm hélt þeim sið
síðastur presta að byrja messur á jóla-
og nýársdag í dögun. (ísl. þjóðh.). En
góðrar virðinga munu þau hjón bæði
hafa notið meðal sóknarbarna sinna
svo sem þau áttu skilið. Þau voru bæði
mannkostamanneskjur eins og þau áttu
kyn til.
Síðastur þeirra, sem fékk veitingu
fyrir Eyvindarhólaprestaika li var Vest
mannaeyingurinn sr. Jes Anders Gísla
son. Hann vígðist til Hóla árið 1896 og
var þar prestur í átta ár er hann fluitt-
ist austiur í Mýrdai. En hann mun hafa
þráð út í Eyjamar sínar. Hann sagði
atf sér prestskap vorið 1907 og var við
verzlunarstörf og kennslu í Vestmanna
eyjum til dauðadags.
Nú eru sextíu ár síðan prestur hefur
setið í Ey vindarhólum. En kirkjustað-
ur þeirra Austur-Eyfellinga verður þar
um ófyrirsjáanlega framtíð. Hér er allt
söfn-uði og húsráðendum ti/I mikiís
söma. Umgengni öJl með einstökum
þrifnaðar- og myndarbraig. Þurrar og
þrifalegar stéttir, malfcÞrin hlöð, heim
reiðin greið og krókalaus. Og hér
stendur kinkjan svo björt og hvít, að
erfitt er að horfa á veggi benmar í
geislændi birbu þessa heiða sumardags.
Kringum hana er snoturlega girtur
reitur. Frá öilu er genigið vel og traust
lega. Svona á það líkia að vera. Þetta
er allt tiJ: mikiUar fyrirmyndar — lika
kirkj ugarðurinn vel skipulagður, sleg-
inn og hirtur. Við göngum um garð-
inn og lesum á legsteinana, en við
þekkjum ekki þetta fólk, ekki einu
sinni af afspum. Einn steinninn vek-
ur athygli okkar. Hann er öðruvísi en
hinir. Svo var líka um þann, sem und-
ir honum hvílir — hann var enginn
meðalmaður — Þorvaildur Björnsson
á Þorvaldseyri.
Já, hér er hann gratfinn, þessi maður
sem var á sínuim tíma svo kunnur um
alilit Suðurlamd. En hver hlutur er lítill
hver er stór?
Þveir hvílasit báðir jafnt.
G. Br.
- GRÆNLAND
Framh. af bls. 45. -
hafði oltið um hrygg nokkrum vikum
áður, lá net beint út í skollitaðan sjóinn,
og önnur prýddu lahdslagið svo langt
sem augað eygði. Við lyftum nokkram
netanna upp úr sjónum, sem þarna va*
mjög skollitaður vegrfe jökulleirsins,
sem áin ber fram, og það brást vart að
ein eða tvær bleikjur sæjust í þeim
strax 2—3 metra frá landi. Grænlend-
ingarnir höíðu einnig veitt dávei, og
kváðust ætla að verða þarna við veið-
arnar í viku eða 10 daga enn. Bleikjuna
flökuðu þeir og söltuðu síðan í tunnur.
Aflann hugðust þeir selja Grænlands-
verzluninni.
Við gengum upp með ánni í dalbotn-
inum, um klukkustundar gang, og að
bezta veiðistaðnum þar. Ekkert ferxgum
við þó þar, og mun þar hvorttveggja
hafa komið til, að óvenju mikið vatn
var í ánni, og hún mjög jökullituð, auk
þess sem við vorum sjálfsagt a.m.k. hálf
um mánuði of snemma á ferðinni. Eina
bleikju fengum við þó neðarlega í ánni.
• VEITT ÚR FJÖRUNNI
Tveimur dögum seinna héldum við
út fjörðinn, ca. tveggja stunda siglingu,
og veiddum þar í fjörunni í aðfallinu.
Á ca. IVz klst. fengum við þarna 25—30
bleikjur, frá 3—8 pund, og var þetta
hinn fallegasti fiskur, spikfeitur og
sprettharður á færi. Er fjara tók út
hætti bleikjan hinsvegar að taka; hefur
líklega fært sig lengra frá landi. Er ég
þeiTrar skoðunar, að ef tækifæri hefði
gefizt til að sigla þarna út með firðinum
í júníferðinni, hefði útkoman líklega
verið öllu betri varðandi veiðina.
Bleikjan tók þarna aðallega „Mepps*
spón, en einnig tók hún greiðlega hinn
sænska „Toby“ spón, sem flestir veiði-
menn kannast við. Óhætt er að nota
stóra spæni, jafnvel allt í þá stærð, sem
hér er kastað fyrir lax.
Við steiktum nokkrar bleikjur á
pönnu yfir opnum eldi þarna á staðnum,
og notuðUm kalvið sem íkveikju. Síðan
var hún borðuð með fingrunum af flöt-
um steinhellum, sem í Grænlandi er nóg
af, og er skemmst frá að segja að þarna
varð eitt skemmtilegasta borðhald, sem
ég hefi tekið þátt í, og maturinn hrein-
asta lostæti. Sem „borðmúsik“ höfðum
við stöðugar drunur utan af firðinum,
þar sem borgarísjakarnir ýmist rákust
hver á annan, eða kolisteypast. Þegar
þórdunurnar bergmáluðu á milli þröngra
fjallanna, var engu líkara en að öll
heimsins stórskotalið væru á æfingu í
nágrenninu. Þetta hefur mjög einkenni-
leg áhrif á mann í kyrrðinni.
© STÓRBROTIN NÁTTÚRUFEGURÐ
Ég hefi nú tínt saman eitt og annað
varðandi bleikjuveiðina í Grænlandi, en
ekki má láta spjalli þessu svo ljúka, að
nokkrum orðum sé vikið að umhverfinu,
og hinni óvenjulegu náttúrufegurð
Grænlands. Svo mun farið um flesta
veiðimenn, að þeir telji umhverfið vart
skipta minna máli, en sjálfa veiðina.
Þeir, sem þannig líta á málin, munu
finna sannkallaða Paradís í Grænlandi.
í Eiríksfirði eru fjöllin þakin birki-
kjarri langt upp í hlíðar. Silfurtær læk-
ur rennur niður fjallshlíðina fyrir ofan
flugvöllinn, og í rjóðrum við hann eru
gjarnan kyntir eldar á síðkvöldum,
steikt bleikja, sungið o. s. frv. Grjótið
í Grænlandi er svo sérkennilegt og fag-
urt, að tilgangslaust er að reyna að lýsa
því í orðum. Við flugvöllinn, í dalt>otn-
inum, og nánast hvar sem litið er, eru
litríkar breiður af eyrarrós og blá-
klukku. Um fugla er hinsvegar ekkí
mikið. Stöku sjófugl er þó að sjá, enn-
fremur töluvert af hröfnum, og nokkuð
er um auðnutittlinga.
Loks ber að lofa veðurfarið. í þvi
sambandi stendur ísland langt að baki
Grænlandi. Þar er að heita stöðugt logn
á sumrin, og staðviðri mikil. Stundum
bregður þó til þoku, en lognið er ein-
kennandi og ríkjandi.
Að öllu þessu samanlögðu, hygg ég
að óhætt sé að fullyrða, að enginn sá
maður, sem á annað borð er náttúru-
unnandi, verði svikinn af því að bregða
sér til Grænlands, annað hvort í skipu-
lagða ferðaskrifstofuferð, eða þá í hin-
ar vellþekktu 4 daga ferðir Flugfélags
íslands til Eiríksfjarðar. Fjórir dagar
eru raunar lágmarkstími að eyða I
Grænlandi. Og að auki er hægt a3
bregða sér yfir fjörðinn. Þar stendur
Brattahlíð, bær Eiriks rauða, og þar er
margt forvitnilegt að sjá.
En eitt skyldu þeir þó hafa í huga,
sem til Grænlands fara, að þar er mikið
um bitmý. Mér skilst að þar séu milli
20—30 tegundir af allskyns vargi, þar
á meðal hrn hvimleiða mosquito-flugu,
sem hér þekkist ekki. Þeir, sem lenda
í kasti við flugurnar, og ekki hafa gert
viðeigandi varúðarráðstafanir, geta farið
illa út úr málunum. Hægt er að kaupa
sérstakan vökva til að tæra á sig, og
ef það er ekki trassað, bíta flugumar
ekki. En ef það gleymist, þó ekki sé
nema eina kvöldstund, getur illa farið.
Ég varð fyrir því óhappi að skeyta
ekki um áburðinn eitt kvöldið, og ár-
angurinn varð sá, að undir kvöld næsta
dag hafði annar handleggurinn stækkað
um helming, ýkjulaust. Læknirinn á
staðnum átti þó eitthvað við því, sem
betur fór, og ekki hygg ég að flugurnar
muni halda undirrituðum frá Græn-
landi, þrátt fyrir þetta óhapp.
— HH.
HAGALAGÐAR
Thorgrímsen og Bonnesen.
Síra Þorgrímur Tborgríms'en var
tfyrst prestur til Kel'dnaþinga og sat
þá á Stokkalæk. Honum jafnsnemma
bjó danskur sýslumaður að Velli, sá
er Bonnesen hót. Hann hafði danska
Iháttu um sumt, meðal annars þá að
Ihafa boð inni. Bo'ð hans sat oft
Þorgrmur prestur á Stokkalæk. Eitt
sinn er hann var þar í t>oði, varð
Ihann nokikuð ölvaður. Var því þerna
látin fylgja honum til sængur. Með-
an bún var að draga af homim föt,
var prestur að m.i!kla gestrisni og
höfðingsskap Bonnesens. Þess er ekki
getð hverju þernan svaráði öðru en
þessari vísiu:
Vænt er koma Velli að,
vera þar fáar nætur,
en þernktu, maður, það fer af,
þegar lengur læitur.
(Blanda)
38. tbl. 1964